Tíminn - 09.06.1962, Blaðsíða 9

Jóhanna Kr'istjónsdóttir, rithöf
undur, svaraði með þessum
orðum:
Spurningin er spakleg og
svarig væntanlega í samræmi
við hana. Það er varla vafi á
þvf, að fegurðardísasýningum
verður ætlaður vænn kafli í
menningarsögu okkar síðar
meir. Og stúlkurnar sem í
hætta sér eiga skilið óskipta
aðdáun. Sjálfsagt eru ekki gerð
ar eins harðar kröfur til neinn
ar stéttar og fegurðardrottn-
inga, hvað snertir hegðun og
siðsemi. En yfirleitt eru stúlk
urnar prúðar og hæverskar og
verða „voðalega hissa, því að
hinar voru svo ægilega falleg
ar“, ef þær komast í úrslit.
Og þá held ég, að viðtölin við
drottningarnar eftir keppni
gegni menningarhlutverki, þau
eru einkar fjölbreytt og marg
brotin. Ég leyfi mér að skjóta
því að Einari Jónssyni að láta
nú fjölrita þau fyrir næstu
keppni til að spara blaðamönn
um ómakið.
Sveinn Sæmundsson, blaða-
fu'lltrúi Fiuigfélags íslands,
svaraði svo:
Óumdeilanlega hefur kven-
leg fegurð frá alda öðli verið
afl, sem mikils mátti sín og
sem í vissum tilfellum hafði
áhrif á gang sögunnar. Á sið-
ari tímum hefur fegurðin líka
orðið eftirsótt verzlunarvara,
og keppnir draga ag sér tals-
verða athygli hverju sinni.
Trúlega hefur íslenzkri land
kynningu orðið nokkur ávinn
ingur að sumum fulltrúum
kvenlegrar fegurðar, sem héð
an hafa verið sendir, en u.m
menningarauka í því sambandi
tel ég fráleitt að tala. Sem
sagt: Tiltölulega saklaust grín,
ef stúlkurnar sjálfar taka ekki
alltof mikið mark á skruminu.
Telur þú menningarauka
að fegurðarsamkeppni ?
Nokkrir kunnir borgarar svara
þessari spurningu
Fögur kona hefur oft orðið skáldinu yrkisefni; málarinn hefur
gert mynd hennar ódauðlega, tónskáldið hefur tjáS hug sinn til
hennar í tónum. Sönn kona veit, hvert áhrifavald fegurð hennar
hefur. En er henni leyfilegt að hagnast á fegurð þeirri, sem henni
hefur hlotnazt í vöggugjöf, að viðbættri þeirri fegurð, sem henn-
ar eigin hagleikur kann að megna að kalla fram? Og það sem
meira er, hafa aðrir leyfi til að hagnast á fegurð hennar?
Þetta hefur þó margsinnis átt sér stað í sögu mannkynsins, og
er nýjasta afbrigðið nefnt fegurðarsamkeppni, sem nýlega hefur
rutt sér braut í menningarlíf íslendinga. Því fyrirbrigði er óþarft
að lýsa hér, svo vel sem allri tilhögun er lýst í hvert sinn sem
það á sér stað. Síðasta fegurðarsamkeppni fór fram með mikilli
pomp og pragt 12. maí s.l., og er minnisstæðast frá þeirri athöfn,
þegar þátttakendur óku á „skrautvagni" um bæinn, að afloknum
undanrásum í Austurbæjarbíói. Var haft við orð, að aldrei hefði
verið eins góður menningarbragur á fegurðarsamkeppni og nú.
Þessi ummæli um menningarbraginn urðu til þess, að blaðið
sneri sér til nokkurra manna og kvenna og spurði þau um álit
þeirra á þessu menningarfyrirbrigði. Spurningin, sem fyrir þau
var lögð, hljóðaði svo: Teljið þér menningarauka að fegurðar-
samkeppnum? Fara svör þeirra hér á eftir.
Stefán Jónsson, rithöfundur,
svaraði:
Nei. Sviðsett fegurðarsam-
keppni á ekki fremur skylt við
menningu en t.d. bingó. Tízku
sýningar og sýningar hvers
konar framleiðsluvara, svo að
aðeins fátt sé nefnt, eru menn
ingarauki, en fegurðarsam-
keppni og sýning hennar ekki.
Fullyrðing er þetta, en haná er
mjög auðvelt að rökstyðja.
það getur hver og einn. Fegurð
arsamkeppni er markleysa.
Hún er það vegna þess hve lít
ið það úrval er, sem til keppni
kemur. Fegursta stúlka ein-
hverrar þjóðar verður aldrei
fundin og fegursta stúlka
heims því síður, En þetta er
sök sér. Hitt er verra, að þetta
er allt markleysa, vegna þess
að fegurð og yndisþokki verða
hvorki metin né vegin eða
einkunnir gefnar svo að rétt-
látt sé. Sú stúlka sem látin
er bera sigur úr býtum, verður
ag vita þetta.
Það hefur löngum þótt orka
tvímælis um réttlæti í dóm
um á gripasýningum, t.d. varð
andi kýr. Þó er hjá þeim um
miklu færra að dæma og kald-
ari verkanirnar á.rökhyggjuna
Eg skal ekki líkja því meira
saman.
Fegurðarsamkeppni er mark
leysa og menningarauki er
hún ekki, en þó að svo sé, er
hún áreiðanlega skaðlaus, svo
framarlega sem þátttakendur
fara ekki að álíta hana allt
annað en hún er. Enginn á-
stæða er til að hneykslast á
uppátækinu. Fegurðarsam-
keppni er sem sé tákn þeirra
tíma, sem við lifum. Hún er
auglýsing í almætti sínu brúk
ug af einstaklingum og áróðri.
Tilgangurinn er sá einn að
græða peninga á hégómaskap
fólksins og gefa því í staðinn
nýju fötin keisarans. Meira er
ekki að láta. Engiinn skyldi
hneykslast.
Gylfi Gröndal, ritstj. Fálk-
ans, sv.araWi spurningunni á
þessa Ieið:
Nei, sem betur fer. Og ef hún
yrði alk í einu að hámenning-
arlegu fyrirbrigði í þjóðfélag-
inu, þá mundi margt breytast
um skipan hennar. Ætli for-
ráðamennirnir fengju ekki ríf
lega styrki frá ríki og bæ tii
þess að hressa upp á „tapið“
sitt? Og ekki er að efa, að ein
hver framtakssamur alþingis-
maður mundi fá því fram-
gengt, að lög yrðu sett á Al-
þingi um fegurðarsamkeppni
Eftir það yrðu forráðamennirn
ir að sætta sig við dómnefnd,
sem kosin væri pólitiskri kosn
ingu. Ekki er heldur ólíklegt
að einhver bannsettur rauðlið
inn kæmi því í kring, að for-
ráðamönnum og sjálfum braut
ryðjendum „menningarinnar"
yrði sparkað og ríkið tæki
rekstur fegurðarsamkeppninn-
ar í sínar hendur. Þá fengi ein
hver dágóðan bitling sem for-
maður fegurðardrottningar-
nefndar ríkisins og fengi að
halda langa og virðulega ræðu
í Háskólabíói um menningar-
hlutverk kvenlegrar fegurðar.
Skelfing yrði geispað, meðan
á henni stæði.
Jóhannes Helgi, rithöfundur
svaraði;
Nei, mér þykir það andstyggi
legasta tegund fjárplógsstarf-
semi sem hugsazt getur, að
stúlkur, sumar barnungar, séu
ginntar til að halda sýningu á
líkama sínum gegn endurgjaldi
í peningum eða gripum, nánar
tiltekið: tízkudrasli sem hin eða
þessi verzlunin gefur í auglýs-
ingaskyni. Fyrirheitin, sem
stúlkunum eru gefin, ef sigur-
inn fellur þeim í. skaut, eru
þau, að þeim opnist leið inn
í tízkuhús álfunnar, jafnvel á-
leiðis upp á stjörnuhimininn í
Hollywood, sem virðist þó held
ur næðingssamt tilverustig, ef
draga má ályktun af öllum
sjálfsmorðstilraununum og
taugaáföllunum þar vestra. —
Einn sigurvegarinn í hérlendri
keppni, einkar geðþekk og fög-
ur stúlka, sat sex vetur í
Menntaskólanum í Reykjavík;
hún forframaðist svo á rúmlega
ársdvöl í Hollywood, að heim-
komin í stutta kynnisför til að
skýra þjóðinni frá fatabirgðum
sínum og vistarverum, sem
virðast mestmegnis gerðar úr
speglum, lýsti hún því yfir i
blaðaviðtali að hún gerði hvað
sem væri, ef það væri nógu
vel borgað. Svona má æðri
menntun á íslandi sin lítils
gegn stuttri skólun í kvikmynda
borginrii. Engin ástæða er til að
taka ummælin bókstaflega, og
vel má vera að þau séu ekki
rétt eftir höfð, eins og oft vill
henda í blaðaviðtölum. En ef
t.ilvonandi þátttakanda í nálæg-
um fegurðarsamkeppnum
dreymir um stjörnufrægð og
foreldrar hennar gera sér von
ir um þann hæpna frama dætr
um sínum til handa, er ekki úr
vegi að tilfæra hér ummæli
frægrar leikkonu sem hafði
nokkra viðdvöl í háloftum
Hollywood áður en hún hrap-
aði. Hún staðfesti það, sem
raunar lá í augum uppi, að leið
in upp á stjörnuhimininn lægi
gegnum svefnherbergi álitlegs
fjölda leikstjóra. leikara og
kvikmyndaframleiðenda, þótt
flestar stúlkurnar ættu að vi.su
ekki kost annara útgönguleiða
úr herbergjunum en gangana
sem vita að götunni. Ekki er
ástæða til að ætla að þessi kven
maður sé lygnari en almennt
gerist. En þótt þessi jarðneska
slóð. hvort sem hún er nú fet-
uð í baðsloppum eða aðskorn-
um síðbuxum, kunni að verða
sumum stúlkum jafnmikið gam
anmál og herrum herbergjanna,
er hætt við að gamaldags mæðr
um, sem alið hafa dætur sínar
upp til að gegna móðurhlut-
verki nýrrar kynslóðar, blöskri
— og kalli slóðina umsvifalaust
refilstigu.
En málið hefur aðra hlið,
þjóðerniselga. Stórþjóðirnar
gína í krafti auðæfa sinna yfir
löndum, menningu, stjórnmál-
um og mannvali smáþjóðanna.
Dæmin eru deginum Ijósari.
Þau eru við nefið á okkur. Stór-
veldi hefur her í landi okkar
og undanfarin ár hefur það ver-
ið að kauna yfir til sín íslenzka
lækna, verkfræðinga og aðra
menn með aiþjóðlega menntun.
Flugmenn hóta landflótta ef
ekki er gengið að kröfum
þeirra, sem miðaðar eru við ger
ólík efnahagskerfi, Bandarfkin,
og lengur mætti telja. Röðin
er fyrir löngu komin að kven-
fólkinu. Eitt umsvifaemsta inn-
flutningsfyrirtækið af því tagi
heitir Langisandur og stendur
fyrir árlegum sýningum á ung
um konum. Þangað streyma at
vinnutilboðin, sem einkum
stúlkur frá fátækum þjóðum
falla fyrir, og sumar eru þar
með þjóð sinni glataðar um alla
framtíð, ef að líkum lætur. —
Ýmsar íslenzkar fegurðardrottn
ingar eru nú starfandi við er-
lend tízkuhús, og ein situr vest
an hafs við að greiða hárkollur
sköllóttra kvikmyndaleikara,
því að fagrar stúlkur frá Norð
urlöndum eru eftirsóttar í öðr-
um löndum, þær eru raritet,
skemmtileg tilbreytni, en smá-
þjóð — sér í lagi íslendingar,
önnur mannfæsta þjóðin í ver-
öldinni — sem lætur hafa sig
til að senda hluta af barnung-
um blóma kvenna sinna á sýn-
ingarpalla stórþjóða, þar sem
stúlknanna er freistað með
girnilegum atvinnutilboðum,
svo merkileg sem þau nú eru,
sú þjóð lætur hafa sig að ginn
ingarfífli.
Útflutningsvara íslendinga er
fiskur, ekki kvenfólk. Forráða-
menn keppnanna og stúlkurnar
sjálfar tala um landkynningu,
það felist svo mikil landkynn-
ing í þessu, það sé jafnvel hægt
að selja meiri fisk með þessu
Framhald á 15. síðu.
TÍMINN, laugardaginn 9. júní 1962
9