Tíminn - 04.01.1962, Blaðsíða 7

Þjóðleifchúsið hefur minnzt ald-
arafmælis gamanleiks Matthíasar
Jochumssonar, Skugga-Sveins, með
viðhafnarsýningu á þessu braut-
ryðjendaverki. Skáldjöfurinn Matt
hías Jochumsson var aðeins skóla
piltur í 5. bekk Lærða skólans,
er hann reit verkið, — hripaði
það niður í jólafríinu, sér til dund
urs! Slík var andagift Matthíasar.
Síðan hefur leikritið orðið vinsæl
asta ieikrit íslendinga í heila öld
og heldur enn velli, eftir að allar
manngerðir þess eru horfnar úr
þjóðlífinu.
Hlutverk þessa leikrits og gildi
þess nú í íslenzku menningarlífi,
liggur í augum uppi. Það á að
sinni að nobkru þann rétta anda,
sem verkið var upphaflega samið
í, anda Matthíasar. Honum má sízt
breyta.
Valið í mörg hlutverkanna hef-
ur tekizt með ágætum í önnur
miður. Það er sérstaklega áber-
andi, að þeir leikarar, sem leikið
hafa þessi hlutverk sín áður, eru
langbeztir, en þar sem nýr maður
; er valinn, er víðast viðvanings-
lega með hlutverkið farið. Hér hef
ur því leikstjóra ekki tekizt eins
vel og þurft hefði til að skapa
sterkan heildarblæ leiksins.
Sviðsmyndir Gunnars Bjarnason
ar, eru all tilkomumiklar, en orka
þó sums staðar tvímælis: Stofan
bandi við söng Skugga-Sveins I
„Gekk ég norður kaldan kjöl“, öll
um að meinalausu.
Jón Sigurbjömsson fer með aðal
hlutverkið og gerir þeirn lögum, I
er hann syngur, ágæt skil. Röddin;
er góð og tilþrif víða sæmileg. j
Orðræður Skugga-Sveins tekst hon
um ekki að gæða lífi. Það stór-
spillir og fyrir Jóni, að hann hef-
ur greinilega farið að grufla út í
sálarlíf Skugga og leitazt við að
túlka hann sem manneskju. Hann
trúir um of á barlóm karlsins
um að hann sé orðinn „sollin rolla“
og í meðförum Jóns er hann ekki
nógu mi'kið illmenni og hetja. —
Karlinn var þó ekki verr farinn
ÞJÓÐLEIKHUSIÐ:
SKUGGA-SVEINN
geyma horfna tíð, horfna siðmenn
ingu og mismunandi manngerðir
hennar, horfna þjóðhætti og hugs-
iftiarhátt, sem þeim var samfara.
Friðhelgi þess, í þeirri mynd, sem
Matthías skildi við það, á skilyrð-
islaust að virða, þótt hinum ytri
búningi þess megi vitanlega alltaf
breyta.
Töluvert þykir mér þó skorta
á virðingu leikstjórans, Klemenzar
Jónssonar, fyrir þessari sjálfsögðu
friðhelgi.
í fyrsta lagi þóknast honum að
stokka leikritið upp og breyta röð
þáttanna. Vafalaust má um það
deila á hverju fer bezt í þessu
efni, en réttur leikstjórans gagn
vart skáldinu er hér vafasamur.
Þá bætir leikstjóri inn í verkið
nýjum atriðum, sem skáldið aldrei
samdi. Þau kunna að vera ágæt
í sjálfy sér, en samt sakna menn
þar anda skáldsins.
Margar setningar eru látnar nið
ur falla, sem leikstjóri hefur ekki
leyfi til, og þegar leikstjóri ofan
á allt annað, breytir setningum og
bætir jafnvel við frá eigin brjósti,
þá fer töluvert að skorta á virð-
inguna fyrir hinu gengna þjóð-
skáldi. — Leikstjórn Klemenzar
er nostursöm, en hana vantar and
ann og þetta er skýringin á, að
Skugga-Svein skortir að þessu
eftir Matthéas Jochumsson
Leiksf|éris Klemenz Jónsson
í Dal þurfti að vera eins og slíkar, en það, að hann gat barizt við
stofur voru. Gunnar lætur hana j heilan hóp vopnaðra manna, fellt
hins vegar vera burstlaga inni j tvo og sært alla hina. Hann er enn
eins og hún er séð að utan. Stofur
inni voru yfirleitt (ef ekki ein-
göngu) með flötu þaki og loft
þiljað frá, eins og stofan á sýslu
mannssetrinu, sem er rétt gerð.
Þetta er e.t.v. smáatriði, en ef
leikurinn á að hafa það gildi að
varðveita horfna tíð, skipta slík
smáatriði nokkru máli.
Fjallasviðsmyndir Gunnars eru
fagrar, en skortir víðáttu. Það
verður þröngt um leikarana. Það
er hálf broslegt, þegar Skugga-
Sveinn mælir inn í bergið lof sitt
um fegurð og víðsýni á fjöllum.
Söngvar skipa nú miklu meira
rúm í Skugga-Sveini en á að vera,
eftir forskrift Matthíasar. Lög
Karls 0. Runólfssonar eru mjög
'hugþekk, en samt held ég, að það
væri misskilningur að breyta
Skugga-Sveini í óperettu!
Því ber þó ekki að neita, að
sumar breytingarnar eru mjög geð
þekkar, t.d. söngurinn í lok 1. at-
riðis („Fram á regin fjallaslóð").
Hins vegar mætti hljómsveitin
aiveg sleppa „trillum" sínum í sam
Gvendur (Bessi Bjarnason) og Ásta (Snæbjörg Snæbjarnardóttir).
nógu hraustur til að slíta af sér
böndin og stökkva frá hópi böðla
sinna með annan mann á baki!
Leikarinn er ekki næmur fyrir
gamanseminni, sem skáldið gæðir
þessa hetju sína, sem er af ætt
vætta fremur en manna. Undir-
tónn sjálfsvorkunnsemi og sál-
fræðiiegra ,,komplexa“, en ekki
til að bæta hinn gamla góða
Skugga-Svein.
Árni Tryggvason leikur Ketil
skræk. Ef hægt væri að meta leik
afrek eins og íþróttir, hefði leikur
Árna áreiðanlega verið skráður
heimsmet í þessari grein. Það er
ómögulegt að hugsa sér að nokkur
tvífætlingur geti túlkað hundseðl-
ið jafn snilldarlega og hér er
er gert. Frábær leikur.
Harald leikur nýliðinn Valdimar
Örnólfsson. Ef leikur Valdimars
hefði verið til jafns við leik kunn
áttumanns mætti fara að taka til
endurskoðunar gildi leiknáms og
menntunar á þessu sviði. — En
kraftaverkið gerðist ekki. Valdi-
mar var eins og eðlilegt er einn
veikasti hlekkur leiksins, þrátt fyr
ir ágætt útlit og góða rödd. —
Rúrik Haraldsson, sem lék Harald
áður, leikur nú Ögmund af þrótti
og myndugleika. Heimasætan í
Dal, Ásta, er leikin af nýliðanum
Snæbjörgu Snæbjarnardóttur. Sam
leikur hennar og Valdimars er í
daufasta lagi, sem er bagalegt fyr
ir leikinn í heild, vegna þess að
einmitt þeirra hlutverk má elcki
bregðast, ef nást á rétt túlkun á
Skugga-Sveini Matthíasar. Snæ-
björg sýnir þó sums staðar nokkra
leikhæfileika og syngur prýðilega.
Haraldur Björnsson leikur Sig-
urð lögréttumann í Dal. Haraldur
er handgenginn þessu hlutverki
og skilar því með ágætum eins og
áður. Larenzíus sýslumaður er í
; höndum Ævars R. Kvaran, og er
„eins og sýslumaður á að vera“.
Enginn annar hefði leyst þetta
hlutverk betur af hendi.
Herdís Þorvaldsdóttir tekst að
gera Margréti sérstaklega skrítna
og skemmtilega kvenpersónu.. —
• Rfargrét Herdísar er þó ekki nein
j gervivera, heldur einn hinna kyn-
! legu kvista aldarfarsins, Herdís
1 sýnir það enn með þessu hlut-
i verki, að hún er gædd meiri leik-
; hæfileikum en nokkur önnur leik-
l kona í þessu landi.
Stúdentana, Helga og Grím leika
þeir Erlingur Vigfússon og Krist-
inn Hallsson. Þeir eru söngmenn
; góðir og Kristinn fær leikari, en
Erlingur viðvaningslegur, sem von
legt er. Látbragðsleikur þeirra
■ Hólasveina, er þeir syngja í byrj-
un 2. atriðis, finnst mér að vel
jmætti missa sig.
Leikur Bessa Bjarnasonar
Skugga-Sveinn (Jón Sigurbjörnsson) og Ketill (Árni Tryggvason).
(Gvendur) er í úrvalsflokki.
Gvendur er pasturslítill aumingi,
á vissan hát't hliðstæður Katli.
Hógværðin og guðsorðið gæða þó
Gvend vissum fínleika, sem í túlk
un Bessa blandast vesalmennsk-
unni á hinn skoplegasta hátt. Þetta
gerir Gvend þrátt fyrir allt senni
lega persónu.
Jón sterka leikur Valdimar
Helgason af mikilli íþrótt. Jón er
rembiþurs og illur við lítilmagna
en vesalingur, þegar á hólminn
er komið og á karlmennsku er
þörf.
Lárus Ingólfsson leikur annan
húskarl, Hróbjart. Lárus gerir
Hróbjaft með afbrigðum þjóðleg-
an og skemmtilegan karl, sem
verður leikhúsgestum eftirminni-
legur.
! Nina Sveinsdóttir vinnur stóran
! leiksigur í gervi Guddu, enda
i mjög fagnað af áhorfendum. Hún
reiðir ekki hátt til höggs, en er
flestum öðrum markvissari. Sum-
um setningum læðir hún út úr sér
á svo ísmeygilegan hátt, að með
eindæmum má telja. Gervi hennar
er ágætt,
Kotungarnir Geir og Grani eru
leiknir af Jóhanni Pálssyni og
Baldvini Halldórssyni. Hlutverk
þeirra eru lítil, en komast vel til
skila. Sérstaklega er Baldvin góð-
ur að túlka þrjózku, hjátrú og ótta
kotungsins.
Valur Gíslason leikur Galdra-
Héðin af krafti og kynngi og ger-
i ir honum prýðisgóð skil.
Eins og bent hefur verið á,
(Framhalfl a l) síðu
Lárenzíus (Ævar Kvaran) og Slgurður I Dal (Har. Björníson)
TÍ MINN, fimmtudaginn 4. janúar 1962.
7