Tíminn - 03.03.1962, Qupperneq 8

I
fl Þingeymgsfns nafnlausa í ftforgimblaðimi
Frá undirskrift Fulbright-sátfmálans
ríkjanna
iwisisasisiiaisisiaiia—Ktimitsi&'
meö aöild íslands. Sitjandi Gylfi Þ. Gíslason, Muccie, sendiherra Banda
hér og Guðmundur í. Guðmundsson.
Hinn 23. febrúar 1957 var und-
iriitaður í Reykjavík samningur
milli íslendinga og Bandaríkja-
manna um greiðslu kostnaðar við
ýmis samskipti þjóðanna á sviði
menningarmála, en slíka samninga
hafa Bandaríkjamenn gert við
margar þjóðir, þ. á. m. Norðurlönd
in öll, Bretland, Frakkland, Þýzka-
land og margar aðrar þjóðir. Erii
samningar þessir gerðir samkvæmt
heimild í iögum frá stjórnarárum
Harry S. Truman, en öldungadeild-
arþingmaðurinn J. William Ful-
bright beitti sér einkum fyrir laga-
setningunm. Voru tildrög laganna
þau, að í lok síðari heimsstyrjaldar
áttu Bandaríkjamenn miklar birgð-
ir margs konar varnings í ýmsum
löndum. Sala þessara birgða var
vandkvæðum bundin, ef krefjast
átti greiðslu í dollurum, sakir
skorts á slíkum gjaldmiðli. Varð
því niðurstaðan sú, að selja skyldi
fyrrnefndar vörubirgðir gegn
greiðslu i mynt hlutaðeigandi
lands og verja andvirðinu til þess
að greiða kostnað við ferðir er-
lendra manna til Bandaríkjanna til
náms og rannsóknarstarfa og'ferða
og dvalarkostnað Bandaríkjamanna
í öðmm iöndum í sömu erindum.
Samkvæmt samningnum frá 23.
febrúar 1957 var komið á fót stofn-
un, sem nefnist Menntastofnun
Bandaríkjanna á íslandi (The Unit
ed States Educational Foundation
in Iceland). í stjórn þeirrar stofn-
unar eru þrír íslendingar, skipaðir
af menntamálaráðherra, og þrír
Bandaríkjamenn, .skipaðir af sendi
herra Bandaríkjanna á Islandi.
Hann skipar síðan formann úr
hópi nefndarmanna, en sjálfur er
hann heiðursformaður og sker úr
málum, ef ágreiningur verður og
atkvæði jöfn. Menntastofnuninni
er ætluð ákveðin fjárhæð árlega
og gerir hún tillögur um ráðstöf-
un fjárhæðarinnar í samræmi við
ákvæði samningsins, en endanleg-
ar ákvarðanir eru í höndum tíu
manna ráðs í Bandaríkjunum, er
forsetinn skipar, og fjallar um
styrkveitingar til allra samnings-
landanna.
Á þeim fimm árum, sem liðin
eru síðan Menntastofnun Banda-
ríkjanna á íslandi var mynduð,
hafa s-tyrkveitingar hennar verið í
aðalatriðum sem hér segir:
Kostaðir hafa verið bandarískir
lektorar við Háskóla íslands og
Bandaríkjamenn við vísindalegar
rannsóknir hér á landi, samtals 6
á umræddu fimm ára tímabili, og
fimm bandarískir háskólastúdent-
ar hafa verið styrktir hér til náms.
Samtals eiiefu styrkir til Banda-
ríkjamanna á nefndu tímabili. A
sama tíma hafa samtals fimmtíu og
fjórir íslendingar notið fyrir-
greiðslu stofnunarínnar til náms
og rannsóknarstarfa í Bandaríkjun
um, þar af sextán kennarar. Sam-
tals hefur Menntastofnun Banda-
ríkjanna á umræddu fimm ára
timabili veitt sextíu og fimm náms
mönnum íjárhagslegan stuðning,
ýmist Bandaríkjamönnum til náms-
dvalar á íslandi eða íslendingum
til námsdvaiar í Bandaiíkjunum. A
fimm ára starfstímabili sínu hefur
Menntastofnunin varið tæplega 2,5
milljónum ísl. króna til starfsemi
sinnar.
í stjórn stofnunarinnar eiga nú
þessir menn sæti: Benjamin B.
Warfield, forstöðumaður Upplýs-
ingaþjónustu Bandaríkjanna á Is-
iandi, L. O. Carlson, menningar-
málafulltrúi í Upplýsingaþjónust-
unni, frú Doris Finnsson, sem
jafnframt er framkvæmdastjóri
stofnunarinnar, dr. Steingrímur J.
Þorsteinsson, prófessor; • •Ar-mann-
Snævarr, háskólarektór, og Birgir
Thorlacius, ráðuneytisstjóii. —
Menntamálaráðuneytið, 23. febrú
ar 1962.
Þú hefur valið þann kostinn, að
senda sparisjóðsstjóra þínum opið
bréf í Mbl. Ekki ætla ég mér að
blanda mér í ykkar skipti, en úr
því að þú vddir hafa þetta almenn-
ar og opinberar umræður vil ég
benda þér og lesendum þínum á
lítilræði, sem þér láðist að minn-
ast á.
Þú ert hrifinn af því, að vext-
irnir af mnstæðunni þinni séu há-
ir. Þú segir, að hún sé orðin gömul
og vextirnir þín einu laun. Þú
nefnir ekki neinar fjárhæðir.
Fyrir eir.um 20 áium voru 300
krónur taldar fullt verð fyrir kú
í góðu standi í minni sveit. Vænt-
haustlamb leggur sig nú á 600
krónur. Höfuðstóll, sem var tvö
kýrverð fyrir 25 árum, er ekki
nema eitt lambsverð nú. Hefðirðu
þá lánað tvær snemmbærar kýr
væri nú hægt að borga þér þær að
fullu með einu haustlambi.
Guðjón minn á Marðarnúpi er
hi'ifinn af þeirri þróun. Ut á það
er hann Sjálfstæðismaður, skiist
mér, að nú fær hann fyrir eitt
lamb, það sem áður var tvö kýr-
verð. Af þeim kaupskap er hann
glaður eins og lánsami Siggi. En
mér virðist, að þér þyki þetta ekki
æskileg meðferð á höfuðstólnum.
Og þar finnst þér að háu vextirnir
komi til leiðréttingar á móti.
Mér finnst ég vera dálítið vanda-
bundinn Þingeyingum. Konan mín
er Þingeyingur — og hún hefur
verið mér góð kona í 20 ár. Og
mér leiði'St að Þingeyingur, þó
nafnlaus og skillítill sé, sjái ekki
nema aðra hliðina á merku máli.
Þú segir að innstæða þín í spari-
Sjóðnum sé ekki stór. Eg veit ekki
hvað þú kallar stóra innstæðu, en
mér dettui i húg að þú eigir inni
svona 100 þúsund krónur. Vaxta-
Athugasemd frá flugvallarstjór-
anum á Keflavíkurflugvelli
Vegna greinar í dagbl. Visi,
mánudaginn 26. febr. s.l., slem bar 1
heitið „Flugrág algjörlega snið-
gengið við stjórnina á Keflavíkur
flugvelli“, leyfi ég mér að gera
eftirfarandi at.hugasemdir:
1. í greininni er gefið til kynna,
að undirritaður hafi stært sig af
því á blaðamannafundi (er hann
hélt á Keflavíkurflugvelli m.a.
vegna mjög villandi blaðagreinar
í Vísi, miðvikudaginn 24. jan. s.l.
og ætla verður að sé rituð af sam
greinarhöfundi), að eiga heims-'
met í afgreiðslu flugvélar. Hins
vegar hafi komið í ljós, ag Olíu-
félagið h/f eigi þetta met. Vilan-
lega eiga starfsmenn Olíufélagsins
á Keflavíkurflugvelli sinn þátt í
þessu afreki, en hitt stendur ó-.
'haggað, a'ð margnefnd farþega- !
þota hefði ekki farið héðan eftir;
25 mínútna viðdvöl, ef starfsmenn'
flugmálastjórnarinnar hefðu ekki |
lokið afgreiðslu vélarinnar í tæka
tíð.
2. f greininni er því haldið
fram, að flugmálastjóri og flug-
ráð hafi engin afskipti haft af
stjórn Keflavíkurflugvallar síðan
á árinu 1957 og dylgjað að því,
ag undirritaður hafi sagt rangt
til um þetta atriði á blaðamanna-
fundinum. Hið rétta í þessu máli
er það, að fyrir blaðamennina var
lesig orðrétt upp úr reglugerð-
inni, um hvernig stjórn Keflavík-
urflugvallar sé háttað, en 1. gr.
nefndrar reglugerðar hljóðar svo:
„Flugráð fer með stjórn flug-
mála á Keflavíkurflugvelli undir
yfirstjórn utanríkisráðherra Flug
vallarstjórinn á Keflavíkurflug-
velli hefur meg höndum daglegan
rekstur og stjórnar skrifstofu j
flugmáianna þar undir eftirliti'
flugráðs.“
Það hefur ætíð verið kappkost-
ag að hafa gott samstarf við flug-
ráð á undanförnum árum, enda
hefur flugráð, þar með talinn
flugmálastjóri, síður en svo verið
afskiptalaus um málefni flugvall-
arins. Má í því sambandi benda
á, að á árinu 1958 voru, fyrir
forgöngu flugráðs og flugmála-
stjóra í samvinnu við stofnunina
hér, reist hér á flugvellinum blind
lendingartæki af fullkomnustu í
gerð. Þess má geta, að flugráð
heldur fundi hér á Keflavíkur-
flugvelli af og til, þar sem rædd
eru sérmál flugvallarins, og mán-
aðarlega er því sent yfirlit um
rekstur hans. Hvað lagagildi reglu j
gerðarinnar frá 1957 snertir, þá
er ég ekki dómbær á það, en það
má vera hverjum manni ljóst, að|
starfsmenn stofnunarinnar verða'
að vinna í samræmi við hana, j
hvort sem þeim líkar betur eða
verr. Til enn frekari áréttingar
má benda á það, að nefnd reglu- j
gerð mun hafa verið samþykkt'
af flugráði, áður en hún var form '
lega gefin út. Þegar að er gáð, i
mun koma í ljós, að afskipti flug-
ráðs af málefnum Keflavíkur-
flugvallar eru sízt minni nú en
þau voru, áður en reglugerðin var
gefin út.
í greininní er fullyrt, að tækni-
menntaðir sérfræðingar flugráðs j
komi hvergi nærri rekstri Kefla-j
vikurflugvallar. Sannleikurinn er j
hins vegar sá, að radíófræðingar
fl'jjmálastjórnarinnar á Reykja-
vikurflugvelli hafa frá upphafi
haft eftirlit með við'haldi þeirra
flugöryggistækja, sem flugmála-
stjómin starfrækir á Keflavíkur-1
flugvelli. Samanber blindlending-1
artækin frá 1958, en viðhald
þeirra hefur verig talin til fyrir-
myndar af þeim sérfræðingum
Bandaríkjastjórnar, er prófað
hafa tækin reglulega á undan-
förnum árum.
Flugumferðarstjórnin hefur frá
upphafi starfað í nánu sambandi
við flugöryggisþjónustuna og loft
ferðaeftirlitið á Reykjavíkur-
flugvelli, enda unnið í samræmi
við þær flugreglur og fyrirmæli
er þessir aðilar hafa gefið út.
Enn fremur skal á það bent,
að flugmálastjórnin hefur ekki í
þjónustu sinni, annars staðar en
hér, sérmenntaða flugumsjónar-
menn og flugvirkja og því ekki í
annað hús að venda um tæknilega
aðstoð í þeim efnum.
4. Þar sem í greininni er drótt-
(Framh á 13 síðu
hækkun þeirrar innstæðu um 2%
nemur 2000. krónum árlega. Það ^
flnnst þér dálítil tekjubót.
En á hverju lifir þú góði minn?
Þarft þú ekki að borða? Og hef-
urðu þá ekki athugað það, að vext-
irnir á innstæðunni þinni eru
hækkaðir með því að hækka út-
lánsvexti? Hverjir heldurðu að
borgi þá vaxtahækkun? Verzlanir,
atvinnurekendur o. s. frv. Öll inn-
lend framleiðsla og raunar öll inn-
lend þjónusta hækkar í verði, þeg-
ar útlánsvextirnir hækka. Soðn-
ingin, sem þú kaupir þér, er höfð
ofurlítið dýrari til þess, að þú get-
ir fengið hærii vexti. Það eru
nokkrir aurar lagðir á hvern bita
sem þú borðar, svo að þú fáir
vaxtahækkunina þína. Þannig ertu
sjálfur látinn borga þér vaxta-
hækkunina.
Ég er hræddur um að innstæðan
þín þurfi að vera nokkuð stór á
mælikvarða alþýðumanna til þess
að þú græðir á vaxtahækkun.
Vaxtatekjur þínar þyrftu þá helzt
að vera meira en nógur fram-
færslueyrir handa þér. Annars er
ég hræddur um, að sú dýrtið, sem
vaxtahækkunin sjálf skapar, gleypi
alla hækkunina jafnóðum eða fyr-
irfram upp úr vasa þínum. Þú bara
sérð það ekki.
En farðu nú að hugsa, blessaður.
Þá mun þetta allt verða skýrara
fyrir þér.
Ég verzla aðallega við kaupfé-
lagið mitt. Ég hef talið mér hag að
skipta þar enda þótt varan væri
allt að 10 af hundraði dýrari en
hún kynni að fást annars staðar,
en raunar er lítið um það, að aðrir
selji ódýrari vörur þar. Þetta
reikna ég þannig, að í fyrsta lagi
eru 3% af verði alls, sem ég kaupi
lagt í ‘stofnsjóð, sem ég á, og
greiddur verðúr við andlát mitt
eða brottflutning úr héiaði, en
stendur inni hjá félaginu, sem
rekstursfé þess þangað til.
í öðru lagi hefur jafnan verið
endurgreitt meira en þetta þegar
upp er gert eftir hver áramót, ým-
ist beint i viðskiptareikning eða í
stofnsjóð, svo að endurgreiðslan
hefur lengstum numið 6—8% af
úttekt.
Eign mina í stofnsjóði kaupfé-
lagsins tel ég góða eign, því að
hún er notuð til að gera verzlun- ■
ina hagstæðari eða leysa einhvern
vanda, sem sameiginlegir hags-
munir byggðarlagsins krefjast að
leystir verði.
Auk þeirrar persónulegu endur-
greiðslu, sem ég hef nú minnzt á,
eru greiddir vextir af stofnsjóðs-
innstæðunni, eins og hún er hverju
sinni.
í þriðja lagi eflast svo sameign-
arsjóðir kaupfélagsins ár frá ári
vegna viðskiptanna. Eg tel mér
beinan hag í því að þeir vaxi, þó
að ég geti aldrei persónulega eign-
azt neitt af þeim. Þeir eru opinber
eign að nokkru, sameign þess fólks
í byggðarlaginu, sem hverju sinni
kýs að vera í kaupfélaginu, en falli
sú félagsstarfsemi niður hverfur
þessi eign undir forsjá sveitar-
stjórnar og í hennar vörzlu. Eg er
svo oft búinn að sjá, að héraðinu,
sem hlut á að ,máli, er það mikils
virði, að slikt fjármagn sé til, að
ég veit að það er beinn hagur minn
að eiga hlut að þeirri fjármagns-
myndun.
Þess vegna teldi ég mér hag í
því að skipta við kaupfélagið mitt
enda þótt varan væri 10% dýrari
þar en kaupmaður í næsta húsi
byði mér hana, — hvað þá ef ég
fæ hana á sama verði eða ódýrari
eins og algengast er.
Ég þarf væntanlega ekki að
eyða löngu máli til að minna þig
á það, að nækkaðir vextir eru auk-
(Framh a 13 síðu 1
3
T I M I N N, laugardagur 3. marz 1962.