Tíminn - 26.10.1962, Blaðsíða 13

(Framhaid 0i 9 sáðu )
lendir blaðamenn misskilja
íslenzk málefni og rangherma
í fréttum. Einu sinni kom frétt
með stórri fyrirsögn svohljóð-
andi: „Engir skattar á íslandi“.
Af þessu drógu margir þá á-
lyktun m. a., að hér væru þá
víst litlar opinberar fram-
kvæmdir. Fleiri en einn spurði:
Eru nokkrir vegir á íslandi?
Margir vita um. íslenzku flug-
félögin, sem fljúga til annarra
landa. En sumir gefa þá skýr-
ingu, að auðvitað þurfi hér
flugvélar, af því að á íslandi
séu engir vegir. En fáfræðin
fer minnkandi, og það er okk-
ar hlutverk að draga úr henni.
í vaxandi mæli fá útlendir
ferðamenn á.huga á íslandi, og
þeir sem nota orlof sín til ferða
laga til annarra landa, vilja fá
fréttir af því, sem að þeim
snýr, aðbúnaði við ferðamenn,
gistihúsin, samgöngutækin, lax
veiðina. Af myndum frá ís-
landi vekja skógarmyndir einna
mesta athygli því að flestir
halda, að landið sé alveg nak-
ið og hér sjáist hvergi hrísla.
Einnig er mikið fylgzt með raf-
væðingu landsins á seinni áx-
um.
BYRJAÐI 12 ÁRA AÐ
SKRIFA f BLÖÐIN.
— Hvenær byrjaðir þú blaða
mennsku?
— Fyrst birtist eftir mig
grein í blaði, þegar ég var 12
ára. Það hafði verið mikið tal-
ag um það að láta unga menn
fá landskika til ræktunar og
umráða. Ég færði þetta í tal
við pabba, að nú þyrfti ég að
fá minn eigin skika. Hann hélt
að yrði nú ekki af því strax.
Fyrst skyldi ég láta mér nægja
að fara út á akurinn hans og
gera það gagn, sem ég vildi.
Þetta var ég ekki ánægður með,
heldur settist niður og skrifaði
mikla hugvekju um nauðsyn
þess að lá.ta unga menn fá land
til eigin umráða, áður en þeir
flýðu allir í borgirnar. Þessa
grein skírði ég „Flugten fra
land til by“ og sendi hana til
dagblaðsins okkar. Og viti
menn, eftir nokkra daga birt-
ist greinin, reyndar nafnlaus,
því að ég þorði ekki að setja
nafnið mitt undir hana. Svo
liðu 4 ár, þá byrjaði ég að
vinna við blað, 16 ára. Og 21
árs varð ég ritstjón dagblaðs,
Viborg Venstre Blad, og það
hafði ekki komið fyrir áður í
sögu danskrar blaðamennsku.
blaðAþjónusta f
MEIRA EN HÁLFA ÖLD.
— Hvenær tók Nordisk
Pressebureau til starfa?
—Það er að rekja alla leið
til ársins 1909. Að vísu voru
starfsskilyrðin mjög erfið í
byrjun og fáar heimildir um
starfijs fyrstu árin. En Dani
einn í Ameriku, Erik Hildes-
heim, sem rannsakað hefur
sögu loftferða, fullyrðir, að
Danmörk hafi orðið fyrst til að
nota flugvélar til póstflutn-
inga. Þá réð Schmidt ritstjóri
fyrir Nordisk Pressebureau, og
hann tók upp á því a^ láta
senda fréttabréf frá Hamborg
til Kaupmannahafnar með loft
skipinu „Hansa”. Þetta.var ó-
löglegt, því að þá höfðu ekki
komizt á neinir samningar um
flugpóst, en sá er sendi bréf
frá Hamborg, keypti danskt frí
merki í flugvélinni, og svo var
bréfið póstlagt í Kaupmanna-
höfn, komst sem sagt alla leið
• á innanbæjarburðargjaldi. A.
B. Vaslev blaðamaður, sem unn
ið hafði fyrir Nordisk Presse-
foto, tók við stjórn Nordisk
Pressebureau 1928, og árið eft-
ir fór blaðaþjónustan að ná til
íslands og Færeyja. Vaslev
gerði sér far um að heimsækja
sjálfur sem flesta staði, og
hingað kom hann 1930, sendi
héðan fréttir af Alþingishátíð-
inni og safnaði efni í bók sína
„Tusindsársriget Island“. _.En
1939 fór Vaslev að staría við
blaðið Vendsyssel Tidendev! og
eftir það tók ég við stjórn
Nordisk Pressebureau. En ekki
tókst til lengdar að starfa með
eðlilegum hætti. Þegar þýzku
nazistarnir hernámu Dan-
mörku 9. apríl 1940, lokuðu
þeir fyrirtæki okkar en opnuðu
annað í staðinn, svokallað
„Skandinavisk Telegram Bur-
eau“.
225 ÓLÖGLEG
FRÉTTABLÖÐ.
— Þá hefur starf ykkar legið
alveg niðri á hernámsárunum?
— Það var öðru nær. í júní
1943 tók til starfa leynifélagið
„Den illegále presses fælles-
organisation — reportageafdel-
Merkjasala
Sölubörn, sem vilja selja merki Flugbjörgunar-
sveitarinnar á morgun fá í sölulaun eina krónu
af hverju merki, sem þau selja og auk þess fá
fjögur þau söluhæstu VERÐLAUN hringflug yfir
bæinn.
Merkin verða afhent á eftirtöldum stöðum:
Melaskóla, Austurbæjarskólanum, Mávahlíð 29,
Breiðagerðisskóla, Lauganesvegi 43, Langholts-
skóla, Vogaskóla.
Sala og afgreiðsla merkjanna hefst kl. 10,00 á
sunnudag.
Flugbjörgunarsveitin.
Hús á Selfossi til sö'h
Efri hæð 4 herb. og eldhús.
Neðri hæð 3 herb. og eldhús.
Semja ber við Frímann Einarsson, Engjavegi 1,
Selfossi.
ingen“, sem þrem mánuðum
síðar breyttist í nafnið „Nor-
disk Nyhedstjeneste". f Dan-
mörku voru gefin út 225 ólög-
leg blöð á stríðsárunum, komu
þó ekki öll út samtímis, heldur
spruttu önnur upp jafnharðan,
og nazistarnir gerðu eitt upp-
tækt. Blaðið „Information“
byrjaði að koma út sama sum-
ar, byrjaði sem leynileg frétta-
stofa. Góð samvinna var milli
þessa aðalleyniblaðs landsins
og Nordisk Nyhedstjeneste. —
Mjög áríðandi var afi koma
fréttum út úr.landinu, og var
þeim aðallega smyglað yfir til
Stokkhólms. Það gerðist með
ýmsum hætti, í stuttbylgju-
sendistöðvum, með bátum, sem
sluppu milli landanna. En það
var sérkennilegt við þessa
leyniútgáfu, að auk ríflegra
fjárframlaga frá einstaklingum
fékk hún álitlegar fúlgur úr
ríkissjóði Danmerkur, það var
hægt að ganga inn í hvaða rik
isbanka sem var og fá fé eftir
þörfum til útgáfunnar. Og þeg-
ar leið að stríðslokum, voru ó-
löglegu blöðin og blaðaþjónust-
an orðin a^ eins konar ríkisút- j
gáfu. Eftir stríðið varð svo til
hlutafélagið „Nordisk Presse-
bureau — Nordisk Nyhedstjen-
este“ upp úr tveim samnefnd-
um fyrirtækjum, og það er
það, sem ég starfa fyrir og við
höfum á.ður verið að ræða um.
„HVERNIG ER VEÐRIÐ
f KAUPMANNAHÖFN?“
— Tók Nordisk Pressebur-
eau til starfa á ný strax eftir
stríðið?
— Undirbúningur undir end-
urreisn NP hófst nokkrum mán
uðum áður en stríðinu lauk.
Gerður var samningur við land-
símann, sem sú útvarpsstöð
heyrði undir, er sendi fréttatil
kynningar til blaðanna úti á
landi, en nazistar höfðu notað
hana síðan þeir réðust inn í
landið. Jafnskjótt og stríðinu
lauk og nazistarnir voru rekn-
ir frá útvarpinu, settist ég við
hljóðnemann og byrjaði að
þylja tilkynningar fyrir NP. —
Þegar NP og NN var steypt
saman, voru strax settar upp
ritstjórnarskrifstofur í Oslo,
Helsingfors og Stokkhólmi, —
og í Þýzkalandi var NP fyrsta
fréttaþjónustan, sem fékk að
starfa þar, auk sjálfra hernáms
veldanna. En það var af ein-
skærri tilviljun, a^ NP fékk
símasamband við Þýzkaland
löngu áður en opinberlega var
hægt að tala saman í síma milli
Danmerkur og Þýzkalands. —
Dag nokkurn kom Þýzkalands-
fréttaritari NP inn á símstöð-
ina, sem Deutscher Presse Di-
enst hafði leyfi fyrir hjá
brezku hernámsstjórninni. Um
leið og fréttaritarinn gekk fram
hjá einni símastúlkunni, heyrði
hann hana spyrja: „Hvernig er
annars veðrið í Kaupmanna-
höfn?“ Fréttaritarinn ætlaði
■ ekki að trúa sinum eigin eyr-
um. Á leiðinni til baka spurði
hann stúlkuna, hvern hún hefði
verig að tala við og hún svar-
aði, að hún hefði „fundið af
tilviljun" línu á skiptiborðinu
sínu, farið að reyna hana, og
þá heyrði hún rödd Englend-
ings, sem kvaðst vera staddur
í Dagmar-húsinu í Kaupmanna-
höfn, húsinu, sem hafði verið
aðalbækistöð Þjóðverja á her-
námsárunum. Fréttaritari okk-
ar rétti stúlkunni þegar pakka
af amerískum sígarettum og
bað um að fá að reýna þessa
dularfullu línu. Eftir augna-
blik var hann i símasambandi
við Dagmar-húsið, hann var
ekki seinn á sér, bað um síma-
línu út í borgina og innan
stundar var hann farinn að tala
við ritstjórnina á NP eins og
hann væri staddur inni í
Kaupmannahöfn.
— G.B.
MINNING
Rebekka Jónsdóttir
Fædd 21. sept 1890
Dáin ll. júlí 1962
„í fögrum dal hjá fjalla bláum
straumi". Fyrir meir en 50 árum
kom ég eitt sinn á sveitabæ, langt
inni í landi. Húsfreyja kom út,
falleg og glæsileg og bauð gesti
inn með ánægju. Þegar til bað-
stofu kom, tók ég fyrst og bezt
eftir ungri stúlku með gullbjart
fallegt hár, sem sat við rokk og
spann. Hljóðfæri var í baðstofunni
og minntist húsfreyja á, hvort hún
vildi grípa í það. Stúlkan snarar
sér frá rokknum og fer að spila.
Þótti mér handtökin örugg og
sköruleg og röddin góð. En lagið,
sem hún lék var „I fögrum dal“.
Þetta var Rebekka Jónsdóttir frá
Jarlsstöðum. Þarna á mannmörgu
glaðværu heimili á bökkum Skjálf
andafljóts ólst Rebekka upp við
hinn þunga, stöðuga nið fljótsins
og ekki alllangt frá Goðafossi, svo
að söngur hans ómaði oft fram
um dalinn. Kannske hefur þessi
samleikur fljótsins og fossins átt
nokkurn þátt í hinni sterku og þó
um leið mildu skapgerð, sem ein
kenndi hana.
Leiðir skildu, tengdir tókust. Af
og til mættumst við þó. Eg undr-
aðist þrek hennar og stillingu í
kröppum kjörum fyrri árin. Re-
bekka var gáfuð kona og fjölhæf,
sönggefin, bókhneigð, smekkvís og
myndarleg til allra verka. Útsaum
ur hennar á seinni árum var alveg
frábær að vandvirkni og smekk-
vísi.
Einn þáttur í far; hennar er
mér þó hugstæðastur. Það er hve
gott var að koma til hennar. Það í
geislaði frá henni hlýja og glað-
lyndi og vegna þreks hennar og
stillingar skapað'ist öryggi og kjark j
ur í návist hennar. Rebekka var
hjálpfús kona og laus við eigin-
girni, allt lítið og lágt var henni
v:ðs fjarri, hugsun hennar var
alltaf þessi: Hvað get ég gert fyr-
ir þig.
Rebekka hóf sig og stækkaði
við störf og reynslu áranna. Þann-
ig varð hún, þrátt fyrir mikla van-
heilsu, sá trausti förunautur
manns síns og barna, sem aldrei
gat brugðizt. Hún varð íslenzk hús
freyja af beztu gerð. Þannig kveðj
um við Rebekku, kunningjar henn-
ar með virðingu og þökk.
K. G. J.
Vinnuhagfræðingarnámskeið IMSÍ
Þriðja og síSasti áfangi námskeiSanna hefst mánu-
daginn 29. okt. kl. 9,00 árdegis
IðnaSarmálastofnun íslands
Rafvirkjar
Óskum að ráða góðan rafvirkja nú þegar
Glaumbær
Veitingastofa
Til leigu er lítil veitingastofa
í miðbænum. Sala gæti komið
til greina.
Tilboð merkt: „Kostakjör”
sendist afgr. blaðsins fyrir 1.
nóv.
Einbýlishús
Til sölu við miðbæinn, 3 herb.
eldhús og bað ásamt rúmgóðum
steyptum skúr, sem hefur ver-
ið verkstæði. Lítil útborgun.
Tilboð merkt: „Hitaveita“,
sendist afgr. blaðsins fyrir 1.
nóv.
TÍMINN, fösbudaginn 26. október 1962
13