Tíminn - 02.03.1963, Side 8

Margir fengu
ræðuþjáifun í Magna
Kunnur borgari í Hafnar-
firði, Kristmn J. Magnússon,
málarameistari, átti sjötugs-
afmæli í vikunni, sem tæpast
er í frásögur færandi, þegar
fslendingar þykjast sífellt
verða allra karla elztir. En
blaðamaður Tímans skrapp
samt suður I Fjörð til Krist-
ins daginn eftir afmælið til að
reyna að fá sitthvað upp úr
honum frá liðnum dögum, af
þvf að Kristinn hefur komið
svo mikið við félagsmál í Hafn
arfirði um fjölda ára, og hin
síðari ár haft umsjón með Hell
isgerði, hinum fræga skrúð-
garði Hafnfirðtaga.
— Ertu Hafnfirðingur í húð
og hár, Kristinn?
— Ekki sleit ég nú barns-
skónum hér, en ég hef átt hér
heima hátt á fimmta áratug,
segir Kristinn. En átthagarn-
ir eru ekki langt héðan, ég
er fæddur í Narfakoti í Innri-
Njarðvíkum og ólst upp þar
og í Garðbæ, en fluttist hing-
að á Lokadaginn 1916.
— Var mikið útræði í Innri
Njarðvíkum í ungdæmi þínu?
— Nei, þá var ekki mikið
róið „innan Bugtar", sem kall-
að var. Eg man, að tvö skip
af Seltjarnarnemi reru frá okk
ur á vertíð og ekki önnur þá.
Pabbi stundaði sjórððra úr
Höfnum á vetrarvertíð, en tutt
ugu sumur frá Borgarfirði
eystra.
— Tíðkaðist það, að sunn-
lendtagar sæktu sjóinn fyrir
austan, þegar þú varst ungur?
— Það var mikið um bað í
þann tíð, að menn leituðu úr
öðrum landsfjórðungum austur
á firði og stunduðu handfæra-
veiðar á smábátum yfir sumar
tímann, frá Borgarfirði og
Seyðisfirði, og eínnig suður-
fjörðunum, ekki óáþekkt því.
sem seinna varð að fara til
Siglufjarðar á sumarsíld.
— Fórst þú ekki ungur að
fara í róður?
— Jú, jú. Um fermingu fór
ég tvö sumur austur á Glett-
inganes og reri með bóndan-
um þar. Hann var norskur, hét
Ole Stuff og var tengdasonur
Þórunnar grasakonu í Brúna-
vík, en sonur hennar er Erling ■
ur grasalæknir í Reyk.iavik,
eins og þú máske veizt. Þar á
bænum var annar Norðmaður,
sem líka hét Ole, Thorstensen
var sá. Hann settist seinna að
í Reykjavík og var þar skó-
smiður mörg ár, í kjallara
Hjálpræðishersins. Við Ole
bóndi rerum tveir saman á
skekktu, en Oli Thorst og aðrir
karlar á bænum reru á stærri
bát norskum, sem var með gaff
alsegli en ekki spritsegli eins
o,g íslenzku bátarnir. Þar var
nú ekki langt að sækja á mið-
in. Þriðja sumarið fyrir austan
reri ég með pabba frá Borgar-
firði. Eftir það veiktist ég og
mátti ekki stunda vinnu nokk-
uð lengi. Ég komst samt yfir
það, og næsta sumar eftir fór
ég enn austur á Firði og réð
mig á bát hjá útgerð Ottos
KRISTINN J. MAGNUSSON
Wathne á Seyðisfirði. Þetta var
sumarið, sem fyrsti fossinn
kom til landsins, Gullfoss. —
Hann sigldi á hafnirnar um-
hverfis landið og var alls stað-
ar fagnað með mikilli viðhöfn.
Ég var staddur á Fáskrúðs-
firði, þegar Gullfoss kom þang
að, og allir þorpsbúar tóku á
móti honum með yfirvaldið og
stórmenni staðarins í farar-
broddi. alls staðar var hátíð.
þar sem gamli Gullfoss kom
fyrst að landi, sumarið 1914.
— Hvenær byrjaðirðu á mál
araiðninni?
— Sumarið eftir, 1915, lærði
ég fyrstu handtökin við það
verk hjá einum fyrsta málara
meistara landsins, sem var
kona, og frænka mín, Ásta mái
ari, Árnadóttir. Við vorum
bræðrabörn og uppalinn í
Njarðvíkunum, þar sem faðir
hennar, Árni Pálsson, var kenn
ari. Ásta hafði forframazt í iðn
sinni í Þýzkalandi. Þetta sumar
var lokið við smíði Keflavíkur
kirkju og Ásta fengin til að
mála hana, o,g hún fékk mis
til aðstoðar sér. Ég man eftir
því, að þegar við áttum að fara
að eikarmála kirkjubekkina.
voru ekki til taks verkfæri.
sem Ásta bað um að fá send
innan úr Reykjavík, bar sem
hún átti þá heima. á Grundar-
stíg 15 Hún =agði við mis að
hún ætlaði að skreppa inn i
Njarðvíkur. En það var bara
. sú litla, sem lét sig ekki muna
um að ganga alla leið inn á
Grundarstíg í Reykjavík. og
kom gangandi til baka með
verkfæri da.ginn eftir, en ég
var farinn að furða mig á. hvað
orðið hefði af henni. Hún var
óskaplega dugleg og ósérhlíf-
in. Árið eftir fluttumst við hing
að til Hafnarfjarðar og ég vann
verkamannavinnu næstu þrjú
ár, en bá byrjaði ég að vinna
með Einari ísberg, sem þá var
aðalmálarinn hér í Firðinum.
En í ársbyrjun 1930 byrjaði ég
að vinna sjálfstætt.
— Var nóg að gera við mái
arastarfið fvrstu árin hér?
— Ekki nema á sumrin. Á
veturna urðum við að leita okk
ur að annarri vinnu. Þá var
árskaup málara minna en viku
kaup sveina nú. Fyrsta stóra
verkið. sem við Einar unnum
að saman, var að máin Hor''nst
alann, sem þá var nýbyggður,
þar sem nú er Austurgata 26
og leigt út sem bæjaríbúðir,
því að Hiálpræðisherinn er
löngu hættur starfi hér i Hafn
arfirði.
— Hvað hefurðu kennt
mörgum að mála?
— Það hafa verið einir tíu
lærlingar hjá.mér og átta lokið
prófi. bar af þrír synir mínir
— Þú hefur unnið svo miki,t
að félagsmálum hér í Hafnar
friði. Hvaða félögum hefurðii
helzt heigað tómstundirnar?
— Maður er í svo mörgum
félögum, en að undanskiidu
Málarafélaginu og Iðnaðar-
félaginu. eru það heizt mál-
fundafélagið Magni; Góðtempl
arareglan og Fríkirkjan, sem
ég hef mér til gleði og gagns
varið flestum stundum með,
sem ég hef haft aflögu, og á
þaðan ótaldar góðar endurminn
ingar.
— Hvemig og hvað starfar
Málfundafélagið Magni?
— Það er eiginlega hálflok-
að félag, að þvi leyti, að félag
ar geta ekki orðið fleiri en fjór-
ar tylftir. Það er skylt Rotary-
klúbbnum. Fyrst voru félagar
24, síðan 36, félagatalan stend-
ur alltaf á tylft. Það er, eins
og nafnið bendir til, málfunda-
félag. Á fundum er tekið til
umræðu eitthvert efni og getur
verið af ýmsu og óskyldasta
tagi, verkleg, menningarleg eða
stjórnmálaleg, þó ekki pólitísk
ir flokkar, heldur stefnur í
stærra broti. En úr Magna hafa
ýmsir farið út í stjórnmálin
og talið sig standa í mikilli
þakkarskuld við fundina i
Magna, þar sem þeir kapp-
ræddu. Oft hefur orðið að slíta
fundi í Magna áður en málin
voru útrædd, en félagarnir
héldu þá ekki alltaf strax heim
í háttinn, heldur gengu um
göturnar tveir eða fleiri sam-
an á góðviðriskvöldum og
héldu áfram að ræða og brjóta
málin til mergjar. Formaður
Magna nú er Bjöm Ingvarsson
lögreglustjóri. Helzta málið,
sem Magni tók á sína stefnu-
skrá að berjast fyrir, var að
fá til umsjár friðað svæði í
bænum til að .sevma miniar
landslagsins. Voru þá skoðaðir
nokkrir staðir og seinast stað-
næmst við það svæði, þar sem
nú er Hellisgerði. Bærinn lét
félaginu þarna fyrst í té 4055
fiatanmetra lands, dró til baka
leyfi, sem þegar höfðu verið
veitt fvrir húsalóðir, síðan hef-
ur svæðið verið stækkað og nú
er það komið í 10.492 flatar-
metra. Nýlega fór fram mat á
garðinum og hann metinn á 2.5
millj kr„ og má af því sjá. að
þar hafa verið unnið nokkur
handtök Eftir að garðurinn var
gróinn upp var farið að hafa
hann opinn daglega á sumrin
frá kl. 13—22 og haldjn þar
Jónsmessuhátíð til fjáröflunar
viðhalds og endurbóta. Hug-
myndina að Helbsgerði átti
Guðmundur Einarsson verkstj.
í trésmið.iunni Dverg. Bar
hann fram i erindi í Magna
árið 1922 og henni var hrint
í framkvæmd árið eftir Guð-
mundur verður áttræður í ár
og Hellisgerði 40 ára.‘ Og sá
sem bar veg og vanda af
græðslu o.g vexti Hellisgerðis
var Ingvar heitinn Gunnarssor
kennari. sem var garðvörður
unz hann lézt fvrjr fáum árum
Það eru margir þeirrar skoð-
nar. að þetta verði um aldir
einn sérkennilegasti bæjargarð
ur á landinu, sem fvrst og
fremst er að þakka legu hans
hinu fá.gæta bæjrastæði. skjób
og veðursæld. Enda hefur
hann vakið aðdáun þúsunda
gesta. bæði íslenzkra og út-
lendra
Sigríður Friðjóns-
dóttir frá Sílalæk
í dag er til moldar borin frá
Fossvogskirkju, Sigríður Frið-
jónsdóttir frá Sílalæk í Aðaldal.
Hún var ein af átta systkinum,
börnum Friðjóns Jónssonar á
Sandi, og hverfur nú síðust
þeirra af sjónarsviðinu. En systk
in hennar voru: Sigurjón á Litlu
Laugum, Hólmfríður, sauma-
kona á Litlu-Laugum, Guðmund
ur á Sandi. Þau voru sammæðra,
börn Sigurbjargar Guðmunds-
dóttur frá Sílalæk. Hún andað-
ist ung. Yngri börn Friðjóns og
Helgu Halldórsdóttur voru; Sig-
ríður húsfreyja á Sílalæk, Erl-
ingur, kaupfélagsstjóri á Akur-
eyri, bæjarfulltrúi þar og al-
þingismaður um sinn, Áslaug
móðir Karls Isfelds skálds og
Gísla Guðmundssonar, póst-
manns í Reykjavik, Halldór rit-
stjóri og bæjarfulltrúi á Akur-
eyri, Þórunn kona Jóns Jónats
anssonar járnsmiðs á Akureyri.
Sigríður var gift Jónasi Jón-
assyni, bónda á Sílalæk, 1898.
Jónas var fæddur 1. okt. 1867
dáinn 20. jan. 1946. Hann var
bróðir Vilhjálms á Hafralæk,
föður Konráðs fræðimanns og
skálds, Elínar á Sílalæk og Stein
unnar, sem var móðir Guðrún-
ar Stefánsdóttur, konu Jónasar
frá Hriflu og Kristínar á Ófeigs-
stöðum.
Þau Jónas og Sigríður bjuggu
á hálfum Sílalæk frá 1898, unz
Friðjón sonur þeirra, tók þar við
búi laust fyrir 1930. En Friðjón
andaðist á fimmtugsaldri 2. okt.
1943. Eftir það flutti fólk hans
og Sigríður alfarið frá Sílalæk,
en Jónas Andrésson, sonur Elín-
ar, tók þá alla jörðina til eignar
og ábúðar.
Börn þeirra Jónasar og Sig-
ríðar voru þessi: Friðjón, bóndi
á Sílalæk, Hámundur, dyravörð-
ur Melaskóla, Reykjavík, Helga,
búsett í Reykjavík, Hallur, verka
maöur, Reykjavík, Sólrún, einn-
ig í Reykjavík, Kristín, andaðist
um tvítugt. Hólmfriður í Reykja
vík og Jónas, lögreglumaður í
Reykjavík.
Sílalækur var erfið jörð á bú-
skaparárum þeirra Sigríðar og
Jónasar og naumast tvíbýlis-
jörð. Fjárhagur þeirra hjóna
vár því að vonum mjög þröngur,
heimilið stórt, og má nærri geta,
að konan hefur mjög þurft að
taka til höndum til að koma 8
börnum til þroska. Auk þess átti
hún um skeið við mikla van-
heilsu að búa. Hlutur húsfreyj-
unnar á Sílalæk í heimilishaldi
var mjög stór, enda fékk hún á
þeim árum almanna orð, þeirra,
er til þekktu, fyrir að vera hinn
8
T f M I N N, Iaugardagur 2. marz 1963. —