Tíminn - 21.07.1962, Blaðsíða 8

r
Um síðustu aldamót var fólks
straumurinn úr sveitum til iðn
aðarborganna og í kolanámurn
ar eitt mesta vandamál Eng
lands. Lét þá einn af forustu-
mönnum þjóðarinnar svo -um
mælt: „Sá tími kemur fyrr eða
síðar, að fólkið streymir burt
frá kolareyk og þröngum götum
borganna og sezt að út á guðs-
grænni jörðinni“. Þetta reynd-
ist of mikil bjartsýni. Straumn
um hefur ekki verið snúið við.
Hjá flestum þjóðum vestur-
ianda mun sömu sögu að segja.
Þeir munu lýðir löndum
ráða.
Forustumenn okkar íslend-
inga vita þetta, um það er ekki
hægt að efast. Þeir vita líka,
að við vorum bændaþjóð á tím-
um örbirgðar og allsleysis. í
skjóli lágreistra torfbæja lifði
vonin um bættan hag, og bók-
menntir geymdust en gleymd-
ust, ekki. Allir hljóta að þekkja
þá miklu þakkarskuld, sem al-
þjóð stendur í við hina dreifðu
byggð. Lang mestur hluti hins
eldra fólks sem nú byggir borg
irnar er kominn frá bændum
afdala og útnesja, þar sem lífs
baráttan var hörð. í einni af
fornkviðum okkar segir: „Þeir
munu lýðir löndum ráða, sem
útskaga áður byggðu.“
Þurfa að búa til sinn sjó.
Nú á öld tækni og vélvæðing
ar sækja hraustir drengir sjó-
Sigurður Jónsson.
Borgin og
bóndinn
Sigurður Jónsson, Stafafellss
inn á vélknúnum skipum og
bátum. Bændur afla líka heyja
með vélum að meira eða minna
leyti.. En hér er mjög ólíkt á-
komig eins og Árni G. Eylands
sagði er hann var ritstjóri
Freys: Bóndinn þarf að búa til
sinn sjó áður en heyjanna er
aflað með vélum". Landið var
ekki véltækt nema að mjög
litlu leyti. Bóndinn lagði því
oft sitt ævistarf í að slétta það
og rækta, og þannig er það með
fjölda bænda enn í dag.
Kolareykurinn er horfinn.
Það er ekki mjög langt síðan
að mökkur kolareyks lá yfir
Reykjavík, þótt sól skini í heiði.
Sá sorti sést ekki lengur. Hita
veita og rafmagn nær til flestra
íbúanna, skraut og skemmtan-
ir eru á næsta leiti, svo skilyrði
virðast til þess að hægt sé að
lifa „hvern dag í dýrðlegum
fagnaði", eins og þar stendur.
Hitaveitan veitir jafnvel meiri
lífsþægindi en títt er í öðrum
höfuðborgum nágrannaland-
anna. Slíkt hlýtur að hafa sín
áhrif á það fólk, sem byggir
kalda staði. Við heita vatnið
hefur bil lífsþægindanna
breikkað, þegar borin er sam-
an borg og sveit.
Straumnum verður ekki
snúið.
Hvernig verður þá þjóðfélags
meinið bætt. Það virðist liggja
Ijóst fyrir. Það á að búa þannig
að því fólki sem enn er í sveit-
um landsins að lífskjör þess
nálgist sem mest kjör þeirra
sem fluttir eru í þéttbýlið.
Þetta hefur verið rætt um, og
að nokkru reynt, með þvi að
miða kaup bóndans við almennt
verkamannakaup. Vissulega má
þakka það. En þegar athugað
er að bóndinn á allt sitt undir
sól og regni. Hann er veðrátt-
unni háður, að minnsta kosti
þar til að hann hefur getað
keypt nauðsynlegustu áhöld og
vélar til að létta og tryggja af-
komu sína. Nú eru þessl tæki
svo dýr að flestum er um megn
að eignast þau. Horfurnar eru
því ekki glæsilegar.
Bændur fá styrlci.
Bændur hafa verið styrktir
til jarðræktar og fleiri umbóta
af opinberu fé. En hver sann-
gjarn maður hlýtur að fallast
á réttmæti þess, af þeirri ein-
földu ástæðu, að ræktun jarðar
nær lengra en að vera til hags
fyrir þann sem verkið vinnur
Það er einnig unnið fyrir kom-
andi kynslóðir, ef þær vilja
nota jarðirnar. Einnig gerir
það okkar fagra land enn þá
fegurra.
Jöfnun í byggð landsins
Þegar Sléttuhreppur í ísa-
fjarðarsýslu var allur f eyði
lagður, mátti heyra í þingfrétt
um, að á Alþingi væri farið að
tala um þörf á jöfnun í byggð
landsins. En fremur lítið mun
hafa orðið úr ráðstöfunum tii
úrbóta. Þó mun málið ekki hafa
valdið deilum milli flokka, svo
fréttir bærust af. Sennilega hef
ur málið þótt erfitt úrlausnar.
Bændasamtökin.
Lcngi var Búnaðarfélag ís-
lands eini félagsskapur bænda,
sem náði til alls landsinF Þeg-
ar árin liðu. fór hver stétt og
starfshópúr að mynda sitt félag.
sem í aðalatriðum voru hags-
munasamtök og kaupkröfufé-
lög, þótt fleira væri nefnt í
stefnuskrá. Bændur íslands
voru að eðli og uppruna ein-
staklingshyggjumenn, sem
Frarnhald á 13 síðu
Fimmtugur:
Kristján Friðriksson
forstjóri
í dag er Kristján í Ultíma fimm- j
tugur. Kristján er fæddur á Efri-j
Hólum í Presthólahreppi, sonur j
hjónanna Friðriks Sæmundssonar ■
og Guðrúnar Halldórsdóttur. Þau
Friðrik og Guðrún bjuggu lengi á
Efri-Hólum og gerðu þann garð
frægan svo að af bar.
Kristján ólst upp með stórum;
sys-tkinahóp. Öll bera þau systkin-j
in þess merki, að þau eiu af mik-:
ilhæfum foreldrum komin, því öll
mega þau teljast með hinum nýt-
ustu þj óðfélagsþegnum, og ekki
hika ég við að telja Kristján Frið-
riksson eða Kristján í Ultíma eins
og hann er venjulega kallaður,
einn sérstæðasta og um margt einn
af hinum merkustu persónuleikum, j
sem ég hef kynnzt
Kristján fór ungur í Gagnfræða-;
skólann á Akureyri, en eftir skóla-
nám þar stundaði hann nám er- ■
lendis um skeið. gerð'ist siðan far-
andkennari einn vetur í Reykdæla-
hreppi, en settist siðan í Kennara-
skólann, tók burtfaraipróf eftir;
eins vetrar nám og byrjaði síðan
kennslu í Vestmannaeyjum.
En starfsorka Kristjáns var slík,
að hann gat ekki unað við það eitt
að uppfræða börn og unglinga, þó:
honum léti það ágætlega. Hann i
hætti fljótlega kennslu, fluttist til
Reykjavíkur og stofnað'i fljótlega
þar fyriitækið ,,Ultíma“.
Það reyndist svo að Kristján
hafði i ríkum mipli fqjpjájni
og Hýdstnái forélpra srnná,- því-
f höndum hans hefúr 'fyrírtækið
Ultíma vaxið frá svo að segja engu
í risafyrirtæki, þar sem dúkar
eru ofnir og klæði saumuð auk
margs annars verzlunar- og iðn-
reksturs.
Sá, sem þessar línur ritar, kynnt
ist Kristjáni fyrst fyrir 20 árum.
Þá bjó ég i húsi hans um nokkur
ár og hafði því margt saman við'
hann að sælda.
Mér finnst Kristján vinur minn
ávallt með hinum furðulegustu
mönnum. Það er eins og hann hafi
alltaf tima til alls og kunni skil
á öllum mögulegum hlutum. Hafi
brennandi áhuga fyrir hinum ó-
skyldustu málefnum og ausi sifellt
af brunm otæmandi starfsorku.
Þó fésýsla og rekstur fyrirtækja
sé kannski ríkasti þátturinn í starfs
ferli Kristjáns, þá gefur hann srig
mikið að listum. Fæst við að mála
og teikna, ef hann á einhverja
tómstund. Lætur sig uppeldismál
miklu skipta og i margs konar fé-
lagsmálastarfsemi er hann ávallt
i fremstu víglínu. Hvar sem hann
fer er hann einnig hrókur alls
fagnaðar og hinn glæsilegasti gest-
gjafi.
Kristján í Ultíma hefur ekki
farizt eins og flestum þeim, er
jsafna miklu af fjársjóðum, sem
I mölur og ryð fær grandað. Hann
j hefur aldrei gerzt þröngsýnn eigin-
I hyggjumaður, er aðeins berst fyr-
; ir aukningu sinna fjársjóða.
■ Kristján hefur þvert á móti á-
jvallt staðið í fylkingarbrjósti
I þeirra, er berjast fyrir bættum
| kjörum fjöldans.
í Farmsóknarfl. á Kristjáni
, mikla þakkarskuld að gjalda,
j bæði fyrir hugmyndaauðgi hans og
Framhald á 13. síðu.
„Setjið talíu í gdssið"
Nokkur orð unt öryggísmál sjómanna
í dagblöðum borgarinnar hafa birzt greinar
um öryggismál sjómanna, eftir tvo ágætismenn,
þá Baldvin Þ. Kristjánsson forstjóra og Hjálmar
R. Bárðarson skipaskoðunarstjóra. Báðum þessum
mönnum vil ég þakka, og þá sérstaklega Baldvin
Þ. Kristjánssyni fyrir hans greinar, sem sjáan-
lega eru skrifaðar í þeim tilgangi að reyna að
ráða bót á því ástandi, er ríkir I þessum málum,
og EKKI er hægt að una lengur án endurbóta.
Báðum þessum mönnum hcfur orðið tíðrætt
um öryggi skips, og þá aðallega stöðugleikaút-
reikninga á fiskiskipum. Ég get verið sammála
Baldvin Þ. Kristjánssyni, að sjálfsagt sé að láta
fylgja hverju skipi stöðugleikaútreikninga, þetta
er gott, svo langt sem það nær. En þegar um
endurbætur og breytingar á skipum er að ræða,
þá er lítið gagn í þessum útreikningum og geta
þá orðið sem punthandrit liggjandi niðri í skúffu.
Til þcss að prófa sjóhæfni skips, sem endur-
byggt hefur verið eða fengið aukna yfirvigt af
krastblökk, nót eða öðru, sem gfcrir sjó-
hæfni skipsins verri, þarf að nota allt aðra aðferð
en skúffu-útreikninga (stöðugleikaútreikninga).
Þegar skip hefur verið endurbyggt, þá má
:>kki leyfa því að fara úr höfn fyrr en að loknu
sjóhæfnisprófi, sem tekur aðeins 2—3 klukku-
tíma að framkvæma. Aðferðin er þessi:
Skálkið vel allar lestarlúgur, svo sjór komizt
ekki niður í skipið. Lokið vel öllum hurðum að
herbergjum og stýrishúsi. Setjið svo talíu í „góss-
ið“ og dragið skipið niður að sjávarfleti, þannig
að það liggi 80—90 gráður. Ef skipið réttir sig
ekki strax hjálparlaust, þá vantar kjölfestu í
skipi, sem skipaskoðunarstjóri getur ákveðið,
hversu mikil skuli vera. Um dekklest skips má
eflaust finna út með sömu aðferð.
Hjá mér er þessi aðferð orðin 60 ára gömul.
Þegar ég var 12 ára drengur, þá átti ég 18 báta
og skip, cr ég hafði smíðað sjálfur, frá 10—40
cm. löng, með rá og reiða. Þessa aðferð, sem er
skrásett hér að framan, notaði ég við kútterana.
Ef þeir ekki réttu sig á vatninu, þá bætti ég blýi
á kjölinn, enda kom ekki fyrir, að hægt væri
að kollsigla þá.
Með þessari aðferð geta sjómennirnir sjálfir
staðið á bryggjunni og horft á skip sitt rétta sig
á sjónum og því glaðir stigið um borð með þá
tilfinningu, að þeir komu heilir í höfn. -
Reykjavík, 16. júlí 1962.
Páll Kristjánsson.
T í M I N N, Iaugardagurinn 21. júlí 1962. —
8