Tíminn - 26.01.1963, Síða 8

Sigurvin Einarsson, alþingismaður:
VAR ÞETTA LEIÐIN TIL
BÆTTRA LÍFSKJARA?
í SÍÐUSTU allþingisikosning-
um tóku núverandi stjórnar-
flokkar sér kjörorð. Þetta voru
kosningafyrirheit, sem birt
voru þjóðinni opiniberlega,
kosningafánar þessara tveggja
stjómarflokka. Undir þessum
fánum háðu þeir kosningabar-
áttuna haustið 1959. Á fána AI-
þýðuflokksins var letrað: —
„Stöðvun verðbólgunnar án
nýrra skatta“. Á fána Sjálf-
stæðisflokksins stóð skírum
stöfum: „Leiðin til bættra lífs-
kjara er að kjósa Sjálfstæðis-
flokkinn“.
Nú hafa þessir flokkar farið
með völdin meira en heilt kjör-
tímabil. Nú er komið að skulda
dögunum. Það er komið að því,
að þeir geri þjóðinni grein fyr-
ir, hvemig þeir hafa efnt kosn
ingafyririheitin. Verði þjóðin
ekki alls kostar ánægð með
efndirnar, kann svo að fara að
hún segi eins og Bergþóra
forðum: „Efnt þykist þú hafa
heitin þín, en nú eru eftir
mín heit“.
„Viðreisnarstefnan“ átti að
vera efndimar á kosningafyr-
irheitum stjórnarflokkanna.
Báðir hafa þeir staðið eimhuga
að „viðreisninni". Báðir hafa
þeir staðhæft, fram að þessu,
að fyrirheitin hafi verið efnd.
Svo náin hefur samstaðan ver-
ið, að það hefur oftast orðið
hlutskipti fjármálaráðlherrans,
Gunnars Thoroddsen, að verja
fyrirheit Alþýðuflokksins um
stöðvun verðbólgunnar án
nýrra skatta. Á sama hátt hef-
ur viðskiptamálaráðherrann,
Gylfi Þ. Gíslason, orðið til þess
að „sanna“ það, að „viðreisn-
in“ hafi verið Ieiðin til bættra
lífskjara.
Fyrirheitin
Það er Jcominn tími til þess,
að menn geri sér grein fyrir:
1. Hvort verðbólgan var stöðv-
uð.
2. Hvernig það var efnt, að
leggja ekki á nýja ekatta.
3. Hvernig hún hefur reynzt,
leiðin til bættra lífskjara.
í meira en þrjú ár hafa
stjórnarflokkarnir staðið undir
kosningafánum sínum og snú-
ið bökum saman. En segja má
nú, eins og oft fvrr. Á skammri
stund skipast veður í lofti. Síð-
astliðið gamlárskvöld tekur
forsætisráðherrann sig til og
dregur niður kosningafána Al-
þýðuflotoksins meira en til
hálfs. Ráðherrann segir orðrétt
í áramótaboðskap sínum: „Hins
vegar játa ég hispurslaust að
enn hefur ekki tekizt að ráða
niðurlögum verðbólgunnar“.
Hvað þurfa menn nú frekar
vitnanna við? Er þetta ekki
skilmerkilegt svar við því,
hvort kosningafyrirheitið um
stöðvun verðbólgunnar var
efnt? Varla munu menn ve-
fengja heimildina.
En þrátt fyrir þetta haida
talsmenn stjórnarflokkanna
því fram, að „viðreisnin" hafi
tekizt framar björtustu vonum.
Eftir því að dæma hafa vonir
þeirra ekki verið bjartar í
bjTjun. En hvernig eru þær
núna? Hvað segir_ forsætisráð-
herrann um það? í áramótaboð
skap hans má lesa: „En takist
etoki að sigrast á verðbólgunni,
gleypir hún fyrr eða síðar á-
vexti þess, sem bezt hefur tek-
ist. Er þá unnið fyrir gýg og
beinn voði fyrir höndum“.
Þetta eru ískyggilegar horf-
ur. „Ávextirnir“ af efnaihags-
stefnunni eru í hættu. „Ávext-
irnir“ af gengislækkunum,
vaxtaokri, frystingu sparifjár,
sölusköttum o.fl. En við hverju
er að búast, þegar einn af
stærstu „ávöxtunum", stöðvun
verðbólgunnar, fór eins og
hann fór.
Forsætisráðherrann hefur
svarað fyrsta atriðinu, sem
nefnt var hér ag framan, svo
að ekki verður um deilt.
Voru þetta ekki nýir
skattar?
Þá skal vikið að fyrirheitinu:
Engir nýir skattar.
Rétt er það, að skatt-
stigar tekjuskatts og út-
svars hafa ekki verið hækk-
aðir, meira að segja hafa þeir
lækkað. Gjaldstigar tolla hafa
yfirleitt staðið í stað, að und-
anteknu því, að á fáeinum
minni háttar vörutegundum
hefur nokkur lækkun orðið.
En það er hægt að þyngja
skatta og tolla með öðrum
hætti, en að breyta gjaldstig-
um. Það er þetta, sem hefur
verið gert. Með gengisiækk-
unum, sem leiddu af sér geig-
vænlegar hætokanir vöruverðs,
hafa allir toilar, söluskattar og
innflutningsgjöld hækkað í
stórum stíl.
En ektoi dugði þetta til. —
Stjórnarflokkarnir lögðu á
nýjan söluskatt, sem áætlað er
að nemi 267,4 millj. kr. á þessu
ári, auk hætokana á þeim eldri.
Hér skal sýnt yfirlit um
hækkun skatta, tolla og inn-
flu'tningsgjalda undanfarin ár.
Eru hér teknar tölur fjárlaga
hvert ár fyrir sig, því að ríkis-
reikningar eru ag sjálfsögðu
ekkj til fyrir árin 1962 og 1963.
Hluti söluskatts tii jöfnunar-
sjóðs sveitarféiaga er meðtai-
inn, því að annars yrði saman-
burður á neyzlusköttum ár-
anna 1958 og 1963 rangur. —
Hluti sveitarsjóða af stríðs-
gróðaskatti 1958 er einnig tal-
inn meg sköttum það ár.
Skattaálögur
þrefaldaðar
1958 . . . . 575,0 millj. kr.
1959 .... 656,9 — —
1960
1961
1962
1963
1121.5 —
1201.5 —
1407,2 —
1831,0 —
Eins og hér má sjá, hafa
skattaálögurnar meira en þre-
faldazt frá 1958. Ef skattaupp-
hæð fjárlaga 1963 væri skipt
jafnt niður á landsmenn, yrði
það rúmlega 50 þús. kr. á
hverja fimm manna fjölskyldu
að meðaltali. Þá hefur hlutfall-
ið milli beinna skatta og neyzlu
skatta breytzt síðustu árin. Af
heildarupphæg skattanna eru:
1958 1963
Neyzluskattar 77% 91%
Beinir skattar 23% 9%
Reynt hefur verig að afsaka
þessar skattahækkanir með því,
að 1958 haf; álögur á almenn-
ing runnið til útflutningssjóðs
og kömi því ekk; fram í fjár-
lögum. En ekki stoðar þessi
afsökun. í þeim 575 millj. kr.
sem skattarnir voru 1958, eru
meðtaldar 90 milij. kr. frá út-
flutningssjóði. Og það eru ekkj
framanritaðir skattar • síðustu
ára, sem komið hefur í stað
yfirfærslugjaldsins 1958, held-
ur er það dýrtíð gengisbreyt-
inganna og er hún sýnu meiri,
en yfirfærslugjaldið var.
Hverjir græddu á
skattbreytingunum?
Til eru skattar, sem stjórn-
arflokkarnir vilja ógjarna
hækka mikið. Það er tekju-
skattur og útsvar. Þessir skatt
ar voru lækkaðir með lögum
1960. En þeir eru líka álagðir
eftir allt öðrum reglum, en
hinir. Þessir beinu skattar
fara áðallega eftir efnum
manna og ástæðum, en hinir
leggjast á.vörurnar, sem menn
kaupa og verða því tilfinnan-
lega þungir á þeim, sem marga
hafa að fæða og klæða. Lækk-
un tfkjuskatts og útsvars, sem
gerð var 1960, nemur etoki há-
um uppihæðum ef um tekjulága
menn er að ræða, en hún er
manninum, enda þarf 138 slíka
menn til að jafnast á við einn
hátekjumann 1 skattalækkun
sam'kv. ofanrituðu dæmi. Það
er því ekki fyrir það að synja
ag til séu 'hátekjumenn, sem
hafa hagnazt á skattstefnu
„viðreisnarinnar" en þeim mun
harðar hefur hún- komið niður
á hinum tekjulægri, þar sem
álögurnar í heild hafa meira
en þrefaldazt frá 1958.
Hér hafa þá verið nefnd
dæmi um efndirnar á kosninga-
fyrirheiti stjórnarflokkanna: —
Engir nýir skattar.
Var þetta leiðin til
bættra lífskjara?
Þá skal vikið að þriðja og
stærsta kosningafyrirheitinu:
Leiðin til bættra lífskjara er
að kjósa Sjálfstæðisflokkinn.
Það er óneitanlega mikið
fagnaðarefni að geta bent
mönnum á leiðina til bættra
lífskjara, því að flestir leita að
þessari leið, sumir jafnvel alla
‘ævina. En þótt gott sé að vísa
mönnum veginn, þá er hitt þó
stærra í sniðum að ryðja braut
ina, byggja veginn til bættra
lífskjara. Það er það, sem
stjórnarflokkarnir telja sig
hafa gert meg „viðreisninni".
Þá er að gera sér grein fyr-
ir, hvernig þessi leið hefur
reynzt, því að hana hafa menn
orðið að fara undanfarin þrjú
ár, nauðugir, viljugir.
Bætt lífskjör kalla menn
það, ef vinnutekjur manna
duga betur en áður fyrir lífs-
nauðsynjunum, miðað við
sama vinnutíma. Um þetta
liggja fyrir nokkrar opinberar
skýrslur. Hagstofan birtir mán
aðarlega skýrslur um verðlag
nauðsynja og þar með vísitölu
framfærslukostnaðar. Einn lið-
urinn í þessum skýrslum þarf
þó nokkurrar athugunar við
Það er húsnæðiskostnaðurinn.
Húsnæðis-
kostnaðurinn
í nóvember síðastliðnum er
húsnæði'skostnaður talifln kr.
10.659,00 yfir árig hjá „vísi-
tölu“-fjölskyldunni, sem er 4,2
menn. Þetta eru kr. 888,00 á
mánuði. Það mun öllum vera
ljóst að þsssi húsnæðiskostnað-
ur er ekkj miðaður við bygg-
ingarkostnað íbúða, eins og
hann er nú. né við núverandi
vaxtakjör. En frá upphafi mun
þessi gjaldaliður fjölskyldunn-
ar hafa verið reiknaður með
sama hætti og nú. Hitt virðist
vera eðlilegra aðhúsnæðiskostn
aður fjölskyldunnar sé talinn
í samræm; við byggingarkostn-
að og vaxtakjör á sama tíma,
eins og t. d. útgjöld til fatn-
aðar í hverjum mánuði eru
reiknuð eftir verðlaginu í sama
mánuði.
Að sjálfsögðu má deila um
það, hver húsnæðiskostnaðurer
á hverjum tíma. En varla verð-
ur um það deilt hver byggingar
kostnaðurinn er, né vaxtakjör-
in á bvggingarlánunum. Má því
með nokkurri nákvæmn; gera
sér grein fvrir vaxtakostnaði af
meðal-íbúð, t d. annars vegar
í marz 1959. hins vegar í nóv.
1962. Hér skal sýnt dæmi um
þennan vaxtakostnað og er þá
byggt á eftirfarandi atriðum:
1. íbúðin er 300 rúmmetrar,
sem er allmikið fyrir neðan
meðalstærð.
2. Reiknað er með byggingar-
kostnaði samkvæmt skýrsl-
um Hagstof., eins og hann
var í marz 1959 og nóv. 1962.
3. Lán úr Byggingarsjóðj hús-
næðismálastjórnar eru talin
kr. 100 þús. 1959, en kr. 150
þús. 1962 og skiptast bæði
árin til helminga í A-lán og
B-lán.
4. Önnur lán eru talin vera
með víxilvöxtum.
5. Húsbyggjandinn er talinn
leggja eigig fé í bygginguna
kr. 100 þús. hvort ár og að
sjálfsögðu vaxtalaust.
þó nokkur viðreisn fyrir há- tekjumenn. Hér skal sýnt dæmi um 19 5 9 Bygg.ián og eigið framlag Ársvextir
lækkun tekjuskatts og útsvars frá 1958 til 1962 hjá hjónum Úr Bygg.sjóði húsn.málastj.: kr.: kr.:
með fjögur börn, en misjafn- A-lán, 7% vextir 50.000,00 3.500,00
lega háar nettó-tekjur og er B-lán, 5,5% vextir 2.750,00
þá miðað vig útsvör í Reykja- Önnur lán, 7,5% vextir 170.000,00 12.750,00
vík: Eigið framiag, vaxtalaust 100.000,00
Nettó-tekjur Lækkun tekjusk. Byggingarkostnaður 370.000,00 19.000,00
og útsv.
kr.: kr.: 19 6 2
50.000,00 75.000,00 100.000,00 150.000,00 200.000,00 300.00,00 344,00 2.660,00 7.009,00 19.278,00 32.935,00 .. .. 47.435,00 Úr Bygg.sjóði húsn.málastj.: A-lán, 8% vextir B-lán, 5,5% vextir Önnur lán, 9,5% vextir 75.000,00 75.000,00 252.000,00 6.000,00 4:125,00 23.940,00
Eigið framlag, vaxtalaust 100.000,00
Hún dregur ekki langt þessi Byggingarkostnaður 502.000,00 34.065,00
344 króna lækkun hjá lágtekju
8
TÍMINN, laugardaginn 26. janúar 1963