Tíminn - 22.05.1962, Page 8

Minning tveggja
dýrfirskra bænda
Kvörn tímans malar hægt, en
óstöðvandi. Sífellt falla hinir eldri
menn í valinn, og er ekki um að
sakast. Þetta er lögmál lífsins. En
sjónarsviptir og söknuður er okk-
ur samferðamönnunum í huga þeg-
ar jafnaldrar okkar og starfsfélag-
ar kveðja. Menn sem við höfðum
unnið með í áratugi, blandað geði
við í blíðu og stríðu, átt með fram-
fara og framtíðardrauma, og unn-
ið að' uppfyllingu þeir'ra í samein-
ingu, þó að útkoman yrði tíðum
öðruvísi en dreymt var um, þá var
þó alltaf ánægjan við bollalegging-
arnar, áætlanirnar og starfið sjálft
að framkvæmdunum, sem aldrei
verður frá manni tekið.
Zófónías Jónsson bóndi á Læk
í Dýrafirði vai'ð bráðkvaddur að
heimili sínu 20. febrúar s.l.
Hann var fæddur í Dalshúsum í
Valþjófsdal í Önundarfirði 6. sept.
árið 1886; ólst hann upp á Fjalla-
skaga í Dýrafirði frá tveggja ára
aldri hjá foreldrum sínum Jóni
Gabríelssyni og Jensínu Jensdótt-
ur, er bæði voru ættuð úr Önund-
arfirði, komin þar af góðu og
traustu bændafólki önfirzku. Jón
og Jensína á Skaga voru dugnaðar-
hjón, og búskapur þeirra með á-
gætum og voru þau í fremstu röð
bænda á sínum tíma og heimili
þeirra efnaheimili. Jón Gabríels-
son var sjósóknari góður og for-
maður á báti sínum til fiskjar vor
og haust, því að Fjallaskagi var góð
og mikið sótt verstöð úr firðinum
fram á 2. áratug þessarar aldar.
Jón var mjög fiskinn og aflaði æv-
inlega vel, enda fast sóttur s-jór-
inn. En landbúið var þó ekki van-
rækt og hver blettur sleginn er
slægur var og útbeit notuð til hins
ýtrasta, enda var fjárbúið stórt á
okkar mælikvarða og sauðaeign
mikil. Jensína var líka frábær
dugnaðar- og atorkukona, góð og
nærgætin hjúum sínum, er voru
mörg að þeirra tiðar hætti og mörg
þeirra dvöldust þar árum saman.,
og héldust vináttubönd milli þeirra
og húsbændanna, löngu eftir að
þau voru frá þeim farin.
Bæði voru þau hjón ágætlega
greind og bókhneigð og hefur
heimili þeirra verið í fremstu röð
einnig í bók-menningarlegu tilliti.
Þeim varð fimm barna auðið og
komu þau þeim vel til manns.
Zófónías var elztur þeirra og
slundaði í æsku vinnu á búi föður
síns á landi og sjó. Hann stundaði
nám í gagnfræðaskólanum í Flens-
borg og lauk þaðan gagnfræðaprófi
1903. Vorið 1911 kaupir hann jörð-
ina Læk í Dýrafirði og bjó þar síð-
an yfir 40 ár eða þar til Þorvaldur
sonur hans tók við búi. Sama árið
og Zófónías hóf búskap kvæntist
hann eftirlifandi konu sinni. Frið-
rikku Guðmundsdóttur, Nathan-
aelssonar frá Kirkjubóli í Þingeyr-
arlireppi, mestu myndar og dugn-
aðarkonu, eins og hún átti kyn til.
Lækur var lítil jörð og illa hýst,
tún lítið en engjar nokkrar, en vot-
lendar og ekki grasgóðar, og land-
rými lítið.
Hófst hann fljótlega handa með
umbætur á jörðinni, byggði, rækt-
aði og þurrkaði og kom sér upp
snotru og gagnsÖmu búi, en tak-
mörkuð heilsa þeirra hjóna leyfði
ekki mikil umsvif, síðari hluta bú-
skaparára þeirra.
Zófónías var vel greindur maður
og athugull, fáskiptinn og orðvar,
og hlédrægur, en var glaðvær,
gamansamur og hafði ríka kýmni-
gáfu til að bera, þó að hann stillti
öllu slíku í hóf.
Honum voru falin af sveitungum
sínum ýmis trúnaðarstörf, sem
hann rækti af alúð og samvizku-
semi. Hann var lengi í hrepps- og
skattanefnd, í stjórn nautgripa-
ræktarfélags lengi, og studdi alla
framfaraviðleitni sveitunga sinna á
félagslegum grundvelli af alúð og
einlægni.
Þeim hjónum varð þriggja sona
auðið: Jón, sem er smíðakennari
og starfsmaður við Núpsskóla,
Hjörleifur, sem er kennari í Hafn-
arfirði og Þorvaldur, sem tók við
búi foreldra sinna á Læk. Allir
eru þeir kvæntir myndarkonum og
eiga efnileg börn.
Zófónías var þrotinn að heilsu
síðustu árin, gat lítið starfað, en
las og fylgdist vel með öllu sem
gerðist, enda andlegir kraftar ó-
bugaðir.
Hann átti friðsælt ævikvöld, um-
vafinn ástríki vandamanna sinna.
Ég sem þessar línur rita, átti
náið áratuga samstarf við Zófónías
á félagsmálasviði sveitar okkar, bar
þar aldrei neinn skugga á.
Hann reyndi ég alltaf sannan
dreng.
Jón Samsonarson bóndi á Múla í
Þingeyrarhreppi andaðist í Reykja-
vrk í marz s.l., þá nýlega þangað
kominn til lækninga.
Jón var fæddur á Gjögri í Arnes-
hreppi í Strandasýslu 8. sept. 1898
og ólst þar upp í Ávík með foreldr-
um sínum, er þar bjuggu: Karítas
Jónsdóttur og Samsoni Jónssyni.
Eftir að Jón komst til fullorðins-
ára var hann vinnumaður í sex ár
hjá sr. Sveini Guðmundssryni og
Ingibjörgu Jónsdóttur í Árnesi.
Síðan var hann þrjú ár fjármaður
hjá Halldóri Júlíussyni sýslumanni
á Borðeyri og kynntist þar konu
sinni Ragnheið'i Guðjónsdóttur,
ættaðri úr Dýrafirði. Giftust þau
1929 og voru fyrst eitt ár í Stóru-
Ávík. Bjuggu síðan í 4 ár í Öspaks-
staðaseli og síðan í átta ár á Finn-
bogastöðum í Ámeshreppi, en
fluttu þaðan að Múla 1942 og
bjuggu þar síðan.
Meðan Jón var i Arnesi fór hann
margar ferðir eftir lækni og með-
ulum til Hólmavíkur yfir Trékyllis-
heiði. Skiptu þær ferðir tugum og
voru ekki heiglum hentar að vetr-
arlagi, því heiðin er löng og tor-
sótt. Eitt sinn lá Jón úti á heiðinni
í vetrarferð, en slapp óskemmdur.
Jón var framúrskarandi léttur til
gangs, röskleikamaður, dyggur og
harðfylginn. Hann var ákafamaður
í skapi og kappsamur og lá áreið-
anlega aldrei á lið'i sínu, sívinnandi
þar til lífs'kraftarnir voru þrotnir,
og þá var honum veitt sú náð, að
fá að hverfa héðan að loknu trú-
lega unnu dagsverki.
Eftir að Jón kom að Múla gerði
hann miklar umbætur á jörðinni í
ræktun og byggingum og átti orðið
gott og arðsamt bú.
Hann var fjármaður af guðs náð,
og átti gott og vel meðfarið og af-
urðagott fé. Margur góður hrútur
hér í nágrenninu er frá honum
kominii, og ber fjármennsku hans
gott vitni.
Þeim hjónum varð fimm barna
auð'ið. Fjögur þeirra eru á lífi:
Karitas, húsfreyja á Kjaransstöð-
um í sömu sveit, Þórður bóndi á
Múla, Jóhanna, gift í Rvík og
Sverrir verkstjóri í Steiniðjunni á
ísafirði.
Ég kynntist Jóni Samsonarsyni
ekki fyrr en fyrir tveim áratugum,
er hann fluttist hingað í fjörðinn.
En sú viðkynning var góð. Hann
kemur á litla jörð og lítt ræktaða
og er vel á veg kominn að gera
hana að góðu býli á nútíma vísu.
Þau verk sem Jón Samsonarson
og hans samtíðarmenn í bænda-
stétt unnu, bera víst fyrst og
fremst þau Iaun í sér, sem sköpun-
ar og vinnugleðinni eru samfara.
og þau laun eru þeim sjálfum
sannarlega mikilsvirði hvað sem
öðru líður.
Blessuð sé minning þessara
tveggja samherja, sem á þessum
vetri hafa horfið héðan úr firðin-
um fagra yfir móðuna miklu.
Á vorinngöngudaginn 1962.
Jóhannes Davíðsson.
Lögréglan svar-
ar árásargrein
Athugasemd
í Tímanum 19. apríl 1962 er
grein, þar sem talað er um að fé
sé illa fóðrað í sumum sveitum
Mýrasýslu. Er jafnvel haft eftir
einhverjum margfróðum manni að
fé lifi ekki þar til nýgræðingur
komi. Látið í það skína, að fé þetta
fái hvorki hey né beit, nema af svo
skornum skammti, að því sé bani
búinn ef gróður kemur ekki nógu
, fljótt. Það mun þó gamalla manna
! mál að kind, sem svo er langt leidd
; af fóðurskorti, sem hér er gefið í
!skyn, þoli tæplega nýgresið, þegar
það kemur. Breytingin verði of
snögg. — í áðurnefndri grein hefur
; blaðið það eftir nafngreindum
manni, að honum hafi verið sagt
(svo langt er þetta sótt) að aldrei
hafi í þessum hreppum verið eins
mikil vanhöld og nú í ár. Virðist
mega lesa það á milli línanna að
hér sé fóðurskorti og illri meðferð
um að kenna. En hér er mjög hall-
að réttu máli. Sannleikurinn er sá
j að vanhöld í vetur hafa ekki verið
j meiri en venjulegt er. Það kemur
oft fyrir að kindur farast af einum
og öðrum sökum, þó fóðurskorti
og illri meðferð sé ekki um að
kenna. Má vera að hinn góðgjarni
sögumaður hafi haft í huga óhapp,
sem varð á einum bæ, þar sem
nokkrar kindur komust í skemmt
vothey, sem hafði verið hent, og
hlutust nokkur vanhöld af. Má
segja að flest sé til tínt, ef sú er
uppistaðan í þessum söguburði.
Um sannleikann í þessum efnum
vita hreppsbúar bezt sjálfir, og
verður ekki séð, hvaða Hlgangi það
þjónar, að hlaupa í blöðin með
ósannar sakargiftir á hendur nafn-
greindum sveitarfélögum, en slíkt
þykir víst góður blaðamatúr, og
sumum mönnum kærkominn til að
smjatta á. Hefði blaðinu verið inn-
an handar að hafa samband við
ábyrga menn í sveitunum sjálfum,
án margra milliliða.
Það er rétt í áðurnefndri grein
að ákvæðum forðagæzlulaga hefur
ekki alls staðar verið fylgt i haust.
og verða ekki raktar orsakir þess
hér. En þar mun að Ieita orsak-
anna til þess, að Búnaðarsamband-
ið sendi mann til eftirlits í þessum
hreppum. En nú hefur skoðunar-
maður þess birt í Tímanum þann
25. apr. athugasemd út af marg-
nefndum ummælum blaðsins. Á
þeim bæjum, sem um sé að ræða,
Eftirfarandi grein var send Tím-
anum s.l. laugardag:
„í Mánudags'blaðinu, dagsettu
21. þ.m., og sem verið er að selja
á götum Reykjavíkur í dag, er á
forsíðu árásargrein á lögregluna
um næturárásir á reykvíska borg-
ara. í undirfyrirsögn er sagt, að
lögreglumenn fremji ferleg brot,
handtaki saklausa borgara og
„saki“ þá um „meint áfengiskaup“.
Grein þessi er mjög rætin í garð
lögreglumanna og það efni, sem
þar er tekið til meðferðar, er rang
fært og mistúlkað á svo freklegan
hátt, að óhjákvæmilegt er að því
sé svarað.
Enginn verður sakaður um á-
fengiskaup. Það er hverjum manni
heimilt að kaupa áfengi hvenær
sem er, af hverjum sem er og á
hvaða verði sem er. Kaupandi á-
fengis, sem ólöglega er selt, er
aðeins kvaddur til, sem vitni í
máli gegn þeim er seldi og þegar
lögreglan óskar eftir vitnisburði,
er borgarinn skyldugur til að
svara og skyldugur til að segja
satt og rétt frá. Þá er gagnrýnt í
blaðinu, að lögreglumenn skuli
vinna störf sín óeinkennisklæddir,
en því er til að svara, að mörg af-
brot, sem framin eru að næturlagi,
eru þess eðlis að þau verða síður
upplýst af lögreglumönnum í ein-
kennisfötum. Má þar nefna leyni-
vínsölu auk þess sem þjófnaðar-
mál og innbrot verða síður upp-
lýst, ef verðir laganna klæðast
einkennisfötum. Rannsóknariög-
reglumenn eru óeinkennisklæddir
og er óþarfi að skýra frekar nauð-
syn þess.
í nefndri Mánudagsblaðsgrein,
er sagt frá því, að tveir farþegar
úr leigubifreið, hafi verið teknir
á lögreglustöðina vegna „meintra
áfengiskaupa". Forsaga þess máls
er þessi:
Óeinkennisklæddir lögreglumenn
veittu athygli tveim mönnum, sem
virtust vera að leita einhvers við
stöð'varhús Hreyfils vi(5 Kalkofns-
veg. Þeir töluðu við ökumenn, sem
komu og fóru en gengu loks á
brott. í því bar að leigubifreiðina
R-7380, þeir stöðvuðu hana, höfðu
tal af ökumanni um framrúðu og
settust inn í bifreiðina, þó að far-
þegi væri fyrir í henni. Síðar kom
í Ijós, að mennirnir þekktu hvorki
farþega eða ökumann. Ökumaður-
’inn, Kristján Jónsson, ók nú
skemmstu leið heim til sín að
Brekkustíg 6. Hann fór inn og
kom strax út aftur. Skömmu síðar
tóku lögreglumennirnir hann tali
og farþega hans og kom þá í ljós,
að í bifreiðinni voru fjórar flösk-
ur áfengis, þar af tvær undir
fr-amsæti. Vegna ósamhljóða fram-
burðar, tóku yfirheyrslur alllang-
an tíma.
Mál þetta þarf ekki frekar að
útskýra, en það var sent yfirsaka-
dómara til framhaldsrannsóknar.
Frá 1. júlí 1960 til dagsins í dag
hefur lögreglan í Reykjavík sent
180 kærur á hendur rúmlega 100
leigubifreiðastjórum fyrir brot á
Áfengislögunum. Sumir hafa feng-
ið allt að sjö kærum. Af þessu sést
ag mikið hefur verið um þessi
brot, þó að lögreglan hafi hvergi
nærri getað sinnt þessum málum
sem skyldi. Það þarf að gera
meira en kæra leynivínsala og
dæma. Það þarf að koma í veg
fyrir að þeir grípi strax til fyrri
iðju, er þeir hafa lokið við úttekt
dóms. Sveitarstjórnirnar þurfa að
framfylgja þeim ákvæðum, sem
leig'ubifreiðastjórar hafa sett, en
það er, að þeir missi stöðvarrétt-
indi, sem dæmdir eru fyrir leyni-
vinsölu. Það er staðreynd, að
vegna aukins eftirlits með leyni-
vínsölum, hefur mjög dregið úr
nætursvalli á götum Reykjavkur,
og á meðan leigubifreiðastjórar
fást við leynivínsölu í stórum srtíl
er lögreglunni skylt að halda á-
fram baráttunni gegn þeim í von
um að njóta aðstoðar góðra manna
hér eftir sem hingað til. Ef leyni-
vínsala þróast þrátt fyrir ötula
löggæzlu verður að grípa til þess
ráðs, að birta númer bifreiða og
nöfn leynivínsalanna, eins og dag-
blöðin hafa oft talað um að þyrfti
að gera, jafnóðum og dæmt er í
slíkum málum, enda það kannske
nauðsynlegt vegna þeirra leigu-
bifreiðastjóra, sem aldrei koma ná-
lægt slíku.
Það hlýtur að vera sanngjörn
krafa allra borgara, jafnt lögreglu-
manna, sem annarra, að blaða-
menn kynni sér málin frá báðum
hliðum, áður en slíkur rógburður,
sem sá er hér er verið að svara,
er settur á prent.
Lögreglumaður."
séu örfáar kindur, aðallega tann-
gallaðar gamalær, sem teljast megi
vanfóðraðar og yfirleitt séu hey-
birgðir nægar í þeim hreppum,
sem hér um ræði. — Því má bæta
við þessa leiðréttingu skoðunar-
mannsins, sem heimamönnum er
að vísu vel kunnugt um, að í þess-
um sveitum er fé víða afbragðsvel
fóðrað og hirðing með ágætum aö
áliti vorskoðunarmanna, a.m.k. í
Álftaneshreppi
Það vita allir, sem eitthvað
þekkja til búskapar að vænleiki
sauðfjár fer mjög eftir kostum
þess lands, sem það gengur á. Hér
um Mýrar eru landkostir rýrir og
afréttarlönd ekki eins góð og í
uppsveitum sýslunnar. Þess vegna
ná dilkar hér ekki sama fallþunga
og dilkar úr landbetri sveitum.
Hafa ýmsir viljað rekja þessa rýrð
til vanfóðrunar. En sem dæmi um
þau áhrif. sem sumarlandið getur
haft á vænleik fjárins, skal frá því
sagt að fyrir mörgum árum keypti
bóndi úr einni beztu landkostasveit
sýslunnar, gamlar ær í nokkur vor
héðan af Mýrum, og flutti þær á
kjarnaland sinnar sveitar. Þessar
ær gáfu afbragðs væna dilka að
haustinu, og var það sumarbeitinni
einni að þakka, því ærnar höfðu
sitt vetrarfóður að öllu leyti í land-
léttari sveitum. Þáer fáu ær, sern
aftur sáust á heimaslóðum, þóttu
bera af að vænleik, — slík áhrif
hafði sumarlandið á vænleik
þeirra.
Því skal ekki neitað að fóðrun
ánna geti haft áhrif á vænleika
dilkanna að haustinu. Hitt má Ifka
vera að þegar menn, sem vanir eru
holdafari fjár í landkostasveitum,
koma á útmánuðum til eftirlits í
hinum rýrari sveitum, dæmi ástand
fjárins eftir því sem þeir eiga að
venjast í sinni heimabyggð. Má þá
vera að sanngjörnum mönnum
finnist sá dómur stundum ósann-
gjarn, og þætti betur við eiga að
slík holdafarsskoðun hefði farið
fram að haustinu fyrst, svo séð
væri hvernig gamlar ær ganga und-
an sumri á þeim stöðum. Það er
leitt ef það starf, sem á að vera
unnið sem leiðbeiningarstarf,- er
þannig framkvæmt að það verði til
dómsáfellis þeim, sem það átti að
verða til leiðbeiningar. Allra hluta
vegna er það bezt. að sé um ein-
hver mistök að ræða, t.d. í með-
ferð og fóðrun búpenings, þá sé
mönnum leiðbeint um það, hversu
úr megi bæta. en ekki hlaupið
með ýkjusögur í blöð, þessum
mönnum til dómsáfellis.
Mýramaður.
8
T f M I N N, þriðjudaginn 22. maí 1962,