Tíminn - 15.05.1963, Blaðsíða 8

Hægriakstur tek-
inn upp í Svíþjóð

ÞEGAR Karl VI. Svíakon-
ungur kom úr herferð sinni
til Tyrklands árið 1718 inn-
leiddi hann hægriakstur í Sví
þjóð, sem hélzt þar í 26 ár,
eða fram til ársins 1734, er
ákveðið var að tekinn skyldi
upp vinstri handar akstur að
nýju. Hann var þó ekki lög-
festur fyrr en árið 1916, eftir
að bíllinn kom til sögunnar.
Nú hefur sænska þingið hins
vegar ákveðið að horfið skuli
aftur til daga Karls konungs
og hægriaksturinn tekinn
upp enn á ný árið 1967. —
Þangað til verður unnið að
ýmiss konar undirbúningi í
sambandi við þessar stór-
felldu breytingar, sem munu
kosta hvorki meira né
minna en 400 milljónir
sænskra króna.
Fram til þessa hafa einungis
þrjú lönd í Evrópu haldiff sig
við vinstri aksturinn: ísland, Eng
land og Svíþjóð, en Austuriíki
og Tékkóslóvakia beygðu sam-
kvæant skipun Hitlers yfir á
hægri kantinn árið 1938 og Ung-
verjaland ári síðar.
Hvers vegna vinstra
megin?
Sagan segir, að á íslandi hafi
menn tekið upp vinstri um-
ferð þegar, er „hetjur riðu um
héruð“. f þá daga riðu konur í
söðli, og vegimir voru enn mjórri
en þeir eru nú. Það kom sér því
illa fyrir vegfarendur, ef konurn-
ar riðu á hægri kanti veg-
arins, þar eð fætur þeirra rák-
ust oft á tíðuim í þá, sem fram
hjá fóru. Þetta mun þó ekki vera
ástæðán i menningarlöndum Evr
ópu. Þar voru það ræningjar og
glæpamenn sem neyddu með-
borgara sína til þess að halda
sig á vinstra vegarhelmingnum.
Oft varð það mönnum að fjör-
tjóni, er hestvagnar fóru um, þar
sem hætta var að þessi óaldar-
lýður yrffi á vegi þeirra, og vagn
stjóiinn þurfti skyndilega að
grípa til byssu sinnar, að hann
var hægra megin á veginum, þeg
ar hann mætti ræningjahópnum.
Hann varð þá að leggja hægri
höndina, sem hélt á byssunni yf-
ir þá vinstri, er um taumana
hélt, og við þetta eyddust dýr-
mætai sekúndur, er gátu hæg-
lega kostað hann og farþega
vagnsins lífið. Af þessum sökum
sveigði hann yfir á vinstri vegar-
kantinn og átti eftir það auðvelt
með að grípa byssuna, um leið
og hann varð þorparanna var og
skjóta!
Valda vandræðum
í umferðinni.
Það má ef til vill segja, að á
íslandi og í Englandi skipti það
ekki ýkja miklu máii á hvorum
vegarfkantinum ekið sé, þar sem
tiltölulega fáir aðrir en lands-
mennirnir sjálfir ferðast um
þessi tvö lönd í bílum. í Sví-
þjóð gegnit þetta allt öðru máli,
enda eru samgöngur við önnur
lönd meginlandsins mjög góðar.
Fjöldi útlendinga kemur árlega
til Svíþjóðar, og sömuleiðis aka
Svíar mjög gjarnan eigin bíl, er
þeir skreppa út fyrir „landstein-
ana“ í sumarleyfunum. Það tekur
ætíð nokkum tíma fyrir þann,
sem vanur er vinstri handar
a'kstri að venja sig á hægrihand-
ar akstur, og öfugt.
Ferðamannastraumurinn fer
stöðugt vaxandi, og árið 1970 er
búizt við því, að milli tíu og fimm
tán milljónir ökutækja muni
fana yfir sænsku landamæiin, og
milli 60 og 80 þúsund manns.
Opinberar skýrslur sýna, að
árið 1962 Iétu 10 útlendingar líf-
ið í umferðarslysum í Svíþjóð, 29
meiddust alvarlega, en 52 heldur
minna, og í öllum tilfellum var
orsök slyssins talin vera óvaninn
við að aka vinstra megin á veg-
inum.
Ekki eru það þó útlendingamir
einir, sem valda vandræðum, —
heldur kemur það ekki síður fyr-
ir, að Svíar verði valdir að slys-
um í öðmm löndum. Norðmenn
hafa t. d reiknað út, að hægri-
handaráksturinn sé orsök til 50—
60% allra slysa, sem Svíar lenda
í í Noregi, og árið 1960 lentu
1822 Svíar í umferðarslysum er-
lendis, og talan var komin upp
í 2217 árið 1961.
í þessu sambandi má einnig
geta þess, að Finnar telja, að
ferðamannastraumurinn til Finn-
lands muni aukast að miklum
mun, um leið og breytingin hef-
ur átt sér stað í Svíþjóð, þar eð
fjöldi útlendinga veigri sér við
því, að akd yfir Svíþjóð til Finn-
lands einmitt vegna vinstrihand-
araksturs Svíanna.
Ekkert er nýtt
undir sólinni.
En það er ekki í fyrsta sinn
í vetur, sem Svíar hafa rætt um
að koma á breytingum í umferðar
málum sínum. Málið var reyndar
rætt árið 1930, í tíð Ole nokk-
urs Jeppsson, samgöngumálaráð-
herra. Þá hefðu breytingarnar
aðeins kostað 7—8 milljónir
sænskra króna, en kostnaðurinn
óx mönnum í augum, og ekkert
var gert í mólinu. Nú heitir sam
göngumálaráðherrann Gösta
Skoglund, og menn hafa sagt, að
hans verði getið í mannkynssög-
unni fyrir það, að koma þessum
margumræddu breytingum í
kring, er kosta munu 400 milljón
ir s. kr., þegar þær hafa verið
gerðar 1967, en fjögurra ára und
irbúningur er talinn nauðsynleg-
ur.
Fyrst var málið rætt af alvöru
1938, eftír að Austurríki og
Tékkóslóvakía tóku upp hægri-
akstur, samkvæmt skipun Hitl-
ers. Árið eftir velti Dagens Ny-
heter því fyrir sér í leiðara,
hvort það gæti raunverulega ver
ið 15 milljón s. kr. virði að inn-
leiða hægri akstur, og blaðið
komst að þeirri niðurstöðu, að
vissulega væri það ekki svo.
Sérfræðingarnir reikna.
Alltaf annaff slagið hafa sér-
fræðingarnir gert sér það til
gamans að reikna út breytingar-
kostnaðinn. og árið 1940 stungu
þeir app á, að til skarar yrði lát-
ið skríða einhvem góðviðrisdag
í júní 1943 og sögðu kostnaðinn
verða 16 milljónir s. kr. Ekkert
gerðist.
Næst va.: ákveðið að hinn stóri
dagur yrði 22. september,1945;
kostnaðurmn 27 milljónir. Ekk-
ert gérðist.
Málið lá niðri fram til ársins
1952, er sérfræðingarnir fóru enn
einu sinni að fitla við tölur sín-
ar, og nú varð útkoman 150 mill-
jónir. Um þetta leyti lét hr.
Rubbestad þingmaður þau orð
falla: „... að það góða við vinstri
aksturinn er, að hann heldur út-
lendingunum í burtu, og því verð
ur ekki ems þröngt á vegunum“.
Útkoman úr reiknisdæmi sér-
fræðinganna fór stöðugt hækk-
andi, og árið 1954 var hún orðin
215 miUjónir s. kr., og breyting-
arnar átti að gera árið 1958.
Stjórnin þorði alls ekki að
leggja tilögur um málið fyrir
þingið, af hræðslu við, að hún
yrði felld, heldur var stungið upp
á, að þjóðaratkvæðagieiðsla færi
fram, sem og varð 1955.
Atkvæðagreiðslan kostar
Svía milljónir!
Aðeins 53 af hundraði þeirra,
9em atkvæðisrétt höfðu, neyttu
réttiar síns í kosningunum. Tvær
milljónir greiddu atkvæði á
móti breytingunni (82,9%) og
aðeins 387 000 (15,5%) með, en
1,6% skiluðú auðu.
Skoglund samgöngumálaráð-
herra stakk enn einu sinni upp
á því, að kostnaðurinn yrði reikn
aður út, og samkvæmt gengi
sænsku krónunnar 1961 var hann
talinn myndi verða 340 milljónir
1967, en nú þegar er vitað, að
hann verðui ekki innan við 400
milljónir.
Menn spyrja án efa, í hverju
þessi gífuriegi kostnaður geti leg
ið. Einn stæi’sti liðurinn er
strætisvagnar og áætlunarbifreið
ir, eða allt að því 180 milljónir.
Lengi framan af var einnig tal-
ið, að sporvagnarnir myndu valda
vandræðum en nú er fullvíst, að
árið 1967 verða þeir allir komnir
úr umferð. og strætisvagnar tekn
ir í notkun í þeirra stað, svo sá
útgjaldaliður mun falla niður. —
Það kostar 35,000 s. kr. að breyta
nýtízku vagni, þar sem inngöngu-
dymar er-i fyrir framan framöx-
ulinn, og 11,000 að breyta vagni,
séu dymar fyrir aftan öxulinn,
svo auðski'ið er, að kostnaðurinn
verður’ ekkert smáræði.
Efcki nægir það eitt að breyta
bílunum, heldur verður um leið
að færa til umferðarskilti, um-
íerðarljós og breyta merkingmn
á akreinum auk alls annars, sem
breyta þari, og er áætlað, að
kostnaðurmn við þetta muni
nema um 90 milljónum. Þá má
til gamans geta, að breytingar
á benzínsröðvum eiga eftir að
kosta að minnsta kosti 7 milljón
ir króna. Við allt þetta bætist
svo kostnaðurinn af að uppfræða
fólk um hinar nýju umferðarregl
ur og þjálfa það í því að beiita
þeim. Hét er um óhemju mikið
starf að ræða, sem framkvæmt
verður að nokkru leyti af blöð-
um, útva-pi, sjónvarpi og í skól-
um landsins, en að lokum verður
fjöldi fólks ráðinn til þess að
annasi þetta atriði. Að öllum lík-
indum verður herinn látinn að
nokkru leyti taka að sér umferðar
eftirlitið á götum úti, til þess að
hægt verði að spara útgjöldin.
Stjórnin lét til skarar
skríða.
Sænska stjómin lagði að lok-
um fyrir þingið tillöguna um
breytingarnar á umferðinni, 8.
rnarz s. 1. Þær skyldu eiga sér
stað vorið 1967, og kostnaðurinn
yrði greiddur með því að leggja
sérstakan skatt á bifreiðir og bif-
hjól í næstu fjögur ár, en að
þeim tíma liðnum félli skatturinn
niður.
Segja má, að und'arlegt sé,
hversu langan tíma það hefur tek
iff Svía, að taka þessa þýðingar-
miklu ákvörðim, þegar tillit er
tekið til þess, að þeir eru eina
þjóðin á meginlandinu, sem hald-
ið hefur hinum gamla sið, og
auk þess eru 98% allra bifreiða
landsmanna gerðar fyrir hægri
handar aKstur. Mörgu hefur ver-
ið borið við, m. a. þvi, að ægilegt
blóðbað muni fyrst í stað fylgja
í kjölfar breytinganna, þar eð
fólkið muni eiga erfitt með að
venjast þessari nýjung, og þá
sérstaklega hinir fótgangandi. —
Sérfræðingar segja hins vegar,
að fyrstu þrjá mánuðina fjölgi
slysum ekKi, en síðan fari fólkið
aff álíta sig fært í flestan sjó, og
hætti að gæta að sér, en þá sé
voðinn vís, og þörf á hvað mestri
varkámi.
Óttast fylgistap.
Stjórnmalamenniinir hafa á
hinn bóginn ekki getað komið sér
saman um það, hver eigi að
greiða kostnaðinn, og eru hrædd
ir um, að tapa fylgi kjósenda
sinna, ef þeir samþykkja eitt-
hvað, sem þeim er á móti skapi.
Allflestir þingmenn Sósíal-
demókrata, sem sitja að völd-
um, eru. fylgjandi hægria'kstri, og
Strangs fjármálaráðherra lagði
til í þinginu, að kostnaðurinn
yrði greiddur með því að leggja
skatt á öll vélknúin farartæki, og
að lokum t.ókst Sósial-demókröt-
unum að fá stjómarandstöðuna,
þ. e. Hægri flokkinn og Mið-
flokkinn til þess að fallast á
þetta. Stjómarandstæðingar, sér
í lagi Miðflokkurinn, vilja að
kostnaðunnn verði settur inn á
fjárlög, segja þeir, að hér sé ekki
um að ræða mál, sem aðeins komi
bilaeigendum við heldur sé þetta
hagsmunamál allra landsmanna.
Á föstudaginn, 10. maí, fór að
lokum fram atkvæðagreiðsla í
„förstakammer" sænska þingsins,
þar sem 119 þingmenn greiddu
atkvæði gegn tillögunni í „andet-
kammer", en þar sitja 230 þing-
menn, og margir þeirra eru enn
fylgjandi vinstri akstri.
Framkvæmdin sjálf.
Sérfræðingar hafa verið fengn
ir ti'l þess að athuga, hvernig bezt
verði að iram'kvæma breyting-
una. Þeir hafa valið vordag, —
vegna þess að þá em skólar enn
starfandi, og geta haldið uppi
umferðarkennslu um það leyti,
sem hægriaksturinn verður tek-
inn upp. Bezt er að breytingin
eigi sér siað í miðri viku, til
þess að koma í veg fyrir, að um-
ferðin verði óvenjulega mikil,
vegna þess að fólk sé á leið út úr
bænum, og síðast en ekki sízt,
hinn mikli atbuiður á að gerast
kl. 4 að r.óttu. Algjör stöðvun
umferðarinnar mun verða í eina
klukkustund, en eftir það verður
ökuhraði takmarkaður við 50 km.
á klukkustund fyrst um sinn.
Breyting óþörf í einum
sænskum bæ.
I smábænum Björkvattnet viff
norsku landamærin, í norðvestur
horni Jamtalands verður ekki um
neinar breytingar að ræða vor-
morguninn 1967, þegar menn ann
ars staðar í Svíþjóð beygja frá
vinstri yfu til hægri, til þess,
um ófyrirsjáanlegan tíma, að aka
þeim megin á veginum. Orsökin
er sú, að þeir i Björkvattnet hafa
verið „hægnmenn“ frá því 1938.
er vegur v?r lagður til bæjarins.
Framhald á 13. sí8u.
Ný mjólkur
vinnslustöð

í V.-Barð
Al'lmikill áhugi hefur verið á
því undanfarið að koma á fót
mjólkurvinnslustöð iiér á Patreks-
firði, sem gæti tekið við til sölu
og vinnslu mjólk úr nálægum
sveitum, em markaður neyzlu-
mjólkur er fyrst og fremst þorpið
Patreksfjörður.
Við hér höfum alltaf búið við
mjólikurihungur. Nú á seinustu ár-
um ekki eins mikið og áður. Aftur
á móti er hér mjög ófullkomin
afgreiðsla neyzlumjólkur. Hún
kemur úr sveitinni annan hvern
dag og er þvi mjög á takmörkum
með að vera sölu'hæf, þegar hún
er afgreidd til neytenda. Engin
gerilsneyðing er gerð á henni,
svo að hollustuhættir eru vafasam
ir. Það hefur því lengi verið áhuga
mál samvinnumanna hér að fá
þessu breytt í betra horf. Kaup-
félagsstjóri okkar, Bogi Þórðarson,
hefur undanfarið aflað upplýsinga
um ýmislegt, sem varðar þessi
mál, svo sem um vélakost og verð
lag, sem til greina gæti komið.
f janúar s. 1. l'agði hann fyrir.
stj’órn Kaupfélags Patreksfjarðar
þær athuganir, sem hann hafði
gert og sem hann taldi að gagni
mættu koma í þessu sambandi.
Var á þeim fundi samþykkt, að
Kaupfélag Patreksfjarðar beitti
sér fyrir byggingu mjólkurvinnslu
stöðvar, svo fljótt sem nofckur tök
væru á. Þess skal getið, að Kaup-
félag Patrefcsfjarðar hefur um all-
mörg ár annazt sölu mjólkur hér
í þorpinu fyrir framleiðendur í
Rauðasandshreppi.
Þegar leið á veturinn, barst
þessari hugsjón, um byggingu
mjól'kurvinnslustöðvar, nýr l'iðs-
auki. Nokkrir menn á Barðaströnd
tóku sér fyrir hendur að vinna
málinu fylgi. Enda er það mikið
áhugamál Barðstrendinga, sem
gera sér von um að geta bætt bú-
skaparaðstöðu sína með aukinni
mjólkurframleiðslu. Tveir fundir
hafa verið haldnir um málið, og
boðið á þá forustumönnum sveit-
arfélaganna í fjórum næstu hrepp
um. Hefur tekizt á þessum fund-
um að fá loforð fyrir verulegum
fjárstuðningi, svo að fjárþröng
ætti ekki að hindra framkvæmdir,
ef áfram fer eins og nú horfir.
Seinni fundurinn var haldinn hér
á Patfeksfirði í gær. Var á þeim
fundi ákveðið að stofna samvinnu-
félag framleiðenda, sem stæði að
byggingu og rekstri mjólkur-
vinnslustöðvarinnar.
Kosin var bráðabirgðastjórn fyr
ir félagið, en það er ekki enn
formlega stofnað. Stjórnarformað-
ur var kjörinn Kristján Þórðar-
son á Breiðalæk, en hann er einn
þeirra Barðstrendinga, sem beitt
hafa sér fyrir því, að hraða fram-
kvæmd þessa máls. Framkvæmda-
stjóri til þess að standa fyrir
byggingarframkvæmdum var kjör-
inn Bogi Þórðarson kaupfélags-
stjóri á Patreksfirði. Var það að
ýmsu leyti vel til fallið, þar sem
hann hefur kynnt sér málið all
rækilega vegna þess undirbúnings
sem farið hafði fram á vegurn
Kaupfélags Patreksfjarðar, sem
áður er getið.
Tálknafjarðarhreppur inur.
verða þátttakandi í þessari franv
kvæmd. En þar er nú á seinuw
Framhald á 13. s(?u.
8
T í M I N N, miffvikudagurinn 15. maí 1963,