Tíminn - 26.10.1962, Blaðsíða 2

ÚR ÖÐRUM LÖNDUM
Milljarður fólks hefur óðl-
azf frelsi á siðustu árum
Næstum einn milljarður
fólks á landsvæði sem tek-
ur yfir 23 milljónir ferkm.
hefur öðlazt frelsi, sjálf-
stæði eða fullveldi, ýmist
með blóðugri baráttu eða
friðsamlegum samningum,
frá lokum heimsstyrjaldar-
innar fyrri til þessa dags. —
Evrópsk nýlenduveldi hafa
áður haft ráð þessa fólks í
hendi sér. Sjálfstæði Alsír
eftir sjö ára heiftúðuga
styrjöld við Frakka er nýj-
asta dæmið um þróun mála
og sýnir Ijóslegast hvernig
komið er fyrir nýlenduveld-
unum.
Frakkland hefur orðið að láta
af hendi landsvæði sem samtals
eru 8,940,000 ferkílómetrar og
búa þar nær því 140 milljónir
manna þegar allt er meðtalið.
Mest af þessu landsvæði hafa
Frakkar ekki látið af hendi fyrr
en eftir blóðuga bardaga, annað
hefur verið látið af hendi eftir
snúna samninga og þrotlaust
þref.
Stóra-Bretland sem er voldug-
ast hinna fornu nýlenduvelda
hefur orðið að sjá af allt að því
svo miklu landsvæði sem Frakk-
ar en íbúar þess eru fimm sinn-
um fleiri: 633.302,000.
Það eru þessi tvö risavöxnu
nýlenduveldi sem orðið hafa að
sjá á bak stærstum landsvæðum
og flestum þegnum frá því að
þróun heimsmála fór að beinast
í þá átt að losa nýlendurnar und
an klafa herraþjóðanna. En
fleiri ríki hafa einnig tapað.
Belgía var neydd til að láta af
hendi hina auðugu nýlendu
Kongó þar sem dýrir málmar
eru fleiri og meiri en í flestum
öðrum löndum. Landið er 2.360-
000 ferkílómetrar að stærð, ligg
ur í hjarta Afriku og þar búa 13
milljónir manna.
Stórt skarð er höggvið í veldi
Hollendinga er Indónesia fékk
fullt frelsi og sjálfstæði, en þar
búa 89,6 milljónir manna og
landið er 1.471,000 ferkílómetr-
ar að stærð. Portúgal horfði gír-
ugum augum á eftir Góa, Damao
go Díó þar sem bjuggu 670,000
manns samtals. Kippt var fótun-
um undan nýlenduveldi ítala í
Afríku í heimsstyrjöldinni
seinni og munaði þar mest um
ítalska Sómalíland sem er
504,000 ferkílómetrar og íbúa-
talan er 1,260,000. Spánn missti
ítök sin í Marókkó árið 1955.
Fréttastofan UPI hefur sam-
ið skýrslu þá sem hér fer á eftir
um hnignun og hrörnun evrópsku
nýlenduveldanna frá stríðslok-
um.
Stóra-Bretland
Búrma, Suður-Afríka Brezka
Sómalíland og Kamerún hafa
fengið sjálfstæði og teljast ekki
til Samveldislandanna. Samtals
eru þau 2,131,435 ferkílómetrar
að stærð og íbúarnir eru samtals
38.518,000.
Sjálfstæði hafa öðlazt eftirfar-
andi ríki, en eru enn meðlimir
Samvéldisins: Indland, Pakistan,
Ceylon, Malaya, Ghana, Nigeria,
Tanganyika, Brezka Kamerún,
Sierra Leone, og Kýpur. Alls tek
ur landsvæðið yfir 6,454,000
ferkílómetra og íbúarnir eru
594,784,000 að tölu.
En Stóra-Bretland getur þó
gumað af heimsveldi þar sem
sólin gengur aldrei til viðar.
Brezki fáninn blaktir enn við hún
á stöngum og umráðasvæðum
utan brezku eyjanna og er þetta
svæð'i samtals 2.639,735 ferkíló-
metrar að stærð og telur 31.579,-
000 íbúa. Þessi lönd eru: í Afr-
íku: Kenya, Uganda, Zanzibar,
Norður-Rhodesia, .Nyasaland og
Gambia. í Asíu: Brunei, Norður-
Borneó, Sarawak, Hongkong,
Singapore. í Miðjarðarhafi: Gí-
braltar og Malta. í Karabíska þaf
inu: Fiji-eyjar, Salómons-eyjar,
Gilberts-eyjar og Ellice-eyjar,
Nýju Hjaltlandseyjar, Pitcairn-
eyjar og Tonga. í Atlandshafi:
Bahama-eyjar, Bermuda, Falk-
lands-eyjar, hluti af Suðurheim-
skautslandinu, Sankti Helena,
Ascension og Tristan da Cuhna.
í Indlandshafi: Nýlendan og
verndarríkið Aden. Maur-itius og
Seychelles-eyjar
Frakkland
Franska heimsveldið ceygói sig
áður um jarðkringluna gervalla
en nú eru ekki eftir af því nema
slitróttar leifar, örfáar eyjar i
Vestur-Indíum, St. Lawrence-
flóa, Kyrrahafi og Indlandshafi.
Fyi'S'tu frönsku nýlendurnar sem
losnuðu undan klafa Frakka voru
indversku nýlendurnar sem urðu
hluti af Indlandi árið 1952 og
1954 án þess að til vopnaviðskipta
kæmi. Stærsta burstin var dreg-
in úr nefi Frakka árið 1954 þeg-
ar þeir misstu Indó-Kína eftir
aumlegar hrakfarir og ægilegan
ósigur við Dien-Pien-Phu. Var
það mesti ósigur Frakka þegar
Alsírstyrjöldin er undanskilin.
Meðan á styrjöldinni í Indó-
Kína stóð, efldust sjálfstæðis-
hreyfingar í Frönsku Norður-
Afrxku og árið 1956 fengu vernd-
arríkin Túnis og Marókkó full-
veldi. Því næst fengu eftirtalin
lönd sjálfstæði, eftir þjóðarat-
kvæðagreiðslu sem de Gaulle for
seti efndi tií á fjóruin arum:
Gínea, Madagascar, Senegal,
Malii, Fílabeinströndin, Efri
Volta, Dahomey, Nígería,
Franska Kongó, Mið-Afríkanska
lýðveldið, Chad, Gabon og Mauri
tania. Lestin'a rekur Alsir.
Holland
Hollenzku Austur-Indíur gerðu
uppreisn gegn nýlenduveldinu
eftir ósigur Japana í lok heim-
styrjaldarinnar. Samningur sem
tryggði fullveldi ríkisins var und
irritaður þann 27. desember
1949. Holland missti 1,471,600
ferkílómetca og 89 milljónir
íbúa. Eftir í Nýju Gíneu urðu
409,307 ferkílómetrar og 700,000
manns, aðallega Papúar. Hinar
fyrrverandi nýlendur Hollenzka
Gínea og Hollenzku Antillu-eyj-
arnar fengu samveldisaðstöðu ár
ið 1954.
Portúgal
í raun og sannleika hefur
Portúgal staðið fastast fyrir og
tekizt bezt að halda nýlendum sín
um handan hafs. Þær eru Ang-
óla, Kap Verde-eyj jr, Timor,
Portúgalska Gínea og Macao.
Eini landskikinn sem Portúgalir
hafa misst er Góa, sem hernum-
inn var af Indverjum fyrir tæpu
ári, Portúgölsku Indíur og tveir
smáskikar, Dadra og Nagar
Aveli.
Belgía
Belgía missti sina einu en of-
ur-auðugu nýlendu þegar hún
sleppti öllu tilkalli til Belgísku
Kongó þann 30. júní 1960. Belgar
stjórnuðu einnig nýlendunni Rú-
anda-Úrundí, sem tekin var af
Þjóðverjum eftir heimstyrjöld-
ina fyrri. Þeir fengu þar sjálfs-
stjórn á nýjársdag í ár og sjálf-
stæði næstliðið sumar. Landið
er 54,340 ferkílómetrar að stærð
og íbúatalan er 4,5 milljónir.
Spánn
Franco hershöfðingi veitti p
verndarríkinu Marókkó sjálf-
stjórn árið 1955 en hélt þó |
landsvæð'um í Norður-Marókkó, ;
Geuta og Mellilla. Spánn heldur
enn þá eftirtöldum landsvæðum:
Infj í Suður-Marókkó, sem er
1885 ferkílómetrar og hefur íbúa :
töluna 52,000. Spánska Vestur- r,
Afríka með um það bil 36.000 %
íbúum, aðallega hirðingjum og
Spánska Gínea sem inniheldur f
eyna Fernando Peo ásamt Rio já
Muni og Miðbaugs-Afríka. Land 'á
svæðið er um það bil 30,000 fer-
kílómetrar og hefur 212,000 íbúa. É
Loks má geta þess að' Noreg- |
ur hefur til þessa dags haldið yf- i
irráðum sínum yfir landsvæðum |
sínum utan heimalandsins án B
þess að nokkur hafi hreyft mót- u
mælum, þar er um að ræða hluta g,
af Suðurheimskautslandinu þar L
sem engin býr nema mörgæsir og ]
loks fjallaeyjan Jan Mayen í
norðanverðu Atlantshafi.
Úr einu í annaö
Eiginmaður . hinnar frægu
söngkonu, Maríu Callas, kaup-
sýslumaðurinn Ginabattista í
Mílanó, hefur ekki séð konu
sinni bregða fyrir í háa herr- ...
ans tíð en er þó harkalega |
minntur á tilvist hennar öðru ;
hvoru. Einmitt um þessar mund .
ir hefur dómstóll í Rómaborg j
dæmt hana til að greiða 75 j
þúsund króna skuld, sem Mar- |
ia Callas stofnaði til árið 1959 |
þegar hún gerði innkaup í sér- k
verzlun þar í borg og keypti j
sér birgðir af nærfötum með 3
Briissel-knipplingum og sviss- U
neskum útsaumi.
Síðustu fréttir frá Skotlandi:
Skoti nokkur fór á sjúkra-
hús og spurði þar eftir manni
sem orðið hafði fyrir undar-
legu óhappi: Golfkúla hafði ver
ið slegin upp í munninn á hon-
um og stóð þar föst.
— Eruð þér ættingi sjúk-
lingsins, spurði dyravörðurinn.
— Nei, svaraði Skotinn, ég
þekki manninn alls ekki. En
þetta var golfkúlan mín sem
flaug upp í hann.
Að sjálfsögðu er æskan nú
á dögum verri en nokkru sinni
fyrr, en eldri kynslóð'in getur
huggað sig við það að þetta
var engu betra áður fyrr. í
þjóðminjasafninu í Istanbul er
að finna 6000 ára gamlar leir-
töflur, þar á er elzta skrifa
sem vitað er um. Upphafið
hljóðar á þessa lund:
„Æ, allt hefur breytzt til
hins verra. Allir vilja skrifa
bækur og unga fólkið hlýðir
ekki lengur foreldrum sínum.“
itj úylfi „malara
FYRIR skömmu Kom
í, frumvarp Framsóknarmanna
um breytingar á efnahagslög-
1 unum til umræðu í N.d. Al-
þingis. Urðu þar allhörð orða-
skipti milli Eysteins Jónssonar
og Gylfa Þ. Gíslasonar um
vaxtalækkun, sem felst í frum-
varpinu. Sagði Gylfi að spari-
fjáreigendur myndu þá tapa
78 millj. kr. vaxtahækkun á ári
sem þeir fengu með viðreisn
inni. Svona vildu Framsóknar-
menn fara með sparif járeigend-
ur.
Stjórnarblöðin lögðu svo út
af þessum upplýsingum Gylfa
dginn eftir. Alþýðublaðið sagði
að Gylfi hefði „malað“ Eystein
en Mbl. sýndi fram á að þessi
tillaga Framsóknarmanna
myndi bitua á tugum þúsunda
sparifjáreigenda.
Ekki er ástæða til að rengja
það hjá Mbl. að sparifjáreig-
endur, séu tugir þúsunda í land
inu. Má gjarna áætla að þeir
séu 78 þúsund eða 2 menn af
hverjum 5 landsmönnum.
Vaxtagróðinn, sem vi'ðreisn-
in hefur fært hverjum spari-
fjáreigenda, að meðaltali, er
þá 1000 krónur á ári, eða vaxta
liækkun af ca. 45 þúsund kr.
innstæðu, en samkvæmt frá-
sögn Gylfa er sparifjáreign
landsmanna nú 3501 millj. kr.
Eitthvað fengu gseir
fleira en vaxtahækkun
En hefir þá „viðreisnin" ekki
fært þessum sparifjáreiganda
neitt annað, en þessa 1000 kr.
vaxtahækkun?
Ekki er því að neita að spari
fjáreigendur, sem aðrir, hafa
fengið kauphækkun, þótt ekki
sé hún stórvægileg. Ekki verð-
ur þó ríkisstjórninni borið það
á brýn, að hún hafi viljað troða
kauphækkunum í vasa laun-
þega og verða þær því ekki
eignaðar henni.
Afl krónunnar vi®
Framfærsluna
En það er annað, sem „við-
reisnin“ hefir fært sparifjár-
eigandanum, samtímis vaxta-
hækkuninni og komið hefir við
vasa hans. Það er verðlagið á
lífsnauðsynjum.
Ef sparifjáreigandinn er gift-
ur og á tvö börn, hafa lífsnauð-
synjar hans yfir árið hækkað
síðan „viðreisnin“ hófst, sem
hér segir:
Matvörur um 10.074.80
Hiti, rafmagn o. fl. 1.350.37
Fatnaður og álna-
vara 3.251,01
Ýmis vara og þjón-
usta 5.342. 17
Hækkun samtals 20.018,35
Frá þessu má draga fjöl-
skyldubætur kr. 6.000,00
Samtals 14.018,35
Gróði sparifjáreigandans af
viðreisninni er þá þessi.
Hækkun lífsnauðsynja af
frádregnum fjölskyldubótum
kr. 14.018,35. — Vaxtahækkun
af sparifé kr. 1.000,00.
Tap sparifjáreiganda á einu
ári er því kr. 13.018,35.
„Gróðinn“ = 13 þús.
| króna tap
Þúsund króna vaxtagróðinn
hans Gylfa, reynist því um 13
þúsund kr. tap. Hefði spari-
fjáreigandinn verið laus viff
„viðreisnina“ ætti hann nú i
sparisjóði um 60 þúsund kr. og
vexti af þeirri upphæð. En
Gylfa og félögum hans tókst
að „mala“ niður spariféð eins
og hér hefir verið sýnt.
Nokkrlr af forustumönnum Afríku samankomnir í Ghana.
2
T í M I N N, fimmtudagur 25. okt. 1962. —