Tíminn - 11.08.1962, Blaðsíða 7

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri l’ómas Árnason Ritstjórar: Þórarirm
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Lndriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs-
íngastjóri: Sigurjón Davíðsson Ritstjórnarskrifstofur I Eddu-
húsinu; afgreiðsla. auglýsingar og aðrar skrifstofur i Banka-
straeti 7 Símar: 18300--18305 Auglýsingasími 19523 Af.
greiðslusími 12323 - Asknftargjald kr 55 á mánuði innan-
lands. í lausasölu kr. 3 eintakið. — Prentsmiðjan Edda h.f. —
TH. THORSTEINSSON!"11""™""11""1 ■■■'" " " ■"*
Slæm reynsia af kosningu
dómara í Bandaríkjunum
Athyglisverð bók um dómara, sem var dæmdur fyrir morð
Þáttasldlin 1959
Þeir, sem ekki hafa gert það áður, eru nú óðum að
átta sig á því, hve mikil þáttaskil yrðu í íslenzkum stjórn-
málum, þegar núv. ríkisstjórn kom til valda haustið
1959.
Með tilkomu þessarar ríkisstjórnar var brotið blað
i stjórnmálasögu landsins. Það var horfið frá þeirri
stefnu uppbyggingar og jafnaðar, sem fylgt hafði verið
í vaxandi mæli á liðnum áratugum, og tekin upp gamla
íhaldsstefnan í efnahagsmálum, er nú hlaut nafnið við-
reisn. t
Sú stjórn, sem tók við völdum haustið 1959, átti góð
tækifæri til að halda uppbyggingarstarfinu áfram. Hún
valdi hinsvegar aðra leið. Um ástæðurnar, er til þess
lágu, fórust Eysteini Jónssyni svo orð í eldhúsdagsum-
ræðunum í vetur:
„En brátt kom nú í Ijós, a3 þetta var ekki ætlun-
in (þ.e. að halda uppbyggingarstefnunni áfram). Tók
nú forráðamenn Sjálfstæðisflokksins að dreyma stóra
drauma um hina góðu gömlu daga fyrir 1927, þegar
íhaldið réð eitt.
Nú höfðu þeir líka fengið félagann að sínu skapi,
Alþýðuflokkinn hinn nýja, En hugarfarinu hjá for-
ráðaliði Alþýðuflokks hins nýja, er lýst í leiðara í Al
þýðublaðinu nú fyrir skemmstu, þar sem leitazt er
við, af mikilli hreinskilni, að fá menn til að skilja, að
Alþýðuflokkurinn geti ekki sett Sjálfstæðisflokknum
kosti eða skilyrði, því það hlyti að þreyta Sjálfstæð-
isflokkinn og það svo, að Alþýðuflokksmenn yrðu að
fara úr stjórninni. Menn eiga af þessu að sjá og skilja,
að allt verður að vera eins og íhaldið vill."
Hinni nýju stjórnarstefnu, viðreisninni, sem er raun-
ar ekki annað en íhaldsstefnan afturgengin, lýsti Ey-
steinn Jónsson á þennan veg:
„Viðreisnin er fólgin í því að magna dýrtíðina inn-
anlands sem mest og halda jafnframt niðri kaupgjaidi
og afurðaverði. Draga um leið úr útlánum og gera með
margvíslegum hætti sem örðugast fyrir með fjármagn
í nýjar framkvæmdir. Minnka með þessu neyzlu og
fjárfestingu og leggja grunn að nýju þjóðfélagi, með
því að draga á allan hátt úr stuðningi við fjárfest-
ingu þeirra, sem ekki hafa fullar hendur fjár, en þeir
taki við, sem mestu fénu ráða."
Þessari stefnu hefur verið fylgt þannig í verki, að
gengi krónunnar hefur verið tvífellt og það skapað hina
stórfelldustu dýrtíð og verðbólgu. Til viðbótar hefur ver-
ið bætt stórfelldri vaxtahækkun, frystingu sparifjár og
stórkostlegri hækkun ríkisálaga. Álögur ríkissjóðs hafa
verið meira en tvöfaldaðar, og til viðbótar lagðar á enn
nýjar álögur, eins og launaskatturinn, sem lagður var á
bændur á seinasta þingi, stórfelld útflutningsgjöld o.s.
frv.
Með þessu öllu saman hafa lífskjör almennings ver-
ið stórskert, þrátt fyrir góðæri og vaxandi þjóðartekjur,
og lamað framtak meginþorra einstaklinga. Með þessu er
markvisst stefnt til hinna gömlu íhaldshátta, þegar auð-
urinn safnaðist fyrst og fremst á fáar hendur.
Þáttaskilin, sem urðú hér 1959, eru því stórvægileg.
Og þau byggjast á því, að Alþýðuflokkurinn fylgir nú
íhaldinu í einu og öllu og gengur jafnvel lengra í aftur-
haldinu á ýmsum sviðum.
Þessari afturgengnu íhaldsstefnu verður svo fylgt í
enn ríkara mæli eftir næstu þingkosningar, ef þjóðin
sviftir ekki ihaldsflokkana þingmeirihlutanum.
MARGT skeður skrítið í þess-
um heimi, einkum þó í Ame-
ríku. Samt getur það ekki tal-
izt daglegur viðburður, að dóm
ari standi öfugu megin grind-
anna, ákærður fyrir morð. —
Þetta kom þó fyrir í Florida i
Bandaríkjunum í marz 1961,
og um það fjallar bókin, sem
hér er skýrt frá, en höfundur
hennar, Jim Bishop, var við-
staddur öll réttarhöldin, sem
stóðu yfir í sextán daga. Nafn
bókarinnar cr „The Murder
Trial of Judge Peel“.
Frásögn höfundar er sniðin
eftir kröfum blaðamannsins og
því er hún ekki fullnægjandi
þeim, sem vill rekja málið að
lögum, hvorki um meðferð né
niðurstöðu.
En veigamesta hlið málsins
veit að allt öðru efni. Það varp
ar mjög skæru Ijósi á þær að-
ferðir, sem enn eru viðhafðar
við val dómara í embætti í
mörgum fylkjum Bandaríkj-
anna.
í BANDARÍKJUNUM er rétt
arfarið tvíþætt. Hvert fylki hef
« ur sitt eigið réttarfar, sín eig-
in lög, og dómstóla til að fram-
fylgja þeim. En um þau lög,
sem gefin eru út í Washington
um sameiginleg efni, er fjallað
af dómstólum sambandsrikis-
ins, sem einnig dæma í málum
milli fylkja og milli borgara í
mismunandi fylkjum. Til þess-
arra dómstóla er hægt að leita,
ef álitið er, að réttarfarsreglur
hafi verið brotnar við málsmeð
ferð fyrir fylkisdómi. (Það er
þessi áfrýjunarréttur, sem oft
hefur haft í för með sér óend-
anlegar flækjur, togstreytur og
endurupptökur sakamála. Dóm-
ararnir við dómstóla sambands-
ríkisins eru skipaðir af sam-
bandsstjórninni og er mjög
vandað til valsins. En fylkin
hafa fylgt tveimur óskyldum
aðferðum við val dómara sinna.
Er það annars vegar kjör og
hins vegar skipun.
Kosning í dómarastöður er
grundvölluð á kenningum lýð-
ræðisins. Sumir meðhaldsmenn
hennar hafa talið hana heppi-
lega til þess að gera dómstól-
aná óháða pólitíkinni. Stund-
um getur að vísu verið hætta
á, að fylkisstjórinn, — sem
fulltrúi ríkjandi flokka, — leggi
meiri áherzlu á pólitísk sjón-
armið við dómaraval en færni
dómarans, og vera má, að
flokksforustan ýti þar allfast
undir. Þó hefur reynslan sýnt,
að kosning í dómarastöður get-
ur haft miklu hættulegri afleið
ingar í þá átt, að flækja dóm-
arana í stjórnmálunum, og þá
um leið til þátttöku í spillingu
í sumum fylkjanna. Saga Peels
dómara færir okkur heim sann-
inn um, hvernig kjör óreyhds
manns getur leitt til þess, að
gjörspilltur maður komist í
dómarastöðu.
1 j
FLORIDA er eitt þeirra
ríkja, sem láta kjósa dómarana.
Það verður enn til að auka á
vandræðin, að hinir lægst settu
dómarar reka málflutnings-
skrifstofur samhliða embætt-
inu. Þeir eru svo lágt launaðir.
að þeir verða að afla sér meg-
' JIM BISHOP,
höfundur bókarinnar, er grein
þessi fjallar um.
inhíuta tekna sinna með því
móti.
Joseph A. Peel, dómari, hóf
feril sinn sem málafærslumað-
ur í West Palm Beach, þegar
hann var 25 ára gamall. Hann
hafði ekki ýkja mikið að gera,
en náði I svo miklum vinsæld-
um sem „glæsimenni“, að hann
var kjörinn dómari bæjarins.
Launin voru aðeins 3100 doll-
arar á ári, en staðan átti að
auka á möguleika til ábatasam-
ari starfa en áður í einkarelcstr
inum. Vonirnar um þetta brugð-
ust. Hann gat ekki keppt við
saksóknara fylkisins, sem var
traustur lögfræðingur og rak
málflutningsskrifstofu í bæn-
um, og tekjur hennar námu um
100 þús. dollurum árlega. Hinn
ungi dómari lifði þó íburðar-
miklu lífi, eins og glöggt mátti
sjá á einkabílum þeirra hjóna.
En það voru aðeins nánustu vin
ir, sem vissu, að tekjurnar
voru runnar frá samstarfi við
glæpamenn, margdæmda
þrjóta, sem einskis svifust. MetS
því að tryggja sér dómarann,
töldu þeir sig geta reiknað með
hlífiskyldi yfir alls konar ólög-
legu athæfi, svo sem verzlun
með tollsvikið áfengi og miða
í svikahappdrættum. Höfund-
ur bókarinnar segir, að til
skipta hafi komið 3000 dollarar
vikulega.
í HÖIUM ólöglegu viðskipt-
um lék allt í lyndi fyrir dóm-
aranum, en í löglegum viðskipt
um rak hann sig all iUa á hvað
eftir annað. Einu sinni komst
það til dæmis upp, að hann
hafði verið fulltrúi beggja að-
ila í hjónaskilnaðarmáli (og
væntanlega hefur hvorum að-
ila um sig verið ókunnugt um,
að hann væri um leið fulltrúi
hins). Sá dómari í yfirréttinum.
sem fékk málið til meðferðar,
lét dómarann sleppa með á-
minningu fyrir æsku sakir. Síð-
ar taldi hinn ungi dómari konu
einni trú um, að skilnaður sá,
sem hann hefði útvegað henni,
væri lögskilnaður, og varð á
þann hátt þess valdandi, að hún
gekk í ólöglegt hjónaband. Þá
var dómarinn við yfirréttinn á-
kveðinn í að svipta hann bæði
embætti og málfærslurétt.
Málið átti að koma fyrir rétt
15. júní 1955. En aðfaranótt
þess dags hurfu yfirréttardóm-
arinn og kona hans úr íbúðar-
húsi sínu ,við ströndina. Af
þeim sást hvorki tangur né tet-
ur, nema blóðblettir á þrepun-
um út í garðinn o.g spor í sand-
inum við flæðarmálið. Málið
kom fyrir annan yfirréttai'dóm
ara og Peel slapp með stöðu-
missi í 90 daga. Hann lét af
embætti skömmu síðar og hætti
rekstri málflutningsskrifstof-
unnar. Hóf hann þá nýjan
svindlferil við útvegun lánsfjár
út á sviknar tryggingar. Þetta
gekk vél í fimm ár.
EN LEYNDARDÓMURINN I
um hvarf yfirréttardómarans B
var ekki úr sögunni. Starfs-
manni ríkislögreglu Bandaríkj-
anna hafði lánazt að koma sér
í kynni við glæpamenn, sem
störfuðiN sama glæpahring og
Peel. Starfsmaður lögreglunn-
ar vann í kyrrþey, ávann sér
trúnað glæpamannanna, fékk
þá til að leika tveim skjöldum
og tókst loks að safna svo mik-
illi vitneskju, ’að saksóknarinn
gat látið taka Peel fastan í októ
ber 1960.
Málið var lagt þannig fyrir
réttinn, að Peel hefði — sem
dómari — leigt tvo af glæpa-
félögum sínum til þesfe áð ryðja
yfirdómaranum úr vegi og lagt
á ráðin um, hvernig það skyldi
gert. Þeir játuðu, að hafa fram
kvæmt fyrirætlanir hans með
hinum mesta hrottaskap. Hjón-
unum var sökkt í Atlantshafið
með blýsökku bundna við mitt-
ið og stjórafæri um hálsinn.
ÁSTÆÐA þess, sem fyrir
drápinu stóð, var ærið veiga-
lítil, þ. e. að fá málið dæmt af
öðrum dómara og bar það vott |
um vafasama manngerð. Morð- fj
ið var ekki hægt að stáðfesta 1
með neinum líkfundi, og því var M
ekki hægt að sanna það á ann-
an hátt en með framburði sjón
arvotta. En engum sjónarvott-
um var til að dreifa öðrum en
morðingjunum sjálfum. Sak-
sóknarinn átti því ekki annars
úrkosta en að falla frá máis-
höfðun á hendur öðrum þeirra
og leiða hann sem vitni. Hann
vaidi þann, sem talizt gat
minna sekur, en þar sem hann
var negri, átti dómarinn á 1
hættu að kviðdómur hvítra
manna neitaði að dæma hvít-
an mann sekan, þegar svartur
maður slyppi. Hvíti maðurinn
játaði verknað sinn án nokk-
urra fyrirheita, en þó mátti
ætla, að hann gæti gert sér von
ir um velviljaða meðferð náð
unarbeiðni. Tvö hinna veiga-
mestu vitna annarra stóðu næst
hlut í þeim 100 þúsund dollur-
um, sem heitið hafði verið fyr-
ir að upplýsa málið.
ALLIR vissu, að það var dóm
arinn fyrrverandi, sem saksókn
arinn vildi ná sér niðri á. Hér
var því um að ræða sönnun.
s'em var næsta ifkleg til þess
að vera viki'ð til bliðar og
hefði það senniJega verið gert
ef sakbnrningur hefði haft
hreinan dagfarsskiöid og verj-
FramhaLi á bls. 13. §
TÍMINN, laugardaginn 11. ágást 1962
7