Tíminn - 29.11.1962, Blaðsíða 2

Hægt að venjast lyktinni, en,
verra að venjast aðstæðum
Fyrir rúmlega þremur vikum,
þcgar Kúbudeilan stóð sem hæst,
átti ég þriggja tíma samtal við
Nikita S. Krustjoff. Eg var i
Moskvu í starfserindum á vegum
utanríkisþjónustunnar, þegar
hringt var til mín og mér sagt,
að forsætisráðherra Sovétríkj-
anna vildi tala við mig innan einn
ar klukkustundar.
Eg hef oft hugsað um það síð-
an, hvað hafi fengið hann til að
kjósa einmitt þessa stund til
frjálsra umræðna við bandarísk-
an iðnrekanda. Eg treysti mér
ekki til að gefa ákveðið svar við
þvf, en ég held, að einmitt vegna
þess að ég er óbreyttur borgari,
hafi hann séð sér leik á borði og
ætlað að kynna sér hugsunarhátt
hins óbreytta Bandaríkjamanns
Hver sem ástæðan hefur verið
vifðist mér, þegar tekið er til
lit til síðari atburða að samræð
ur okkar auki skilning á hugs
unum og aðgerð'um þessa volduga
leiðtoga á erfiðum tímum.
Þegar ég kom í skrifstofu
Krustjoffs, sem er frekar langt
og mjótt hcrbergi, stóð hann
upp frá skrifborðinu og gekk til
móts við mig. Síðan bað hann
túlkinn að sitja fyrir -miðju
borði, og var það greinilega hans
eigið sæti. Hann settist svo nið-
ur á móti mér, á vinstri hönd
túlknum. Allan tímann, sem við
töluðum saman var hann róleg-
ur, vingjarnlegur og hreinskil-
inn án þess að vera með nokkurn
leikaraskap, en samt virtist hann
vera mjög þreyttur.
Hann byrjaðj samræðurnar
með því að spyrja mig, hvernig
fólk hans kæmi fram við mig.
Eg svaraðí, sannleikanum sam-
kvæmt, að það væri að gera út af
við mig með alúð og umhyggju.
Síðan töluðum við um alla heima
og geima. M.a. Kúbu, Þýzkaland
og Berlín, möguleika á fundi
æðstu manna, landbúnað, erlend
viðskipti, íðntækni og vopnafram
leiðslu.
K ú b a
Krustjofi sagði, að 22. október,
þegar Kennedy forseti hélt ræðu
og lýsti yfir hafnbanni á þau
skip, sem flyttu vopn til Kúbu,
hefði verið dimmur dagur. Hlut-
leysi sjávarins væri viðurkennt
af öllum þjóðum nema á ófriðar-
tímum. Ef bandaríski herinn
stöðvaði rússneskt skip, sem væri
á leið til Kúbu og rannsakaði
það, myndi hann lýsa því yfir,
að það væri sjórán. Hann sagði,
að þar sem rússnesk flutninga-
skip væru ekki vopnuð, mundi
Bandaríkjamenn geta stöðvað
eitt eða tvö skip, en ef það væri
gert, mundi hann skipa sjólið-
um sínum að sökkva þeim.
Þótt hann hefði átt í erfiðleik-
um við Eisenhower, sagðist
Krustjoff vera viss um, að væri
hann forseti núna, mundi Kúbu-
vandamálið hafa verið meðhöndl-
að á annan hátt. Hann sagðist
ekki geta trúað því„ að ákvörð-
un Kennedy byggðist á þeirri
staðreynd, að kosningar væru í
vændum i Bandaríkjunum. En
hvað sem öðni liði, þá hefði
Kennedy valið mjög hættulega
leið og orsökin væri annaðhvort
bandarískur leikaraskapur eða
aldur Kennedy.
Hann virtist telja aldursmun
þeirra Kennedys þýðingarmik-
inn. Einhvern tíma benti hann á,
að einn þröskuldurinn í vegi góðr
ar samvinnu, væri sú staðreynd,
að elzti sonur hans t.d. væri
Bandaríski auðjöfurinn W. E. Knox var staddur í
Moskvu, þegar Kúbudeilan stóö sem hæst, og átti
þá að beiðni Krustjoffs viðtal við hann
1LX
eldri en Bandaríkjaforseti. Það
er hægt að ímynda sér af rás
atburðanna, eftir að samtal þetta
fór fram, aö hann hafi sannfærzt
enn betur um þroskastig Kenne-
dys.
í hálfa Klukkustund ræddum
við um mismun á sóknar- og varn
arvopnum. Krústjoff hélt fram,
að væri ráðizt á einhvern með
skotvopni, þá væri það sóknar-
vopn. En ei maðurinn, sem fyrir
árásinni yrði, notaði sama skot-
vopnið til að verja sig, væri það
varnarvopn Hann sagði, ag her
deild, sem verði strönd væri
greinilega í vörn og eldflaug
væri " einíaldlega fullkomnari
herdeild, sem kæmi í stað gamla
fyrirkomulagsins.
Eg svaraði. að mismun sæi ég
greinilegan á, sóknajj^gg varn-
arvopnum, þótt' ég^væri ekki
mikið inni ) hernáðarmálum.
í sambandi við Kúbu sagði
hann (og eg bað túlkinn um að
endurtaka það) „Þið getið ekki
tekið yfirráðin á Kúbu núna.“
Eg greip l'ram í og sagði honum,
að Bandaríkin hefðu engan
áhuga á að fá yfirráðin á Kúbu
og hefðu aldrei haft. Bandaríkin
hefðu átt í stríði við Spán í þeim
tilgangi að gera Kúbu að sjálf-
stæðu ríki. Eg bætti því við, að
hvorki sovézka ríkisstjórnin eða
A FÖRNUM VEGI
HÉR ER bréf frá sveitakonu:
„ÉG ER UNG KONA, búsett í sveit.
Heimiiisfólk, auk mín er maður-
inn minn og 4 ung börn, þaS elzta
6 ára. Þetta er árelðanlega ekkert
einsdæmi á sveitaheimilum, þar
sem ungt fólk á annaS borS fæst
tii að setjast aS. Þar sem svo hag-
ar til er óhjákvæmilegt aS taka
börn til snúninga yfir sumarmán.
uðina viS að sækja kýr og þess
háttar. Þarf þá naumast að geta
þess, aS með sumarmánuSum er
átt við júní, júlí, ágúst og sept-
ember, aðalbjargræðistíma ársins.
Og það er algerlega ótækt að þau
börn séu ekki út heyskapartimann
aS minnsta kosti, séu þau til nokk-
urs nýt. ÞaS stendur heldur ekki
á aS það sé hægt að fá börn, os
þá einkum drengi og komast færri
að yn vilja. í sumar vorum við bú-
in aS lofast til að taka 3 drengi,
og vissum við ekki annaS en þeim
væri ætlað að vera hjá okkur i
sumar, sömuleiSis fékk ég telpu til
aS líta eftir smábörnunum. Þessi
börn komu öll strax að skóla iokn
um í júní-byrjun, en þá var naum
ast verkefni fyrir þau öll, þar sem
við erum með kúabú, og sauðburS
ur ekki teljandi og lítill rúningur,
og því rólegasti tími sumarslns
framundir sláttinn og hann hófst
nú meS seinna móti i sumar svo
komiS var fram í miSjan júlf, þeg-
ar hægt var aS hefja slátt. En þá
snérist líka hjólið, einmitt þegar
heyannirnar voru að byrja gekk
telpan úr vistinni, hún var 12 ára
og gat komizt að við aS salta síld,
og hafði auðvitaS miklu meira upp
úr því. Það var þvi allt annaS en
þægiiegt með 4 smábörnin og þar
að auki þjónustuna á 3 strákum
á aldrinum 10—11 ára. Þess utan
þurfti ég auðvitað að vinna á vél-
unum með bónda mínum þar sem
við töldum drengina alls ekki
færa um aS stjórna þeim. Þó und-
arlegt sé hafði það ekki áhrif á
strákana að telpan fór og undu
þeir sér hið bezta.
UM 20. ÁGÚST er heyskapur var
svo rétt hálfnaSur, komu svo skila
boð; foreldrar eins drengsins voru
i sumarfríi og ætluðu að taka
hann með sér heim, jú, — við vor-
um vel sett með 2 drengi fyrir, —
en þetta er ævinlega til að trufla
þá, sem eftir eru og skapa slæmt
fordæmi. Þetta hafði samt ekki á-
hrif á þá, sem eftir voru, og 7
september þurfti annar þeirra að
fara á sundnámskeið af því að
hann var klaufi í sundl og fylgdi
ekki jafnöldrum sínum. En við
höfðum þó einn eftir, og vissum
sovézka þjóðin hefðu hjálpað tii
að reka Batista á flótta og koma
Castro til valda, en aftur á móti
hefðu Bandarikjamenn hjálpað
Castro um herlið, peninga og lyf.
Krustjoff kinkaði kolli, er ég
sagði þetta.
Hann tók síðan skýit fram, að
meðal vopna þeirra, sem Rússar
hefðu flutt til Kúbu væru loft-
varnarflugskeyti og 1 eldflaugar
til árása með bæði venjulegum
sprengjutoppum og atómtoppum.
(Það er eftirtektarvert, að tveim
ur dögum síðar hélt sovézki
sendiherrann i Bandarikjunum
því fram, að engin slík vopn
væru flutt til Kúbu). Kúbubúar
eru mjög örir, hélt Krustjoff
áfram, allir hlutir, sem nota má
í vörn þeirra, eru undir stjórn
sovézkra liðsforingja. Ekkert
mundi 'verða gert, nema ráðizt
væri á Kubu. Það mundi ekki
verða skotið nema hann gæfi út
um það fyrirskipun, sem æðsti
maður alls herliðs í Rússlandi.
Síðan sagði hann dálítið kíminn,
að jafnvel Bandarikjamenn
treystu ekkj bandamönnum sín-
um í NATO fyrir áætiunum í
sambandi vjð kjarnorkuvopn.
Ef Bandaríkin vildu endilega
vita, hvers konar vopn væru á
Kúbu, hélt hann áfram, skyldu
þau bara ráðast á eyjuna, og þeir
myndu fljótlega komast að raun
um það. Siðan sagðist hann eng-
an áhuga hafa á að eyða heimin-
um, en ef við vildum öll hittast
í helviti, þá væri það okkar að
gera út um það. Eg sagði hon-
um, ag ættum við eftir að hittast
í helviti, mundum við áreiðan-
iega hafa nægan félagsskap.
Krústjoff endaði síðan sam-
ræðurnar um Kúbu með einum
af sínum frægu bröndurum. Mað
ur nokkur var í kröggum og
neyddist til að búa í sama húsi
og geit. En þó hann vendist lykt-
inni, leið honum alltaf illa og
gat ekki vanizt aðstæðunum.
Framh á 13 síðu
ekki annað en hann yrði hjá okk-
ur þar til hann þyrftl í skólann.
Tveimur dögum seinna komu svo
skilaboð. Það átti að sækja dreng- „
inn að degi liðnum. Ég hafði ekki |j
einu sinni tíma til að gera hann
sæmilega úr garði. Enn var hey-
skap ekki nærri lokið, drengur-
inn hafði hlakkað mikið til gangn
anna. Það var ekkl spurt um það,
ekki talað um það, hvort það væri
óþægilegt fyrir okkur. Hinir dreng
irnir höfðu fengið að fara, hvers
vegna skyldi ekki þessi fá það
líka? Ég vil biðja fólk, sem hef-
ur áhuga fyrlr að koma börnum
sínum í sveit, að hugleiða, hvort
ekki sé réttara að þakka okkur
með því að láta okkur sjáifi'áða
um, hvenær og hvað lengi börnin
eru hjá okkur, meðan það brýtur
ekki í bága við skólatíma þeirra,
heldur en að þakka okkur með
mörgum fögrum orðum. Jæja —
eftir sátum við hjþnin svo með
litlu börnin 4, ég varð að skilja
3 þau yngstu eftir í umsjá telp-
unnar minnar 6 ára, meðan ég leit-
aði að kúnum, og bóndi minn
kepptist við að koma fyrir heyj-
unum í tæka tið fyrir göngurnar.
Og hann varð að fara einn í göng-
urnar.
Sveitakona".
Samband vaxta
og verðlags
H. Kr. sendi Víðavanginum
eftirfar.andi smá/grei'n:
„Skúli Guðmundsson, alþing-
ismaður gerði nýHega glögga
grein fyrir því í Tímanum,
hve sparifé manna hefur rýnn-
að að kaupmætti í tíð núver-
andi rikisstjórnar, þrátt fyrir
háa vexti, sem leggjast við höf-
uðstólinn. Um það mætti ýms-
ar sögur segja, en ein mundu
verða sögulok í þeim flcstum —
spariféð hefur minnkað að verð
mæti og eignin rýrnað. Þetta
er staðreynd.
Hitt er svo annað atriði, sem
líka skiptir sparifjáreigendur
nokkru, hver bein áhrif vaxta-
fóturinn hefur á verðlag í land-
inu. Hvað vex dýrtíðin mikið
við 1% hækkun á vaxtafæti?
Gaman þætti mér að heyra álit
manna á því máli.
Það eru væntanlega allir
vaxnir upp úr þeim bamaskap
að halda því fram, að almennur
vaxtafótur i landinu sé ekki í
neinu samb.andi við verðlag al-
mennt. Gerðardómurinn í sfld-
veiðideilunni í sumar kvað liafa
reiknað útvegsmönn>jn 7%
vexti af eigin fé í útgerðinni.
Sex manna nefndi.n reiknar
bændum 5% vexti af elgin fé í
búunum. Ailur rekstur verður
að meira effia minna leyti að
standa undir kostnaði af lánsfé.
Sambandið mflli vaxtia og verð-
lags er því augijóst, en hve
mikil eru áh-if vaxtanna f verð.
mynduninni?
Margt væri ijósara, ef hægt
væri að gera sér grein fyrir
þessu hlutfal'li. Þá væri meðal
annars hægt að átta sig á því,
hvað einstaklingur eða lijón
þyrftu að eiga mikið sparifé til
þess að vaxtahækkun þeirra og
auknhig fi amleiðslukostniaðar
stæðust á.
Þetta er eitt af því, sem skipt
ir verulegu máli. Um það ætti
því að vera unnt að vcita
nokkra hlutlausa fræðslu. Þar
með væri fenginn grundvöllur
ti'l að standa á, þegar menn
gera upp við sig, hvemig á að
stjórna."
Hvað segja hag-
fræðingar?
Hér er drepið á töluvert
veigamikið atriði, 0g ríkis-
stjórninni væri þarfara að láta
hagfræðinga sína reikna þetta
út, svo og önnur áhrif vaxta
á þjóðarbúsbapinn, afkomu fyr-
irtækja og einstaklinga, heldur
en setja upp f.alsdæmi um
gengislækkanir 0.g áhrif þeirra
á þjóðarbúskap. Það er stað-
reynd, að meðferð þessiarar
stjómar á sjparifjáreigendum
er hin versta, sem þeir liafa
orðið fyrir af hendi nokkurrar
ríkisstjórnar. Um það tala
skýrar og óljúgfróðar tölur. En
ríkisstjórnin telur vaxtahækk-
unina vega að nokkru á móti
stofnfjárrýrnun og lætur sem
hún hafi engin skaðleg áhrif á
verð, neyzlu og fnamleiðslu.
Þau áhrif kunna þó að vera
drýgri en uppi er látið, o.g ekki
er ólíklegt að hækkunaráhrif
vaxtanna í verðlaginu éti upp
drjúgan hlut þess fjár, sem
vaxtahækkunin á að gefia spari.
fjáreigendum, svo að þeir end-
urgreiði han.a að verulegu leyti
aftur í neyzluverðlaginu. Laus.
legar athuganir benda til, að
svo sé, en um þetfca ættu hag-
fræðingarnir að gefa skýr svör
o.g vafningalaus, svo að þetta
liggi á borðinu.
Framhald á bls. L3.
T f MIN N, fimmtudaginn 29. nóvember 1962