Tíminn - 06.01.1962, Síða 7

Fyrirtækið heitir Löggild-
ingarstofa mælitækja og vog-
aráhalda og er til húsa í Skip-
holti 17. Þetta er ríkisstofnun,
sem á að sjá um, að rétt sé
mælt og vegið, hvort sem um
er að ræða föst efni eða fljót-
andi. Einu sinni var Veðurstof-
an ekki annað en deild í þess-
ari stofnun, en síðan hefur|
margt breytzt. Og frá því
kann Óskar Bjartmarz, for-
stöðumaður löggildingastof-
unnar, að segja.
Við heimsóttum hann í skrif-
stofuna laust fyrir hádegi einn
morgun um daginn, og hann tók
á móti okkur hýr í bragði og
horfði á okkur alltsjáandi augum
eftirlitsmannsÍTis.
Með 41 stérfsár að baki
— Hvað ertu búinn að starfa
hér lengi?
— Það eru orðin 41 ár. Ég byrj-
aði víst 1. apríl 1920. Þá var þetta
fyrirtæki búið að starfa ár, en það
var stofnað um áramótin 1918—
1919. Og þá voru veðurstofan og
Iöggildingarstofan í sambýli. Veð-
urstofan var þá kölluð Veðurfræði
deild löggildingarstofunnar.
— Og hver var fyrsti forstöðu-
maðurinn?
— Það var Þorkell heitinn Þor-
kelsson.
— Hvernig líkaði þér við hann?
— Mér líkaði ágætlega við
hann, þvi að það var maður, sem
var alveg prýðilega klár í sínu
verki. Hann var náttúrlega dáiítið
ýtinn, — var af gamla skólanum
að því leyti. Annars féll mér ágæt-
lega við hann.
— Og tókst þú svo við?
— Já, ég tók svo við forstöð-
unni af Þorkeli 1925, én þá varð
veðurstofan sjálfstæð stofnun.
Grömm og fonn
— Er ekki stofan ríkisfyrir-
tæki?
— Jú, hún á að hafa eftirlit
með öllum vogar- og mælitækj-
um í landinu, stórum og smá-
um. Og stærðarmunurinn er ær-
ið mikill. Undir eftirlitið heyra
bæði bréfavogirnar á pósthúsinu
og þrjátíu tonna bílavogir niðri
við höfn. Svo eigum við að hafa
eftirlit með öllum rennslismæl-
um á bílum og geymum, benzín-
mælum o. s. frv. M. ö. o. öllum
þeim áhöldum, sem notuð eru til
að meta eitthvað til verðgildis,
hvort sem það eru metramál,
síldarmál eða mjólkurmælar.
— Hvað þurfið þið að skoða
vogirnar oft?
— Árlega þær stóru, en hinarj
heyra undir ríkiseftirlit á þriggja j
ára fresti. I
— Hvernig farið þið að þessu? j
— Við tökum með okkur lóð.
alls konar lóð og áhald til að
prófa þær. Þegar við þurfum að
skoða stærstu vogirnar, tökum
við oft með okkur tvö eða þrjú
tonn af lóðum.
— Eru ekki vogirnar oftar
réttar heldur en hitt?
— Oo, ja ég veit nú ekki, hvað
ég á að segja um það.
Hefur nóg meS benzíniS
— Hvað eru starfscnennirnir
margir?
— Fjórir fyrir utan mig.
— En þegar stofan var stofn-
uð?
— Við vorum vísrt sex auk Þor-
kels.
— Svo að þeim hefur fækkað? ,
— Já, þó að undarlegt megi ]
heita, þegar ailt er í örum vexti, I
eins og verið hefur hérlendis síð
. ustu áratugina. En það má líka
Óskar Bjartmarz við skrifborðið i Skipholti 17
Vogirnar fara ekki
í manngreinarálit
óhætt fullyrða, að fjórir menn
hér er a.m.k. tveimur of lítið. Því
að þegar ég byrjaði var þetta
leikur. Auðvitað var þetta ærið
starf á þeirra tíma vísu, en hrein
asti barnaleikur, ef það er borið
saman við það, sem nú er.
— Geturðu nefnt mér nokkr-
ar tölur?
— Það er nú anzi erfitt. En
það má benda á, að um það leyti,
sem ég var að byrja, þá voru
tveir, aðeins tveir benzínmælar
til í landinu. Tveir eða þrír. En
nú eru þeir líklega, ja, ég vil ekki
segja eins mörg þúsund, en a.
m. k. mörg hundruð. Rennslis-
mælar voru þá ekki til.
— Hvar voru þessir benzín-
mælar?
— Fyrst var einn niðri í olíu-
portinu við Amtmannsstíg.
— Og hinn?
— Það var annar hjá ísafold.
En óg get sagt þér það, að einn
maður hefur nú alveg nóg með
benzínið og olíuna eingöngu.
Alltaf einhver á ferðalagi
— Þegar þið lítið eftir, farið
þið út af örkinni og gangið milli
verzlana og fyrirtækja.
— Já, það er alltaf einhver
okkar á ferðinni.
— Ert þú ekki hættur því nú
orðið?
— Jú, en ég var í þessu fyrst.
— Hve lengi?
— Ég var nú ekki beinlínis
talinn í svoleiðis sendiferðum,
ferðum, nema þennan tíma, sem
ég var hjá Þorkeli fyrstu árin
En ég fór nú samt eftir það.
— Hvernig gangið þið á röð-
ina?
— Landinu hefur verið skipt
í þrjá hluta auk Reykjavíkur og
Hafnarfjarðar, Austfirði, Norður-
land, Vestfjarðakjálkann og Snæ-
fellsnes.
— Og á hverju ári er einhver
hér af stofunni á ferð um ein-
hvern þessara hluta?
— Já, það er alltaf einhver á
ferð. Jón Agnars hefur farið mik-
ið um landið að líta á vogir. en
Gunnar sonur minn aftur á móti
athugað benzín -og rennslismæla.
Sumum þótti þetta óþarfi
— Hvernig eru svo viðtökurn-
ar?
— Þær eru yfirleitt góðar.
Sumum þótti þetta nú reyndar
óþarfi í fyrstu og voru ekkert
allt of hrifnir af að þurfa að
borga.
— En það hefur lagazt.
— Já, já. Náttúrlega má finna
einn og einn mann, sem enn er
gamaldags, í hugsunarhætti. En
þess er líka pétt að geta, að fram-
segir Oskar Bjart™
marz, eftir f jögurra
áratuga kynni af
vogum og mæli-
tækjum, fólki og
ferðalögum víða
um land
an af var tekið sama gjald fyrir
skakkar og réttar vogir. Og mönn
um fannst stundum óþarfi, áð
við værum með nefið niðri í
þessu.
— Er ekki enn tekið eftirlits-
gjald? \
— Ekki nema vogin sé rétt.
— Einu sinni heyrði ég um
kaupmann, sem notaði fingurinn
auk lóðsins.
— Já, þetta hefur maður allt
saman heyrt og séð, þó að maður
láti það ekki uppi. Það er margs
að gæta . pólitík. . ættingj-
ar. En vitanlega voru undirtektir
manna dálítið misjafnar fyrstu
árin
— En þeir eru ekki óþjálli nú
en þá?
— Nei, ekki nema síður sé.
Það .er þá undantekning, ef
svo er.
— Geturðu ekki sagt mér eitt-
hvað skemmtilegt af ferðalögum
eða þeim, sem þú kynntist?
— Ég veit ekki. Ég get náttúr-
lega sagt þér, að það var einn
sölumaður, sem ég þekkti hér í
gamla daga, sem ekki kunni við
tvo eða þrjá kaupmenn úti á
landi og sagði mér, að ég þyrfti
ekki að búast við neinu góðu af
þeim. Nú, ég fékk hvergi betri
mótttökur. Þeir voru aðvitað dá-
lítið stórir karlar þá. En hjá
tveimur þeirra bjó ég og kom
alltaf til eins, þegar ég stanzað'i
á Húsavík. Svo að það er ekki
ævinlega að marka, hvað sagt er.
— Þeir reyndust þér allir vel?
— Það var eins og þeir ættu
í mér hvert bein. JSinn var óskap-
iega heimakær, fór aldrei á
skemmtanir eða neitt. En eitt
sunnudagskvöld fór hann með
mig á ball, bara af því að hann
hélt, að ég væri að drepast ilr
leiðindum. Ég bjó hjá honum
þá. En svo endaði það nú samt
þannig, að hann sagði við mig:
„Eiginlega getum við nú varla
verið þekktir fyrir að vera hérna
lengur." Og þá fórum við heim.
Með pjönkurnar frá
Grindavík
— 1921 var ég á eftirlitsferð
norðanlands, og máður einn úr
Reykjadai reiddi mig frá Húsa-
vík til Akureyrar. Ég man ekki,
hvað hann hét, en þá geisaði
lömunarveikin um héraðið og
þetta var snemma í júní. Og ó-
færðin var svo mikil á Vaðla-
heiði, að hún var varla fær með
hestana. Það lá allt í kviði á Ieið-
inni. En inneftir komumst við
þó heilu og höldnu.
— Hvar byrjaðirðu ferðina?
— Þá byrjaði ég á Austfjörð-
um, í maíbyrjun minnir mig.
Þau árin fór ég vanalega af sfað
seint í maí eða snemma í júní,
og kom ekki heim fyrr en i sept-
ember eða október
— Hafið þið bíl núna?
— Já. ég hef bíl
— En hinir fljúga?
— Já, fljúga eða kaupa sér
bíl. — Veturinn 1920 var ég líka
á Suðurnesjum, og þá mátti mað-
ur bera pjönkur sínar frá Grinda-
vík og hingaf til Reykjavíkur yf-
ir háveturinn. Það þýddi lítið að
bjóða eftirlitsmönnunum það
núna að ganga Mngað frá Grinda-
vík eða Keflavík með töskurnar
sínar. Ég er hræddur um, að þeir
bæðu þá að heilsa.
Blekkingin biinar á öllum
— Hafið þið enga hugmynd
um, hve margar vogir lúta ykkar
| eftirliti?
; — Það er ekki þægilegt að
svara þessu. Árið, sem leið, lög-
; giltum við á annað þúsund vogir
j eða mælitæki. En nota bene,
sumar hafa verið löggiltar áður.
Sumar eru nýjar, aðrar hafa orð-
ið skakkar, og þær þarf að lög-
gilda aftur. Og svo gildir löggild-
ingin ekki til eilífðar.
— Hvað þarf að endurlöggilda
eftir langan tíma?
— Það er misjafnt eftir stærð
og gerð. Frá einu til sex ára.
Þessar stóru, eins og bílavogirn-
ar, þarf að löggilda eftir árið.
Svo fórum við að spyrja Óskar
Bjartmarz um aldur og uppruna.
— Og nú ertu að hætta eftir
41 ár.
— Já.
— Ertu orðinn of gamall?
— Já, ég er sjötugur, varð það
í sumar 15. ágúst. Svo að minn
starfstími er liðinn samkvæmt
lögum landsins.
— Hvaðan ertu ættaður?
— Ég er fæddur á Neðri-
Brunná í Saurbæ í Dalasýslu.
Versf fyrir þá sjálfa
— Nú komizt þið að því, að
vog er skökk. Hvað gerið þið þá
við hana?
— Við gerum við hana eftir
að þeir eru búnir að senda okk-
ur hana.
— Og þið fáið þær alltaf?
— Já, svona oftast. Já, já. Við
göngum þá bara eftir þeim. En
það er að líkindum verst fyrir
þá sjálfa, ef það er ekki gert,
því að þær eiga það oft til að
snuða þá ekki síður en kúnnann.
— Hefur þér ekki líkað vel við
þína samstarfsmenn?
— Jú, ég hef ekkert upp á þá
að klaga. Þeir hafa tollað furð-
anlega. Það er einn búinn að
vera síðan 1934, einn frá ’45,
annar frá ’47 og svo sá fjórði
síðan 1953.
— Hver skipaði þig í embættið
á sínum tíma?
— Það var þáverandi atvinnu-
málaráðherra. Magnús heitinn
Guðmundsson.
— Og allt hefur gengið vei
hjá þér frá byrjun?
— Það hefur gengið svona
• furðanlega. Nokkurn veginn á-
rekstralaust. En þegar ég byrjaði,
þá' var ekki neitt neitt. Veður-
stofan fór með allt saman. Hún
var látin hirða allt. Og 1 því var
allra flokka pólitík, rétt fyrir
kosningar. Þeir ætluðu að þókn-
ast kjósendum með því að ganga
af stofunni dauðri, svo að þeir
þyrftu ekki að borga vigtargjald-
ið. En um það skulum við ekki
tala núna.
— Það bjargaðist.
— Já, það var Magnús Guð-
mundsson, sem bjargaði því.
Heitar umræður urðu um málið
á þingi, en hann sagði bara: Það
kemur ekki til mála, að hún
verði lögð niður. Og við það sat.
Þegar Óskar var spurður, hvort
hann vissi, hver tæki við nú um
áramótin, þegar búið yrði að gera
upp, kvaðst hann reyndar vija, en
ekki vilja segja neitt straxt
f sama bili kom Jón Agnars
og fékk honum bréf með sérstök-
um stimpli. Hann tók það og las.
Þetta var ráðherrabréf um skip-
un Jóns í starfið frá 1. janúar
að telja. Svo stóð hann upp og
óskaði honum til hamingju, og
ég kvaddi þá. Óskar. sem veitt
hefur fyrirtækinu forstöðu á
fimmta áratug. og eftirmann
hans, sem stóð þarna með skip-
unarbréfið í hendinni. —
hjp.
.TJ.MI.NN, laugardaginn 6. janúar 1962.