Tíminn - 20.10.1962, Blaðsíða 2

Páll Gíslason
Víðídalsá
Páll óðalsbóndi Gíslason að
Víðidalsá í Strandasýslu andað'ist
3. þ. m. — Hann vei'ður jarðsett-
ur í dag að Hólmavík.
Páll var fæddur að Víðidalsá 19.
ágúst 1877. — Hann var sonur
Gísla Jónssonar, óðalsbónda á
Víðidalsá, og konu hans, Sigríðar
Jónsdóttur. Víðidalsá var ættar-
setur Páls, því að' nú er liðið tals-
vert á aðra öldina síðan afi hans,
Jón Jónsson, fluttist að Víðidalsá.
Foi'eldrar Jóns Jónssonar voru
Jón Sigurðsson, síðast á Hvítadal,
og kona hans, Guðrún Aradóttir
frá Reykhólum. En Guðrún var
systir Sigríðar Aradóttur, móður
Jochums, föður Matthíasar.
Ekki skulu ættir Páls raktar
nánar, þó skal því við bætt, að
Gísli Sigurðsson, sem lengi bjó
að bæ á Selströnd, var langafi
Páls. Kristín, kona Jóns Jónsson-
ar, afa Páls, var dóttir Gísla. Voru
þau hjón Jón og Kristfn bræðra-
börn. Gísli var allra manna auð-
sælastur og svo heppinn, að sætti
furðu, enda talið standa í sam-
bandi við galdra. Kunni Páll um
þetta margar og skemmtilegar
sögur.
Áriff 1906 gekk Páll að eiga
Þorsteinsínu Guðrúnu Brynjólfs-
dóttur frá Broddadalsá. Er hún
hin mesta mannkostakona, er hef-
ur verið manni sínum samhent í
hvívetna. Þeim hjónum varð 10
barna auðið. Misstu tvo drengi á
öðru ári. Einn fósturson ólu þau
upp, Pál Traustason, sem er
kvæntur Elinborgu Oddsdóttur og
búa þau að Grund í Kirkjubóls-
hreppi.
Börn þau, sem á lífi eiu: Stefán,
kvæntur Fanneyju Pálsdóttur,
búa þau að Hnitbjörgum, nýbýli
byggðu úr Víðidalsárlandi. Sigríff-
ur, gift Hirti Sigurðssyni, búsett
á Akureyri. Ragnheiður, ógift
heima. Kristbjörg, gift Þorgeiri
Sigurðssyni, búsett á Hólmavík.
Brynhildur, gift Nils Johansen,
búsett í Svíþjóð. Þorbjörg, gift
Skúla Magnússyni, Akureyri. Gest
ur, kvæntur Halldóru Gunnarsdótt
ur, búa á Víðidalsá. Kristín, gift
Ingólfi Lárussyni, búa að Gröf í
ðngulsstaðahreppi, Eyjafirði.
E'áll Gíslason gegndi ýmsum
opinberum störfum. Hann var
hreppsnefndarmaður um 40 ára
skeið — oddviti um mörg ár,
skattanefndarstörfum gegndi hann
um fjölda ára, og forðagæzlumað-
ur var hann lengi. Hann var einn
helzti hvatamaður að stofnun
lestrarfélags Hrófbergshrepps og
í stjórn þess og formaður um
margra ára skeið. Hann var einn
af hvatamönnum að byggingu
fyrsta barnaskóla Hrófbergs-
hrepps, bar tillögu fram um þaff
þegar 1913.
. Öllum opinberum störfum
gegndi hann, að dómi þeirra, er
hezt máttu vita, af trúnaði og
skyldurækni, svo sem bezt varð
á kosið.
Fyrstu kynni mín af Páli og
heimilinu að Víðidalsá voru vorið
1934, þegar ég fyrst bauð mig
fram tiT þings í Strandasýslu. Það
voru góð kynnj frá upphafi, og
mér hefir fariff sem öðrum, er
Pál þekktu, að kynnin hafa orðið
því betri sem þau hafa orðið lengii
og nánari. Páll var þá gróinn bóndi
á þessu ættaróðali feðra sinna.
Hóf búskap 1907. —Á þeim ár-
um var mikill vorhugur í íslenzku
þjóðlífi. Ungmennafélögin votru
að rísa á legg og efldu trú á land
og þjóð. Ungu hjónin á Víffidalsá

ÍSÍíiíissliÉ&S
illlilil
skipuðu sér þegar í fremstu rað-
ir stórhuga framtaksmanna. —
Páll sléttaði túnið og stækkaði og
árið 1926 byggði hann steinhús,
sem um skeið var eitt stærsta og
veglegasta á stóru svæði á land-
inu. Stuttu síffar reisti hann úti-
hús öll úr steini. Þótti ýmsum þá
r.óg um stórhuginn og spáðu illu,
en þær spár rættust aldiei.
Páll var og viðurkenndur for-
ystumaður um ræktun og húsa-
bætur og hlaut verðlaun úr stykt-
arsjóði Kristjáns IX. fyrir fram-
kvæmdir í ræktun og húsabótum.
Þótti öllum, sem til þekktu
þessi verðlaun veitt að verðleik-
ium. Víðidalsáirbóndkin hafffi í
meðvitund kunnugra ekki aðeins
verið forystumaður um stórhuga
framfarir, heldur voru þau hjónin
viðurkennd fyrir rausn, gestrisni
og höfðingslund.
Þetta ættaróðal Páls, Víðidalsá,
er og frá náttúrunanr hendi mikil
jörð og góff. Hún er vel í sveit
sett við Steingrímsfjörð, rétt ut-
an við Hólmavík. Bærinn stend-
ur á sléttum bökkum við Víði-
dalsána, sem er nú að verða
SÁ-emmtileg laxveiðiá vegna rækt-
unar og góðrar meffferðar. Útsýni
er mjög fagurt, eins og víffa við
Steingrímsfjörð.
Þaina undi Páll sér vel og var
heimakær, enda var það oft á orði
haft, að þegar Páll væri að heim-
an, væri oftast asi á honum; hann
mátti aldrei vera að því að stanza.
En heima, þegar gesti bar aff garði,
átti hann aldrei svo annrikt, að
ekki væri nægur tími til að sitja
jyfir veitingum og spjalla um
landsmál og önnur hugðarefni.
Páll var meðalmaður að vext; og
svaraði sér vel. Hann var kvik-
ur og léttur í spori og stundum
áberandi hraður í hreyfingum —
og hugsun. Svipurinn - var greind-
arlegur, góðmannlegur og glað-
legur. Þessi einkenni voru áber-
andi og skýr og þau brugffust ekki
við kynni.
Páli hafði, eins og fyrr segir.
mikil afskipti af opinberum mál-
nm og var vinsæll maður. Hann
r.tti ýmsa andstæðinga, sem eðli-
legt var, því að hann var mjög
ákveðinn i skoðunum, málafylgju-
maður mikill og sagöi hispurs-
iaust meiningu sína, við æðri sem
lægri. En óvildarmenn hygg ég,
að Páll hafi fáa eða enga átt. Vin-
sældir ávann hann sér fyrir hjálp-
semi, góðvild og réttsýni.
Páll stundaði einna fyrstur
ungra manna nám við Heydalsár-
skóla. Mér hafa viizt nemendur
írá þessum skóla bera þess vott,
að skólinn hafi um margt verið
góður. Hann virðist m. a. hafa
vakið hjá mörgum nemendum fróff
leiksþrá, sem entist þeim alla ævi.
— Páll var haldinn þessum fróð-
leiksþorsta alla tíð. Það er anna-
samt hjá stórbónda, sem hefir
fyrir stórum barnahóp að sjá og
alltaf er að byggja upp og endur-
bæta jörð sína ár frá ári. Því
var furðulegt, hvað Páll gat les-
ið, og hve fróffur hann var um
margt, sérstaklega var hann vel
að sér í sögu og fornbókmennt-
um, enda nýttist honum vel það,
sem hann las, vegna stálminnis.
Um margra ára skeið var barna-
skóli að Víðidalsá. Fyrstu árin
var það einkaskóli, vegna bama
þeirra hjóna, en síðar farskóli,
að lögum um barnafræðslu.
Það var engin tilviljun, að skól-
r. num var valinn staður að Víði-
dalsá. Þar var mikið húsrými, og
þar var einnig mikil geta og vilji
til staðar.
Eg hefi það fyrir satt af frásögn
gamalkunnugra, að nemendur eigi
undantekningarlaust ánægjulegar
endurminningar frá dvöl sinni í
þessum skóla. Umhyggja, góðvild
og glaðvæxð - húsbædanna— setti
svip sinn á dvölina og gerffi hana
ánægjulega. Það\ar eins og þau
hjónin kynnu ekki við sig nema
að hafa í kring um sig unglinga og
börn. Eg minnist þess naumast
rð hafa komið að Víðidalsá að
sumii til, svo að ekki væru þar
til dvalar fleiri eða færri börn.
Páll Gíslason átti viff mikla van-
heilsu að striða síðustu ár ævinn-
ar. En hann kvartaði ekki; hann
bar veikindi sín eins og hetja —
sem hann og var. Og þrátt fyrir
hina líkamlegu hrömun, sló ekki
svo mikið sem fölskva á áhuga-
mál hans.
Eitt af því síðasta, sem hann
talaði, var, að hann fyndi það á
sér, að nú væri gesti að bera að
garði, og það yrði um fram allt
c.tj hafa veitingarnar tilbúnar.
Og nú er hann horfinn, þessi
■góði drengur og trygglyndi vinur.
H. J.
Hinn 3. október s.l. lézt að
heimili sínu á Víffidalsá í Stranda
sýslu Páll Gíslason bóndi, 85 ára
að aldri.
Páll var fæddur á Víðidalsá 19.
ágúst 1877. Hann átti heima á
Víðidalsá alla ævi. Tók hann við
jörð og búi af föður sínum upp
úr aldamótunum og bjó á óðali
feðra sinna rausnar og myndar
búi um 50 ára skeið. Bætti hann
jörð sína mikiff svo að nú má hún
heita óþekkjanleg frá því sem var
ei hann hóf þar búskap.
Páls og konu hans Þorsteinsínu
P.rynólfsdóttur, var að nokkru get-
ið hér í blaðinu þann 13. sept.
1956, en þá áttu þau hjón 50
ára hjúskaparafmælí. Hér skal
því reynt að endurtaka sem minnst
frá þvi er þá var um þau ritað,
enda eiga þetta að vera aðeins fá
kveðjuorð, að leiðarlokum Páls,
en þar hefur mé.r ætið fundizt
fara góður maður er hann fór
Hin síðustu ár voru honum
s. iúkdómsraun að nokkru. eins og
oft gerist oe gengur um margt
a'drað fólk Hvíldin var honum
því hæg jafn öldruðum og slitn-
um sem hann var eftir langt erf-
iði og þiotlaust starf. Þaff var
ekki mulið undir, né búið í hag-
inn hjá aldamótakynslóðinni. Á
þroska- og fullorðins árum henn-
ar var að segja má, allt í niður-
niðslu. Þá voru engin hjálpartæki
nc vélar og fátækt var yfirleitt
mikil. Yngra fólk nú til dags renn-
ir vart grun i það þrotlausa
erfiði og hiff mikla starf sem þetta
aldamótafólk innti af höndum. Við
eigum því mikla þakkarskuld að
gjalda. Það ruddi brautina til upp-
byggingar og menningar með
þjóðinni. Starf brautryðjandans
er alltaf erfitt, enda bar og ber
þetta fólk þess greinileg merki, að
hafa unnið hörðum höndum langa
ævi og hvergi hlíft sér. í hverju
héraði var meira og minna af
miklu atorku- og dugnaðarfólki.
Þetta fólk var í broddi fylkingar
um framkvæmdir og umbætur.
Þannig voru Páll Gíslason og kona
hans í broddi fylkingar í sínu
héraði, ásamt fleirum.
Páll unni menningu og mennt-
un. Sjálfur var hann lítið'mennt-
aður að öðru en sjálfsnámi. Sjálfs
menntunin hefur orðið mörgum
manninum drjúgt veganesti í lífs
baráttunni og þannig var það um
Pál. Hann las alltaf mikið' og fylgd
ist alltaf vel með öllu sem var
ðð gerast. Hann hafði mikið og
öruggt minni lengstan hluta æv-
innar og hann hafði hreina og
1 fsllega rithönd.
I Eg sagði á'ður að mér hefðj ætíð
fundizt fara góffur maður þar sem
Páll fór. Þetta er nú tæplega
létt orðað, því við 40 ára kynni og
langt samstarf okkar, var ég þess
fullviss að svo var. Hann var eitt
hiff mesta prúðmenni, sem ég hef
kynnzt og enginn sá hann skipta
skapi, svo vel fór hann með geð
sitt. Hann var tilfinninganæmur
og hjartahlýr, og raun var honum
ef hann hafði grun um að ein-
hver væri í ósátt viff sig. Öllu
slíku vildi hann eyða og bæta, og
óvild bar hann aldrei til nokkuís
manns.
Páll hafði ynd; af börnum og
var þeim ætíð hlýr og góður. Virtu
þau hann og mátu að verðleikum,
enda er barnssálin miklu meiri
mannþekkjari heldur en margur
hyggur. Barnmargt var lengst af
ævinnar í kring um hann. Þau hjón
eignuðust átta börn er upp kom-
ust. Barnaskóla höfðu þau hjón á
heimili sínu og það lengi eftir að
þeirra börn voru komin af skóla
aldri. Sumardvalarbörn voru og
oft á heimili þeirra, en síðustu ævi
ár Páls voru það þó einkum
barnabörnin sem yljuðu í návist
hans.
Við Páll störfuðum saman í fé-
lags- og menningarmálum okkar
héraðs. Allar minningar minar frá
þeim störfum eru bjartar og
skemmtilegar. Hann var jafnan til-
lögugóður og áhuga- og dugnaðar-
maður í starfi. Helzt fannst mér,
eða okkur sem meff honum störf-
uðum, oft kenna óþarfa tillitssemi
hjá honum. En þannig var hann.
Hann vildi engan meiða.
Ekki get ég s-kilizt svo við lín-
ui þessar að ég ekki minnist á
konu Páls. Það myndi vini mínum
Páli ekki vel líka. Hann var sem
fyrr segir kvæntur Þorsteinsínu
Brynjólfsdóttur, Jónssonar frá
Broddadalsá, hinni ágætustu konu.
Hún hefur verið manni sínum
traustur lífsförunautur. Hún hef-
ur veriff mikil atorku- og dugnað-
arkona, sem hefur stjórnað jafnt
utan húss, sem innan, ef á hefur
þur'ft að halda og ætíð af skörungs
skap og festu
Þau hjón voru mjög samhuga og
samhent og ætíð fór sérstaklega
'■el á með þeim. Þau mátu og virtu
hvort annað mikils og fáu var ráð-
ið svo heima eða heiman að ekki
l slæðu þau bæði þar að. Hún hefur
j verið bjartsýn, glaffsinna, hjarta-
hrein og hjálpfúS og þau hjón voru
höfðingjar heim að sækja. Hún
hrókur alls fagnaðar og hann ræð
Framhald á 13 sihu
Dægravillt bjóð
í ræffu, sem Þórarinn
Björnsson, skólameistari, á Ak-
ureyri flutti á samkomu s. 1.
sunnudag, sem var almennur
bindindisdagur, mælti liann m.
a. á þessa leið:
„íslendingar ganga seint til
ná'ða, sem er alveg á móti eðli
náttúrunnar, Því ag svefninn
gefur mesta hvíld og næringu
að kvcidi og framan af nóttu.
f Frakkiandi er máltæki, sem
hljóðar á þá leið, að miðnætur
st'und sé stund glæpsins, því
að í svartasta myrkrinu sækja
myrkar hugsanir að. Þag virð-
ist ekki mikil þrekraun að koma
sér í rúmið á sæmilegum hátta-
tíma, en svo virðist, ag þag sé
mörgum um megn. Og auðvit-
að er enn erfiðara áð komast á
fætur. Það er eins og þjóðin sé
ag verða dægravillt, viiji vaka
á nóttunni en sofa á daginn.
Staðreynd er þáð engu ag síð-
ur, að hinir vinnandi borgarbú
ar, sem velferð fóiksins byggist
á, fara snemma að sofa en rísa
árla úr rekkju. Það er livers
konar lausingjalýður borganna
sem vakir fram á nætur og of
margir tileinka sér þennan sið
og veita sér ekki nauðsynlega
hvíld. Nærtækt dæmi um það,
hve fslendingar eru seinir til,
eru dansleikirnir. Menn eru
tregir að hefja dansinn. En það
er jafn erfitt að fá þá til að
hætta að dansa. Þeir vilja helzt
aldrei hætta. Þag varð meira
að segja að gefa út sérstaka
stjórnskipan um, að dansleikj
um yrði að vera lokið á vissum
tíma“.
Þessi athygiisverðu orð hins
merka skólamanns éru gilt um
hugsunarefni og af siíkri um
hugsun mætti gjarnan leiða
nokkrar ráðstafanir, sem til
þess væru fallnar að breyta til
hins betra þeirri lífernisstefnu.
sem fremur kýs sér næturveri
en dagsönn.
Úrræðalaus stjórn
Síldveiðideilan varir enn
flotinn Iiggur aðgerðarlaus oj
þjóðin tapar milljónum daglegí
og framtfðarsíldarmarkaðir glal
ast ef til vill. Það má hafa til
marks um starfhæfni ríkis-
stjórnar, hvort hún situr aðgerf
arlaus hjá, er slíkir hlutir ger-
ast. Hér er ekki um ag ræða
venjulega vinnudeilu. Ríkis
stjórnin getur hæglega komi?
bátaflotanum af stað méð þvl
að annast greiðslu á tækjaupp
bót til síldarbátanna meðar
samið er í deilu þessari. Til
Þess Þarf ekki ag koma neitl
uppbótakerfi, því að til þess irú
nota svolítinn hluta þess fjár
sem ríkið hefur tekið og tekui
af sjávarafurðum í 7,4% út
flutningsgjöldum að ekki s<
minnzt á Það fé, sem stjórnir
hrifsaði af útgerðinni við geng
isbreytinguna. Þag fé, sen
stjórnin greiddi í þessu skyni
væri því komið frá útgerðinn!
sjálfri en engin ölmusa til henn
ar. Og eitt er alveg víst, að sí
ríkisstjórn, sem lætur sér ann
að eins og þetta óviðkomand:
er úrræðalaus og ófær um a?
stjórna landinu.
FfMewsi RIRL
Morgunblaðið heldur áfran
að tönnlast á því, ag Tíminr
hafi falsað orð Ólafs Jóhann
esson prófessor um það, a?
stjórnarskrárbreytingu þyrft)
til, ef ísland gengi í Efnahags
bandalag Evrópu. Mbl. veit of
ur vel, að meg inngöngu átti
Tíminn við aðild að EBE eð?
Framh. á 15. síffu
2
T í M I N N , Iaugardaginn 20. október 196?