Tíminn - 23.01.1962, Blaðsíða 5

Landsími íslands er orðin
gróin og sjálfsögð stofnun. Óð-
um líður að því, að símaskráin
verði pi'entuð árlega, og það
er ekki nema tímaspursmál,
hvenær stærstu bæir landsins
verða veiddir í sjálfvirka síma-
netið. Veldu númerið á skífunni
og bíddu. Ef ekki er á tali og
viðtalandinn er við, heyrirðu
þegar hann lyftir tólinu og seg-
ir þetta gamalkunna já eða
halló, og málinu er bjargað. Og
ef vinui' þinn giftir sig, vinnur
frægan sigur eða skálar fyrir
árunum, sem hann á að baki
eða kunna að vera framundan,
sendirðu honum skeyli. Jafnvel
mannslíf getur oltið á símtali.
Til hvers er verið að rifja þetta
upp, sem allir vita? Er þetta
ekki sjálfsagður hlutur?
Hann er orðinn það á sjö-
unda tug aldarinnar. Og í dag
er stigið stórt spor til að bæta
þjónustuna. Hér eftir geturðu
náð í vin þinn í síma, þó að
hann sé suður í Aþenu, ef mik-i
ið liggur við. Og ef páfinn veit-
ir þér áheyrn og þú ert ekki
blankur, geturðu hringt í Vatí-
kanið og spurt, hvort sé sól-
skin í Róm.
En árið eftir að Hannes Haf-
stein varð fyrsti ráðherra ís-
lands, þótti síminn ekki sjálf-
sagðari en svo, að 250 íslenzk-
ir bændur af svæðinu frá Mark-
arfljóti vestur að Hítará á Mýr-
ur riðu snemma í ágúst heiman
frá hálfhirtum túnum til að
mótmæla samningnum um lagn
ingu ritsímans, sem. i'áðherrann
hafði gert við „stóra, norræna
ritsímafélagið“. Ráðherrann
sinnti ekki ósk þeirra, og þó
að gerðir ráðherra séu umdeild-
ar, mun nú flestum þykja sem
sú ákvörðun 1905 hafi verið
rétt. Hér á. eftir verður stiklað
á stóru í sogu símans á fslandi
1904—1962.
Reykjavíkurblöðin skýrðu frá
því 26. ágúst 1904, að kvöldið
eftir mundi Hannes Hafstein
sigla til Kaupmannahafnar með
„Geres“ aðallega í þeim erind-
um að eiga viðtal við útlend-
inga um hraðskeytasamband við
ísland og gera nauðsynlegar
ráðstafanir í sambandi við rit-
símalagningu til landsins og
taka ákvörðun um hana, ef
heppilegt þætti.
Málið var þá svo langt á veg
komið, að „hið stóra, norræna
fréttaþráðsfélag“ hafði heitið
M að taka verkið að sér þegar í
stað, ef íslendingar vildu ganga
að kostunum og taka tilboðinu.
Suðurland eða Austurland?
Áður en ráðherrann sigldi var
jafnframt skýrt frá því í blöð-
um, að hugmynd félagsins væri
að leggja ritsímann á land ann-
að hvort í Þorlákshöfn eða á
Seyðisfirði. Ef Seyðisfjörður
eða annar staður á Austurlandi
yrði fyrir valinu, bauðst félagið
til að leggja landlínu þaðan um
Akuréyri til Reykjavíkur fyrir
300 þús. kr., en það var í þá
daga mestur hluti þess fjár,
sem sú lína kostaði. Þetta fé
átti ekki að veita, ef síminn
yi'ði lagður til Þorlákshafnar.
Á þessu stigi málsins var tal-
ið, að hvort sem Suður- eða
Austurland yrði ofan á, væri
símamálið komið í það horf, að
í vígahug austan
yfir fjall
Nú líður árið 1904 og fram á
sumar 1905. En síðla dags
sunnudaginn 1. ágúst fyllist
Reykjavík allt í einu af bænd
um, sem sumir voru komnir
langt að- Nú var skrafað og
skrafað í Reykjavík, og kvisað-
ist brátt, að’ þeir væru komnir
til fundar, sem andstæðingar
ritsímamálsins höfðu boðað
með hraðboðum og bréfum. Og
samt fjórum verkstjórum og a
150 vei’kamönnum, sem vinna R
áttu við lagningu landsímans
um sumarið. Annar verkfræð-
ingur, Hegerdal, sá um lagn-
ingu símans frá Seyðisfirði að
Jökulsá á Fjöllum, en sá þriðji,
Tengs að nafni, átti að fara á
land á Akureyri og Mithun á
Blönduósi.
15. ágúst sögðu Reykjavíkur-
blöðin frá því, að símalagning- 8
unni miðaði alls staðar vel á- B
fram og betur en búizt hafði g
verið við. Þá var talið, að n
„stauiasetningunni“ yrði lokið 9
snemma í september. Síminn 9
var strengdur nokkurn veginn n
jafnótt og komu snemma bráða
birgðasambönd á köflum. Efnis
flutningur til símalínunnar
hafði gengið mjög vel, þrátt íyr
ir erfiðar aðstæður sums staðar
um vorið. Verkamönnum við
lagninguna var skipt í 14 hópa,
sem allir voru farnir að vinna í
júníbyrjun. í hverjum hóp voru
15—20 menn. 220 Norðmenn
unnu að símanum. Auk þeirra
13 Danir og 60 íslendingar með
nokkrum hléum. Ekki hamlaði
annað framkvæmdum en frost
í jörðu sums staðar, og var
Heljardalsheiði erfiðust. —
'Norsku símamennirnir fengu
alls staðar Iirós fyrir framkomu
sína og dugnað.
Opnun sæsímans, —
konungskveðjur
Sæsíminn var opnaður föstu-
24. ágúst 1906, og sendi þá for
maður Stóra norræna ritsíma-
félagsins fyrsta símskeytið hing
að til lands, en í því fólst til-
kynning ráðherrans um, að
símalagningunni væri lokið. —
Hannes Hafstein fór austur á
Seyðisfjörð með vaiðskipinu
Valurinn til þess að vera við á
Seyðisfirði, er síminn yrði opn-
aður og senda þaðan fyrsta
skeytið héðan til konungs. En
skipið hreppti svo vont veður,
að það náði ekki til Seyðisfjarð
ar með ráðherrann, fyrr en kl.
3 á sunnudag. í forföllum har.s
sendi þáverandi bæjai'fógeti á
Seyðisfirði, Jóhannes Jóhannes-
son, konungi svohljóðar.di
skeyti klukkan 6 síðdegis á
laugardag: „Með því að hans
exellence íslandsráðherrann hef
ur ekki getað verið hér við-
staddur, hef ég samkvæmt n
heimild frá honum, þann heið-
ur að tilkynna yðar hátign lotn
ingarfyllst, að sæsíminn til ís-
lands er fullbúinn". Daginn eft
f Kram r > ip i
þeim, sem þá voru komnir. Það
kvöld var húsfyllir í Bárubúð,
því að Reykvíkingar vildu fylgj
ast með því, sem fram fór. Kom
þar í Ijós, að bændafundurinn
átti að taka til meðferðar þrjú
mál, og var ritsímamálið eltíú
þeirra minnst.
Myndin er tekin 1. ágúst 1935, er talsambandiS við útlönd var opnað. Talið frá vlnstri: Eystelnn Jónsson,
þáverandi fjármálaráðherra, de Fontenay, sendiherra Dana, Hermann Jónasson, þáverandi forsættsráð-
herra, Jón Baldvinsson, alþingismaður, Jónas Þorbergsson, þáverand! útvarpsstjórl, Gísli Guðmundsson,
alþingismaður og Bjarnl Forberg, bæjarsimastjóri.
Klukkan 11 á þriðjudagsmorg
un hófst aðalfundurinn í Báru-
búð, en fundarstjóri var Jens
Pálsson prófastur í Görðum.
Voru umræður í hálfa aðra
klukkustund og eftir það.sa-m-
þykktar tillögur. Margir Reyk-
víkingar voru á fundinuni, en
höfðu ekki atkvæðisrétt. Tillag
an í símamálinu hljpðaði svo:
„Bændafundurinn í Reykjavík
skorar á Alþingi mjög alvar-
lega að hafna algerlega ritsíma
samningi þeim, er ráðherra ís-
lands gérði s. 1. haust við stóra
norræna ritsímafélagið“.
Nú var kosin nefnd að'ganga
á fund ráðherra og flytja hon-
um ályktanir fundarins. í þá
nefnd var kjörinn einn fulltrúi
fyrir hverja sýslu. Síðan var
Hannes Hafstein flytur vígsluræðuna af svölum pósthússins, þar sem fundi slitið í bili. Ákveðið var
landssímastöðin var til húsa í fyrstu. að ganga á fund ráðherra klukk
Æ
I fyrsta, annað
og þriðja sinn
skjótra framkvæmda væri ekki
langt að bíða. Gengju samning-
ar saman, var talið, að verk-
fræðingur frá. félaginu yrði
brátt sendur hingað til lands til
r’annsókna og undirbúnings.
Samið um símalagningu
í utanför Hannesar Hafstein
gerðust þau tíðindi, að samning
ar tókust um ritsímalagningu
til íslands. „Hið mikia norræna
fréttaþráðarfélag“ fékk einka-
leyfi til að leggja síma hingað
til lands. Gilti leyfið í 20 ár
frá þeim degi, þegar ritsiminn
tók til starfa. Sæsíminn skyldi
lagður frá Hjaltlandseyjum yf-
ir Þórshöfn í Færeyjum til
Seyðisfjarðar. Samið var um,
að lagningunni yrði lokið eigi
síðar en 1. okt. 1906, ef ekkert
hindraði það. Danmörk og ís-
land áttu svo að geta krafizt
símans til eignar skv. hlutfall-
inu 2/3, 1/3 án, alls endur-
gjalds, ef félagið óskaði ekki að
endurnýja leyfið styrklaust að
tuttugu árum liðnum. Félagið
veitti þær 300 þús. kr., sem ~áð-
ur er getið til landsímalagning-
ar milli Seyðisfjarðar og
Reykjavíkur, viðhald og rekst-
ur landsímans átti landssjóður
að greiða, en féjagið átti að
halda uppi millilandasamband-
inu með styrk úr lands- og rík-
issjóði.
Með þessar upplýsingar í
huga biðu íslendingar símans.
spennan jókst, því að allir þótt-
ust vita, að nú mundi draga til
stórra tíðinda.
Það var seint á sunnudag, að
talsverður hópur manna með
tvo til reiðar, reið hvatlega nið-
ur Laugaveginn og stefndi
beina leið inn í portið lijá Jóni
Þórðarsyni. Voru þeir komnir
austan af landi í einum áfanga
á 9 eða 10 tímum. Síðar um
kvöldið, allan mánudaginn og
þriðjudagsnóttina héldu bænd-
ur áfram að drífa að, og þegar
allt var talið, voiu komnir til
höfuðstaðarins hálft þriðja
hundrað bændur úr 5 sýslum
landsins, austan frá Markar-
fljóti ög vestur á Mýrar.
Á mánudagskvöldið var skot-
ið á undirbúningsfundi með
an þrjú á þriðjudaginn. Hítt-
ust fundarmenn þá aftur við
Bárubúð og fylktu liði með
nefndina í broddi- Þannig þok-
aðist hersingin af stað um
helztu götur bæjarins og inn
á Lækjartorg og nam staðar
neðan við Stjórnarráðshúsið,
meðan nefndin gekk á ráðherra
fund. Hafði sjaldan sézt annað
eins fjölmenni á götum höfuð-
borgaiinnar. Dvaldist nú nefnd
armönnum inni um stund, en
múgurinn söng „Eldgamla ísa-
fold“ og fleiri ættjarðarljóð á
meðan.
21. ágúst var frumvarpið um
símalagninguna endanlega sam-.
þykkt á alþingi.
í maí 1906 kom Forberg verk
fræðingur til Seyðisfjarðar á-
T í MIN N, þriðjudaginn 23. janúar 1962
5