Tíminn - 01.11.1962, Qupperneq 9

að ná sæmilegri afkomu er
líka eina ráðið að vinna meira
— að leggja harðara að sér og
framleiða þannig meira. En
verðlagning landbúnaðarvara
er með þeim ósköpum, að slík
yfirvinna og framleiðsluaukn-
ing sem byggist á stórauknum
þrældómi bænda, lækkar verð
landbúnaðarvara í heild. Þeir,
sem tekst að auka framleiðsl-
una með því að leggja enn
harðar að sér, sýna fram á
aukningu afraksturs grundvall
arbúsins, sem verðlagning er
miðuð við. Þeir fá að vísu
nokkurn hluta yfirvinnu sinn-
ar greiddan með framleiðslu-
aukningunni — en aðeins nokk
urn hluta. Hitt er verra, að
þeir lækka verð og laun þess
bónda, sem ekki hefur getað
hið sama, ekki getað aukið
framleiðsluna með meiri vinnu.
Þannig breikkar bilið enn milli
búanna — þetta bil, sem lífs-
nauðsyn er að minnka. Slíkt
kerfi er sannarlega óheillum
hlaðið. Ef bændur vinna meira.
lækkar tímakaupið.
Þetta er líka það, sem hefur
gerzt á Suðurlandi og Morgun-
blaðið hlakkar yfir. Menn hafa
reynt að mæta álögum „við-
reisnarstjórnarinnar“ með því
að leggja harðar að sér, vinna
meira — þó að tímakaupið
lækki. En tala þeirra, sem gef-
izt hafa upp er jafnhá fyrir því.
og sú staðreynd er söm, að
nokkrir "tugir bænda hættu á
þessu svæði á s. 1. ári.
Óg ég endurtek það. að eins
og nú horfir, standa synir og
dætur aldamótakynslóðarinnar
verr að vígi til þess að taka vjð.
heldur en hún sem byrjaði með
tvær hendur tómar. Það er
ekki fögur saga. Þeir, sem
flytja burtu úr sveitunum, eru
alltaf að selja þeim, sem eftir
verða, landið.
Hn'turinn ekki !<irid
— Þú talar strítt mál Helgi.
Telur þú framkomu ríkisstjórn
arinnar i garð annarra stétta
en bænda betri?
— Hún er verst í garð bænda
en engum góð. og flest hefur
henni mistekizt. Nú er sagt, að
verðból.gan hafi verifj stöðvuð,
og að viðreisnin hafi tekizt. Þa?i
hafa fyrr verið kveðnar_ öfug-
mælavísur á íslandi, og íslend-
ingar geyma það, sem vel er
sagt, og þegar stjómin kyrjar
þennan söng dettur mér alltaf
í hug karlinn, sem sagði: —
Ég kalla ekki hrútinn kind. Nú
erum við búnir að gera þann að
fjármálaráðherra, sem ekki
kallar hrútinn kind.
Oeí spegillinn svarar
Þegar ég er að lesa lofsöng-
inn í stjórnarblöðunum um
það, að allt sé í ágætu lagi og
gangi vel, kemur líka í hug-
ann sagan um drottninguna i
ævintýrinu, sem alltaf gekk
fyrir spegilinn og spurði:
Spegill, spegill herm þú hver
hér á landi friðust er.
Og það stendur ekki á spegl-
inum ag svara fremur en fyrri
daginn. Svona er ríkisstjórnin.
Hún er ailtaf að spegla sig og
láta spegil sinn, Morgunblaðið
svara og gylla sig fyrir þjóð-
inni.
Og þetta flýgur svo sem um
landið, enda er það gamla sag-
an, að slík skreytni er fljót í
förum. Fyndinn maður á Al-
þingi sagði fyrir nokkrum ár-
um, að það væri merkilegt
með sannleikann og lygina. —
Þegar sannleikurinn væri kom
inn upp að Elliðaám, væri lyg-
in komin norður á Langanes.
Og samgöngur og ferðatækni
hafa ekki batnað svo lítið síðan.
Kríuskersviðhorf
— Jæja, hvað segirðu annars
um blaðamennskuna núna —
svona samanborið við þitt ung
dæmi?
— Það gæti nú verið sitt af
hverju, en eitt dæmi er mér
efst í huga um þessar mundir.
Ég er nú kominn á þann aldur,
að ég hef fylgzt með blöðun-
um í hálfa öld. Árið 1912 gerð-
ist það, að mikil og mergjuð
skammagrein kom í Heims-
kringlu eftir ritstjórann. Þar
var sagt, að ísland væri vart
byggilegt, bændur gætu þar
engu til vegar komið, og látin
þau orð falla, að þetta kríu-
sker ætti sem fyrst að leggjast
í eyði.
Þá kom hljóð úr horni af-
skekktrar sveitar á íslandi, og
það hljóð heyrðist, enda kom
það úr stálpenna Guðmundar
Friðjónssonar skálds á Sandi.
Grein hans hét: Á kríuskerið
að leggjast í eyði? Það er ein
þeirra blaðagreina, sem ég
gleymi aldrei.
En réttri hálfri öld síðar
skeður sá ánægjulegi atburður,
ag sonur Guðmundar á Sandi
hendir á lofti nokkrar hnútur,
sem bændastéttinni voru send-
ar, og sendir þær aftur af engu
minni fimi en faðir hans. En
þá bregður svo við, að hann
fær ekki inni fyrir grein sína
í stærsta blaði landsins. Það
mætti kalla kríuskerjamennsku.
Nóg um það. Þetta segir sína
sögu, og þessu munu íslenzkir
bændur varla gleyma.
Illt hlutleysi
— Ég heyrði um tiaginn við-
tal vig þig í útvarpinu. Þú
varst ekki svona hvassyrtur þá?
Var eitthvað sorfið af þér?
— Já, minnstu ekki á það,
Það var allt klippt úr því, sem
vit var í.
— Segðu mér eitthvað um
það.
— Ég sagðist t. d. bera mikla
virðingu fyrir útvarpinu og
sízt af öllu vilja missa það á-
gæta menningartæki. En ann-
ars teldi ég, að hig svonefnda
hlutleysi útvarpsins væri versti
ljógur á ráði þess. Það virt-
ist hafa þau áhrif. að alltaf
væri hægt að koma öfugmælum
og vitleysum i útvarpið, en
sannleikanum ekki nema að
vissu marki. En þetta vildu
þeir ekki hafa. ásamt fleiru
sem þeim þótti víst enn verra.
Ég vil einmitt koma á útvarps-
þætti, þar sem orðið er raun-
verulega frjálst, og þar sem
menn geta sagt það. sem þeim
býr í brjósti. Auðvitað ber að
forðast mannskemmdir. En því
ekki að hafa þátt þar sem
menn mega koma fram og segja
hér um bil hvað sem er á sína
ábyrgð og fá svör. Slíkur þátt-
ur yrði jafn til varnar og
sóknar, og þar mundi ýmislegt
koma fram, er leitt gæti til
nýtilegra framfara, og á slíkan
þátt yrði áreiðanlega hlustað.
En núverandi hlutleysi útvarps
ins er sama og að beita hinum
þöglu svikum og þegja við öllu
röngu.
Því seldu þeir ekki
heldur jarðskjálft-
ana og norðurljósin
— Þú hugsar víst lítig um
síld. Er til nokkurs að spyrja
þig um, hvernig þér lítist á
blikuna þar núna?
— Jú, ég hugsa líka um síld-
ina, og það er einmitt til marks
um fyrirmunur; þessarar ríkis-
stjórnar, að hún getur ekki
einu sinni nýtt sér síldina, þeg-
ar hún veiðist eða býðst til
veiða. Svo aum held ég, að
engin ríkisstjórn hafi verig áð-
ur. Nú heyrir maður að allt
sitji fast, og þó að þetta komi
ef til vill lítið mál við mig,
getur maður ekki annag en
undrazt þau tíðindi, að búið
sé að selja mikið af síld út í
lönd — síld, sem aldrei verður
veidd, og engir tilburðir til að
veiða — jafnvel bannað að
veiða. Það var haft í flimtingum
áður fyrr, að glópar vildu selja
jarðskjálftann og norðurljósin
á íslandi. En er þetta nokkuð
betra? Gæti jafnvel verið, að
það væri tryggari verzlunar-
vara. Þetta voru spekúlantar
lika að reyna um aldamótin.
Lestin hans Narfa
— En nú höfum við hagfræð-
inga en enga glópa eða spekú-
lanta.
— Já, vel á minnzt. Nú reikna
hagfræðingarnir allt út, svo að
þetta hlýtur allt að vera í stak
asta lagi. Kannski við botnum
þetta með einni dæmisögu,
sem leitar sífellt á hugann,
þegar hagfræðingarnir eru ann-
ars vegar.
Fyrir tveim öldum bjó í
Biskupstungum gáfaður en und
arlegur karl — Narfi gamli á
Brú — afi Hannesar Þorsteins
sonar bókavarðar. Hann var
mikill stærðfræðingur, karlinn
og alltaf síreiknandi. en bú-
skapurinn blómstraði ekki á
þeim reikningi, enda var hann
stundum annars hugar við bú-
störfin.
Einu sinni sem oftar hafði
Narfi farið í lestarferð til
Reykjavíkur og var einn síns
liðs, eins og hann kunni bezt
við. Fleiri voru á ferð, og
Tungna- eða Hreppamenn
mættu Narfa í Kömbum á
austurleið. Hann sat hugsandi
á hesti sinum og teymdi —
tómt beizlj. er hann dró á eftir
sér.
— Stutt er lestin þín núna,
Narfi minn, varð einum að
orði.
— O, læt ég það vera, svar-
aði karl. Hef ég ekki tvo í
taumi?
En lestahestur Narfa, sá er
fyrr gekk, hafði nuddað fram
af sér beizlið í Hveradölum, en
Narfi dregig beizlið eitt yfir
heiðina.
Saumnáiar í hnatt-
gjorð
— Það var von á þessu, sagði
Narfi, er hann hafði áttað sig
á því, hvers kyns var. — Ég
var að reikna það út, hvað
þyrfti margar saumnálar í axl-
arháan garg umhverfis hnött-
inn.
Hver sem útkoman hefur
orðið hjá Narfa gamla, efast
ég ekki um, að hagfræðingar
vorir geti reiknað það út. hve
margar saumnálar þurfi í axlar
háan garð umhverfis hnöttinn.
En hitt óttast ég, að ef við
bændur — og raunar fleiri —
ættum að fá hagfræðingunum
stjórnartauma alla, þá gæti
hún orðið stutt lestin hjá okk
ur ekki síður en Narfa gamla
Og er það ekki einmitt þetta.
sem hent hefur ríkisstjórnina
og hagfræðinga hennar núna?
Hún lagði af stað með lest sína
og segist enn teyma hana sæmi
lega langá og vel búna — en
hún er með beizlið eitt. Verð-
bólgan hefur nuddað fram af
sér og leikur lausum hala. —
Stjórnin þykist hafa mikla síld
arlest á markað — en kemur
með beizlið eitt.
Fleiri en við sýnumst
— Jæja, eigum vig nú ekki
að sleppa ríkisstjórninni Þú ert
búinn að sauma vel að henni.
Segðu mér nú að lokum, hvort
þú hefur ekki lesið eitthvað
merkilegt nýlega — eða heyrt
eitthvað. sem þér finnst vert að
muna — t. d. um líf fólksins
og framtíð landsins?
— Ég held ,að það, sem bezt
situr í mér af því tagi núna,
séu orð Sigurðar Nordal. próf-
essors í stórsnjallri hátíða-
ræðu hans á afmæli Háskólans
í fyrra. Þau orð hafa mér orð-
ið mikið umhugsunarefni. Ég
ætla að biðja þig að fletta upp
í Félagsbréfi Almenna bókafé-
lagsins, þar sem ræðan er birt,
og taka upp smákafla, sem
hefst á orðunum . . .
„Einu sinni heyrði ég íslenzk
an stjórnmálamann segja við
erlendan ráðherra, sem þótti
hann vera nokkuð óbilgjarn:
Það er nú svona fyrir okkur
íslendingum. Vig getum ekki
að því gert, að okkur finnst við
alltaf vera stórveldi. — Mér
er þetta minnisstætt af einni
ástæðu. Þessi gamli landi minn
sagði það brosandi, eins og
hvert annað gamansamt öfug-
mæli. En um leið fann ég
greinilega, að einmitt svona
hugsaði hann sjálfur í hjarta
sínu, hvað sem heilinn mögl-
aði.
Það má kalla þetta nærsýni,
þröngsýni, vanmetakennd á
villustigum,, heimsku eða öðr-
íllum nöfnum. Líka má leita að
öðrum sálfræðilegum skýring-
um. Okkur finnst við ósjálfrátt
stærri, af því að við byggjum
þetta víða og tignarlega land.
Vig erum miklu fleiri en við
sýnumst, af því að lifandi svip-
ir þúsund ára sögu byggja land
Framh á V5 síðu
Helgi Haraldsson, Hrafn-
kelsstöðum, leysir svolítlð
frá skjdðunni í stundar-
rabbi við A. Kristjánsson
TÍMINN, fimmtudaginn 1. nóvember 1962
W — . -
9