Tíminn - 17.02.1963, Qupperneq 8

ISLENDINGSINS ARFUR VAR
Hér si*jr Böðvar Kvaran við skrifborðið í bókaskemmu sinni við
svalirnar og les ! fyrsfa dagblaði, sem gefið var út á íslandi. Það
hé't Dagblaðið, sem kom út frá 2. okt. 1906 til 9. jan. 1907. Útgefandi
var Hlutafélagið, Reykjavík, en ritstjórl hinn fraegi Jón Ólafsson.
Margur er maðurinn, sem fær
orð í eyra frá eiginkonunni
fyrir að láta dagblöð safnast
fyrir í svona tvær, iþrjár, fjórar
vikur, konurnar kvarta og hvína
sí og æ yfir því, að ekki sé nokk
ur leið að þrífa húsið fyrir
þessu bölvuðum óþverra, sem
haugast upp í hverju horni, nóg
' sé nú samt að þurrka af bóka-
skruddunum upp um alla veggi.
Þetta datt mér í hug, þegar
ég kom inn á heimili Böðvars
Kvarans, landsins mesta blaða-
safnara, eitt kvöldið í vikunni.
En sá er raunar allur munur-
inn á, að hjá honum standa
blöðin ekki í umkomulausum
hraukum á skrifborðinu eða
gólfinu, nei, þar er nú annar
háttur hafður á.
Ég hafði hrlngt i Böðvar og
spurt hvort ég mætti koma og
skoða blöðin hans, mér hefð'i
verið sagt, að hann ætti stærsta
safnið í landinu. Komdu og
skoðaðu í kistuna mína, anzaði
Böðvar og vildi þó lítið úr því
gera, að hann ætti stærsta
blaðasafnið á landinu, en mér
væri meira en velkomið að
glugga í dótið. Svo hélt ég til
hans eitt góðviðriskvöldið, þar
sem hann býr við Sóleyjargöt-
una með stofugluggana út í
Hljómskálagarðinn, háskóla-
hverfið og flugvöllinn. Þegar
flugvélarnar eru að lenda eða
hefjast á loft, renna þær svo
nálægt gluggunum, að farþeg-
arnir sjást í framhjáleiðinni
eins og þeir sitji í næstu stofu.
Ég spurði þau hjón, Böðvar og
Guðrúnu, hvort þau væru ekki
orðin taugaveikluð af að heyra
og sjá þessi beljandi ferlíki
æða fram hjá gluggunum oft á
dag. Nei, nei, svöruðu þau, við
erum orðin vön þessu fyrir
löngu og finnst eiginlega orðið
álíka vænt um flugdrekana og
þeir væru heimiliskettir eða
geltandi hundar á hlaði, þegar
gesti ber að garði.
Böðvar er ungur maður, ekki
mikið yfir fertugt, og hálf ótrú-
legt, að hann sé búinn að safna
öllum þeim firnum af bókum,
blöðum og tímaritum, sem raun
ber vitni. En hann á ekki langt
að sækja hneigð til bóka og
blaða. Faðir hans var Einar E.
Kvaran aðalbókari Útvegsbank
ans, fráhærlega vel lesinn mað-
ur í fögrum bókmenntum, en
hann var sonur Einar H. Kvar-
ans skálds og ritstjóra, sem var
eitt af stærstu nöfnum í ís-
lenzka blaðaheiminum fyrir og
eftir aldamót, var fyrst rit-
stjóri blaðanna beggja í Winni-
peg 1885 og næstu tíu ár, næst
ísafoldar í Reykjavík, þá Norð-
urlands á Akureyri og loks
Fjallkonunnar í Reykjavík
nokkur ár. En ritstjóri tíma-
ritsins Morguns var hann frá
stofnun til æviloka.
— Hvenær byrjaðir þú að
safna blöðunum?
— Það var víst árið 1940,
sem ég sneri mér að þessu af
alvöru, þótt maður hafi löngu
áður Utið bækur og blöð hýru
auga. Eg fór strákur stundum
á bókauppboðin í Bárunni, þá
byrjuðu karlarnir að bjóða í
fágætar bækur eina krónu, og
pabbi sagði mér, að á hans
yngri árum hafi líka verið við
kvæði mikilla bókasafnara á
uppboðunum í byrjun: „Ætli
maður segi ekki tíu aura.“ En
þá giltu tíu aurar raunar meira
en nú.
— En fékkstu ekki mikið af
þessum tímaritum og blöðum
i arf frá föður þínum?
— Nei, ég hef safnað nálega
öllu sjálfur. Pabbi var ekki
safnari í þeirri eiginlegu merk
ingu. Hann átti mikið af bók-
um, en hann keypti bækur ein
ungis til að lesa þær, kærði
sig lítið um aðrar bækur heima
hjá sér.
— Hvað eignaðist þú fyrst
fémætt af blöðum?
— Ég byrjaði á tímaritum,
og það fyrsta sem ég taldi mik
inn feng í, var Almanak Þjóð-
minjafélagsins, sem ég keypti
á 125 krónur og Nýjar kvöld-
vökur á 150 hjá Helga Tryggva
syni árið 1940. Hvort fyrir sig
mundi nú vera selt á 5—6 þús-
und krónur. Helgi Tryggvason
hefur verið mörgum safnaran-
um hjálparhella, hann má eigin
lega kallast faðir íslenzkra
blaða- oig tímaritasafnara,
manna fróðastur og hefur öll
spjót úti að útvega. alveg ótrú-
legt, hvað sá maður getur náð í
— Hefurðu fengið mikið
að blöðum og tímaritum heil
í einu lagi?
— Nei, það er lítið um það,
og þótt mörgum finnist ein-
kennilegt, þá kæri ég mig
síður um það og ber tvennt
til. 1 fyrsta lagi hef ég aldrei
haft bolmagn til að kaupa
mikið í einu eða komplett
blöð, eins og þau eru komin
í hátt verð. 1 öðru lagi er
ekki nándar nærri eins
skemmtilegt að safna með
því móti. Það skemmtilegasta
við söfnunina er að fikra sig
áfram með þetta, það gerir
það svo spennandi. Aðal-
ánægja safnara er að kaupa
smátt og smátt og hafa tals-
vert fyrir því. Reyna mikið
við að ná í eitt og eitt blað,
ætli það sé ekki svipað og um
laxveiðimennina, sem kæra
sig ekki um að moka veið-
inni á land með einhverju
móti, heldur fara að öllu með
ró og spekt og eftir öllum
kúnstarinnar reglum. Eg get
nefnt sem dæmi, að ég er
búinn að ná saman öllum
Klausturpóstinum nema síð-
ustu blaðsíðunni. Eg fékk hana
ljósprentaða til bráðabirgða,
en get ekki talið tímaritið
komplet fyrr en upprunaleg
síða er komin. Og það getur
orðið bið á því. En það verð-
ur stór dagur, þegar hún loks
kemur og verður áreiðanlega
meira gleðiefni en þótt ég
hefði fengið ritið allt í einu.
— Hver er stærsti fengur.
sem þú hefur náð í einu lagi?
— Stærsta blaðamagn, sem
ég hef fengið í einu, keypti
ég úr eigu Guðmundar Gam-
alíelssonar, þegar eigenda-
skipti urðu að verzluninni.
Það var fullur vörubíll af
blöðum, og ég fékk það allt
fyrir einar 8 þúsund krónur
Þetta var fyrir 15 árum. Þeg-
ar ég var búinn að vinza úr
þessu, fékk úr því m. a. Þjóð
viljann gamla og mikið ai
Þjóðólfi, seldi svo séra Einari
Sturlaugssyni á Patreksfirði
afganginn, og það var í 40
kartöflupokum, sem sent var
með togara vestur á Patreks-
fjörð. Séra Einar gat víst not-
að þó nokkuð úr þessu, en
talsverðu hefur hann getað
fargað, sem ég rakst óvænt
ó síðar. Eg var staddur einu
sinni upp á gamla loft-
inu á Bessastöðuin, þar sem
Helgi Tryggvason hefur feng
ið inni með blaðasafnið sitt,
og þegar ég i«:nni augum
eftir einni stæðunni, þykist
ég kannast við margt í henni.
Þar var þá kominn afgang-
urinn úr kartöflupokunum,
sem ég hafði sent til séra Ein
ars á Patreksfirði og hann
hafði ekki brúk fyrir. Helgi
hefur víst getað hjálpað
mörgum um blað úr því síð-
an.
— Ertu búinn að binda inn
mikið af blöðunum?
— Það er nú ekki mikið af
öllu þessu magni, og óvíst
hvort ég ræðst í að binda
dagblöðin. Eg hef látið tíma-
rit ganga fyrir og þar næst
þau blöð, sem komið hafa út
af aðeins eitt eða nokkur
tölublöð, og þau eru nú æði-
mörg. T. d. á ég rúm 200
fjölrituð blöð, en þó ekki
öll heil. Sum blöð hafa byrj-
að sem fjölrituð og síðan ver
ið prentuð nokkur númer en
þó ekki orðið langlíf. Hérna
á ég eitt, sem ég veit ekki til,
að nokkur annar eigi hér,
fjölritað blað, sem nefnist
Fönnið, gefið út í Ameríku,
kom út aðeins eitt blað.
Eg fer að skoða þetta blað,
og það kemur upp úr kafinu,
að ritstjóri og útgefandi er
gamall kunningi vestan af
Kyrrahafsströnd, Hallur E.
Magnússon, sem látinn er
fyrir nokkru háaldraður.
Hann var kunnur hagyrðing-
ur, sem oft orti og skrifaði
gamanbréf í íslenzku blöðin
í Winnipeg. Þetta blað er,
eins og nafnið bendir til, allt
í gríntón og skrifað á „vest-
ur-íslenzku“, nafnið líka,
vestur-íslenzku á enska
orðinu „fun“, sem þýðir gam
an eða grín. Það hefst á
fréttaskeytum, þar á meðal
er þetta:
Frá öðrum hnöttum
Sérstök loftskeyti til Fönns
ins frá sólunni:
„Hjer er nýlega formað
kompaní með stóru kapítali.
Það er samsett af rílesteit-
mönnum og öðrum bisness-
mönnum. Hefur kompaníið
fengið einkarétt til þess að
gera bisness með allan hita
og allt ljós og er búizt við
miklu prófíti, því allir aðrir
hnettir verða að fá stöff héð-
an.“
Þá kemur svohljóðandi
bæjarfrétt: „Jón Jónsson
kom til borgarinnar í gær á
þeirri bleiku og sagði hann
ródina röff austan trekks og
mikið trobbel við að opna
geiturnar á leiðinni."
Blaðið er gefið út í Lundar
í Manitoba, 1. okt. 1921, og
þessi auglýsing er þar frá
„Lundar Billiard-rúm:“
Þegar lífið er töff
þegar bisness er sló
þegar heimurinn aktar
sem fúl.
þá má kaupa hér snöff,
þá fæst ticket á sjó,
þá má drekka og pleia
hjer púl.
Meðal annarra merkra
GUNNAR BERGMANN
___ *_________■ ■ •
Opna úr hinni miklu blaðaskrá Böðvars Kvarans: Þessi opna fjallar um nokkra árganga Tímans og
sést glöggt, af hve mikilli nákvæmni sk-áln er unnin, enda ekki til önnur slík um íslenzk blöð.
T f M I N N, Slllinudaeur 17. fehriínr 19(52 —