Tíminn - 30.04.1963, Side 7

(
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason. — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Sigurjón Davíðsson. Ritstjórnarskrifstoíur í' Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur Bankastræti 7: Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingar, sími 19523. — Aðrar skrif-
stofur, sími 18300. — Áskriftargjald kr. 65.00 á mánuði innan
iands. í lausasölu kr. 4.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f. —
Hví hraðaði stjórnin
kjördeginum?
Síðastliðinn sunnudag ver Bjarni Benediktsson nær öllu
Reykjavíkurbrq(fi Morgunblaðsins til að réttlæta það, að
kosningadeginum var flýtt um þrjár vikur frá því, sem
kosningalögin gera ráð fyrir. Ástæðan fyrir þessari vörn
Bjarna er einkum sú, að Bjarni hefur orðið þess var á
Jandsfundi Sjálfstæðismanna, að víða úti um land mætir
þessi tilfærsla kjördagsins verulegri gagnrýni, þar sem
menn óttast að veðrátta geti þá hindrað kjörsókn.
Höfuðvörn Bjarna er sú, að Tryggvi Þórhallsson hafi
ákveðið kjördag 11. júní, er hann rauf þingið 1931. Þess
getur Bjarni ekki, að Tryggvi gat ekki ákveðið kjördag-
inn síðar, nema með því að brjóta stjórnarskrána. Sam-
kvæmt henni verður að kjósa innan tveggja mánaða frá
þmgrofi. Þingrofum gat Tryggvi ekki frestað og þá ekki
heldur ákveðið kosningarnar síðar. Tryggvi var hér bund-
mn af stjórnarskránni.
Önnur afsökun Bjarna er sú, að kosningunum hafi ver-
ið hraðað vegna síldveiðimanna. Slík röksemd fellur einn-
ig um sjálfa sig, þar sem margt bendir til, að síldveiðar
verði ekki síður stundaðar af fullu kappi 9. en 30. júní.
. Höfuðástæðurnar til þess, að ríkisstjórnin sniðgekk
akvæði kosningalaganna um kjördaginn er hvorki að
finna í umhyggju fyrir sjómönnum ne'ösambærilegu for-
dæmi Tryggva Þórhallssonar. Höfuðástæðurnar eru:
í fyrsta lagi óttaðist stjórnin, að á tímabilinu frá
9.—30. júní gætu gerzt atburSir > viðskiptum Breta
og Efnahagsbandalagsins, er staðfestu það enn betur
en elia, að stækkun EBE er ekki eins langt undan
og stjórnarflokkarnir telja sér hagkvæmt að halda
fram fyrir kosningarnar.
í öðru lagi óttaðist stjórnin, að dráttur á kosning-
unum gæti ýtt ur.dir það, að aukin ólga skapaðist á
vinnumarkaðinum, þar sem allir kaupsamningar eru
nú lausir oq þannig sæist enn Detur en ella fyrir
kosningar, hve mikil upplausn og ringulreið væri
nú ríkjandi í efnahagsmálum þjóðarinnar.
Þetta eru meginástæðurnar, sem réðu því, að ríkis-
stjórnin flýtti kosningadeginum. Þær segja vissulega sína
sogu um málstað stjórnarinnar.
Hátíðahöldin L mai
Á morgun verða fjörutíu ár liðin siðan verkamenn í
Reykjavík komu fyrst saman 1 mai til að bera fram
kröfu sínar um bætt kjör og minni vinnuþrælkun.
Það hefði verið ánægjulegt. að launþegar í Reykjavík
hefðu getað minnzt þess með því að vera ekki klofnir
i tvær fylkingar 1. maí eins og vénð hefur að undan-
förnu. Svo vél hefur þó ekki til tðKizt. Stjórnarsinnar
í Fulltrúaráði verkalýðsfélaganna í Reykjavík hindruðu
með ráðnum huga slíka einingu með því að neita því,
að 1. maí-nefnd verkaiýðsfélaganna yrði skipuð á sama
veg og'að undanförnu Ástæðan var sú, að þeir vildu
koma í veg fyrir að launþegar !étu ■ ljós andúð sína á
hinni ríkjandi stjórnarstefnu. sem hefur skert svo hlut-
iaunþega, að vinnudagurinn hefur stórlega lengzt.
Þetta tiltæki mun þó ekki koma í veg fyrir, að efnt
verði til kröfugöngu og útifundar bar sem mörkuð sé
andstaða gegn ríkjandi kjaraskerðingarstefnu. Þau há-
tíðahöld munu andstæðingar kjaraskerðingarsteínunnar
sækia, án tillits ti1 þess hvar þeir standa í flokki og án
t'llits til ágreinings um önnur mál.
T 1 M I N N , þniðjudaginn 30. apríl 1963 —
Björn Stefánsson:
Rannsóknastofnun tandbúnaöar-
ins í verksmiöjuhverfi Rvíkur
Magnús Óskarsson tilrauna-
stjóri á Hvanneyii átti grein
með sama heiti í Tímanum 21.
febrúar s.l. Síðan ég las grein-
ina, hef ég haft hug á að leggja
orð í belg, en ekki orðið af fyrr
en nú með fram fyrir kjarkleysi.
í landi fámennis og kunnings-
skapar eru opinskáar umræður
um landbúnaðarmál miður vel
þegnar af öllum þeim smákóng-
um, sem berjast um völd. Því
meir sem ég hef hugsað um
þetta mál, því verr á ég þó með
að friða samvizkuna, ef ég sit
hjá,- Sumt af því, sem hér verð-
ur sagt, sagði Magnús í sinni
grein, en ég verð' að endurtaka
það samhengisins vegna.
Eg ætla hér einungis að ræða
um staðarval fyrir rannsókna-
stofnun landbúnaðarins, sem nú
er köllus Búnaðardeild Atvinnu
deildar Háskólans. Fyrst af öllu
þurfum við að' gera okkur Ijóst,
af hverju við getum ekki apað
eftir öðrum þjóðum skipulag og
staðsetningu rannsóknastofnun-
ar landbúnaðarins. Við eium svo
fáir, aH sérfræðingar okkar verða
sjáMfir afl sjá um framkvæmd til
rauna og rannsókna, en hafa ekki
nema að litlu leyti á að skipa
oðrum háskólamenntuðum mönn
um, sem framkvæma verkin. Ef
vel á að vera, þurfa þeir því
að vera búsettir, þar sem helztu
rannsóknirnar eru framkvæmd-
ar. í öð'ru lagi eru sérfræðingarn
ir svo fáir, að þeir þurfa helzt
að vinna á sama stað til að að-
stoða hver annan og til að þeir
einangrist ekki fræðilega. í
þx’iðja lagi þurfa þeir gey-simik-
ið land til að framkvæma rann-’
sóknir sínar á. Búfjárræktar- og
einkum sauðfjárræktarrannsókn-
ir eru mjög landfrekar. Af þessu
leiðir, að við þurfum miðstöð
fyrir rannsóknirnar, og miðstöð-
in þarf að ráða yfir miklu land-
rými. Miðstöðin má ekki vera
svo nálægt þéttbýli, að yfiivof-
andi hætta sé á því, að hún missi
land eða geti ekki bætt við sig
landi, þegar verkefnin aukast.
Land í þéttbýli er dýrt.
Áður en lengra er haldið, þurf
um við að gera okkur grein fyr-
ir því, hvaða rannsóknir í land-
búnaði verða mest á dagskrá
næstu áratugina. Sauðfjárrækt
okkar virðist nú vera komin á
það stig, að fé megi ekki fjölga,
ef við lítum á landið, sem heild
nema við ræktum hagana. Hér
liggur geysimikið, vandasamt og
iandfrekt rannsóknarverkefni fyr
ir. Nú þegar hafa verið gerðar
umfangsmiklar tilraunir með að
beita sláturlömbum á fóðurkál.
Þær benda til þess, að eins og
stendur séu áhöld um það, hvort
borgi sig að rækta fóðurkál
handa sláturlömbum. Þar sem
hausthagar eru mjög lélegir,
borgar það sig nú þegar og mun
borga sig betur og betur eftir
því sem þrengist í högum. Eft-
ir því sem þjóðinni fjölgar og
þörfin fyrir kindakjöt eykst, verð
um við í stærri stíl að taka upp
ræktunarbúskap í sauðfjárrækt-
inni. Eins og stendur virðist
hann ekki borga sig, bæði af því
að verðið er lágt og af því að
við vitum ekki, hvernig á að
búa við fé a þann hátt. Hér þarf
samstarf beitarfræðings, fóður-
fræðings, mrtafræðings og dýra-
lreknis. Annað mikið verkefni er
fóðurrannsóknir og fóðrunartil-
raunir, ekki sízt með kýr. Heyið
okkar og grasið er svo sérstakt
og fóðuröflun okkar yfirleitt, að
við verðum að gera okkar eigin
rannsóknir. Þetta eru aðkallandi
rannsóknir, því að fóðrun er mik
ill liður í búskapnum á íslandi.
Þetta er einnig landfrekt verk-
efni. Þriðja stóra verkefnið er að
fá fram grastegundir og afbrigði,
sem þola íslenzka veðráttu og
búskaparlag, þ. á. m. beit. Vegna
beitarinnar verður þetta sömu-
leiðis landfr’ekt verkefni. Það er
margt fleira nýtt, sem þörf er á
að taka upp, og að sjálfsögðu
þarf að halda áfram með þau
verkefni, sem nú er unnið að, en
ég læt hér við sitja. Aðalatriðið
er, að stærstu verkefnin krefjast
samstarfs margra sérfræðinga og
mikils landrýmis. Það er engin
leið nú að áætla landþörfina eft-
ir 20—40 ár, en ekki mun veita
af fleiii en einni stórri jörð.
Samanburður á Hvanneyri og
Reykjavík
Eg skal svo ekki hafa þenn-
an formáia lengri, en snúa mér
að því að bera sarnan þá tvo
staði, sem helzt þykja koma til
greina, en það eru Keldur og
Korpúlfsstaðir fyrir ofan Reykja
vík og Hvanneyri í Andakíl í
Borgarfirði.
í greinargerð með frumvarp-
mu um rannsóknir í þágu at-
vinnuveganna segir: „Landþörf-
in er áæfluð minnst 150 ha. af
ræktuðu eða ræktunarhæfu
íandi fyrir' öll sérfræðileg verk-
svið. sem ftaðsetja þarf á heima-
landi stofnunarinnar. „Menn
gæti ag þvi. að hér er talað um
lágmarksþörf. Magnús Óskars-
son telur, að hugmyndin sé að fá
Korpúlfsstaðatúnið, sem er um
1.50 hektarar. í fyrsta lagi er
þetta að mínu viti of lítið, ef
stofnuninni er ætlað að full-
nægja vaxandi þörfum landbún-
aðarins fyrir rannsóknir, í öðru
lagi er engin trygging fyrir því,
að þetta iand fáist, og í þriðja
lagi má tel.ia víst, að landið verði
lagt undir byggingar á þessari
öld. Og þrjátíu—fjörutíu ár eru
ekki langur tími í sögú rann-
sóknastofnunar. Reykjavíkur-
borg mun ekki hlífa tilraunaland-
inu, frekar en stjórn Kaupmanna
hafnar hiífði landi búnaðarhá-
skólans þar, þegar borgin óx.
Fyrir ofan Korpúlfsstaði (á Lága
íelli) er þegar að myndast þétt-
býli. Hvanneyri með Hesti,
Mávahlíð og Bárustöðum býður
upp á geysimikið land. Á þess-
um jörðum er nú á annað hundr-
að nautgripir og á annag þús-
und fjár, sem allt má nota í um-
fangsmiklar búfjárræktartilraun
ir. Auk þess eru á þessum jörð-
um og í næsta nágrenni skilyrði
fyrir beitartilraunir með sauð-
fé.
Á báðum stöðum eru fjós, sem
nota má tii rannsókna með naut-
gripi, en á Korpúlfsstöðum vant
ar alla aðstöðu fyrir sauðfjár-
rækt. Aðrar byggingar vantar svo
til alveg á Korpúlfsstöðum. Á
Hvanneyri er vísir að tilrauna-
stofum, sem bjargazt hefur verið
við. Mér er ekki kunnugt um,
hvaða verð Reykjavíkurbær vill
fá fyrir Korpúlfsstaði, en ég yrði
ekki hissa, þó að upphæðin yrði
nær 10 milJiónum en 5 milljón-
um króna. Það væri furðulegt
af fjárveitingarvaldinu að leggja
frarn fé til kaupa á Korpúlfsstöð-
um, þegar þess er gætt, að ríkið
á þegar betra land og byggingar
en Korpúlfsstaðir hafa upp á
að bjóða, en það eru jarðirnar
Hvanneyri og Hestur. Rannsókn
arstofnun landbúnaðaiins þarf
að vera í miklu landbúnaðarhér-
aði til þess að styrkja tengslin
milli bændanna og vísindamann-
anna. Bændurnir í héraðinu
munu njóta margs góðs af sam-
býlinu. Eins og er vita bænd-
ur sorglega lítið um starfsemi
Búnaðardciidar, og það er von.
Þess er ekki að vænta, að þeir
eigi von a, að gerðar séu rann-
sóknir sem komi þeim að haldi,
á skrifstofum í Reykjavík. Þó er
það vissulega gert. En það kost-
ar stórfé í dagpeninga og ferða-
kostnað sérfræðinga, sem eru að
þeytast upp í Borgarfjörð og
austur fyrir fjall. Það eru út-
gjöld, sem má spara að mestu,
ef rannsóknastofnunin væri á
Hvanneyri. Og ekki má gleyma
þelm tíma, sem fer í ferðalög-
in. Tími vísindamanna er dýr-
mætur. Vegna fjarlægðar geta
séi'fræðingarnir ekki fylgzt sem
skyldi með gangi rannsókna og
tilrauna, ef þeir sitja í Reykja-
vík, og þess eru dæmi, að til-
raunir hafa farið út um þúfur,
vegna þess að sérfræðingarnir
höfðu ekki aðstöðu til að fylgjast
með. Um það er ekki við þá að
sakast, heldur skipulagið.
Sérfræðingarnir hafa gott af
að búa m.'eðal bænda til að
þreifa betur á vandamálum
þeirra. Þá vita þeir betur, hvaða
rannsóknarverkefni eru brýnust.
Þetta á einkum við um okkur
yngri mennina, sem margir er-
um úr kaupstað og höfumjítið
komið nærri búskap nema á bók.
Meðan rannsóknastofnunin er í
Reykjavík, þurfum við eklci að
gera okkur vonir um, að bænd-
ur leggi mikið kápp á að afla
fjár til rannsókna í landbúnaði.
Það er styrkur fyrir i’ann-
sóknastofnunina að vera á sama
stað og bændaskóli. Það eykur
skilning nemendanna á rann-
sóknastarfseminni. Margir þeirra
verða síðar í fararbroddi meðal
bænda. Það hjálpar bændaskóla-
kennurum að halda sér við í fræði
grein sinni. Sú hætta vofir alltaf
yfir bændaskólakennurum (eins
og öðrum) að þeir staðni. Sam-
bandið við sérfræðingana dreg-
ur úr þeirri hættu. Auk þess má
auðveldlegar sameina kennslu í
vissum sérgreinum rannsóknum.
Verkfæratilraunirnar, sem nú
eru á Hvanneyri, eru ágætt dæmi
um þetta. Sá, sem sér um þær
kennir sína sérgrein, skólapiltar
hafa aðstöðu til að fylgjast með
öllum tækjum jafnóðum og þau
koma til landsins, og bændurnir
í kring xa að fylgjast með og
njóta þannig góðs af.
Það er ekki langt síðan Keld-
ur og Korpúifsstaðir vorn í miðju
blómlegu Iandbúnaðarhéraði,
þannig að margt hið sama, sem
rakið er hér á undan, mátti
segja um þá staði og Hvanneyri,
og enn eru mörg myndarleg bú
í nágrenmnu en allt bendir tii
þess, að Gullbringu- og Kjósar-
sýsla að Kjósinni undantekinni
verði hórfin sem landbúnaðar-
hérað, þegax sú kynslóð. sem nú
er á bezta aldri, hefur lokið störf
um. A nokkrum | árum hefur
Framhald á 13. $(3u.
7j
1&ÍW&