Tíminn - 23.06.1963, Síða 6

Aðalfiindur SÍS
Eins og títt er um þetta
leyti, halda nú mörg félags-
samtök hina venjulegu árs-
fundi sína Þannig hélt Sam-
band íslenzkra samvinnufé-
laga aðalfund sinn að Bifröst
í vikunni, sem leið. Skýrslur
þær, sem þar voru fluttar af
forstjóra og framkvæmda-
stjórum SÍS., gáfu það glöggt
til kynna, að samvinnuhreyfr-
ingin heldur áfram að vera
vaxandi félagsskapur. Um-
setning SÍS og kaupfélag-
anna hefur aukizt talsvert á
liðna árinu, þótt tekið sé tillit
til að krónurnar eru nú fleiri
og verðminni en áður. Þetta
er ánægjulegur árangur, þeg-
«r þess er jafnframt gætt, að
talsvert hefur verið gert að
því af hálfu hins opinbera
að þrengja kjör samvinnu-
hrey f ingar innar.
Af hálfu S.lS, og kaupfé-
lagaripp, hefur verið ráðizt í
ýmsar nýjar framkvæmdir á
árinu. Þannig hefur skipa-
deild S.Í.S. haldið áfram að
færa út kvíarnar og véladeild
S.Í.S. er að koma sér upp
fullnægjandi húsnæði. Kaup-
félögin hafa víða ráðizt í nýj-
ár byggingaframkvæmdir.
Þessar frariikvæmdir hefðu
þó orðið stórum meiri', ef láns
fjárskortur hefði ekki staðið
i veginum. Það sýnir dug og
aitoirku samvinnumanna að
láta ekki bugast, þótt hið op-
inbera vald reyni að þrengja
aðstöðu 'sámvinnufélaganna á
margan hátt.
Vínnufriðurinn
Þótt forustumenn sam-
vinnufélaganna hafi gert
margt vel á undanförnum ár-
um, verður það að telja lang-
samlega mikilvægast. að þeir
hafa átt meginþátt í þvi að
tryggja vinnufriðinn, sem
óréttsýn og óbilgjörn rikis-
stjóm hefur hvað eftir annað
teflt í tvisýnu. Þannig áttu
samvinnufélögin drýgstan
þátt í því að hin miklu verk-
föll, sem voru hér vorið 1961,
eyðilegðu ekki alveg sildar-
vertlðina að því sinni. Samn-
ingurinn, sem þau gerðu þá
við verkalýðsfélögin, hefði a.
m.k. tryggt vinnufriðinn til
tveggja ára, ef rikisstjórnin
hefði ekki gripið til þess ó-
heillaráðs ag fella gengið.
Aftur í fyrravor tryggðu sam-
vinnufélögin vinnufriðinn
með samningum sinum við
verkalýðsfélögin. Stórverkföll
voru þá aðeins í þeim atvinnu
greinum, þar sem áhrifa
þeirra naut ekki neitt (tog-
araverkfallið og sildvelðistöðv
anirnar), Að nýju hafa sam-
vinnufélögin svo átt góðan
þátt í þvi að tryggja vinnu-
friðinn með aðild sinni að
þeim kjarasamningum, sem
Frá aðalfund! Sambands islenzkra Samvinnufélaga að Bifröst { síðastlið innl vlku.
nýlega hafa verið gerðir norð
anlands.
Hótanir
Það furðulega hefur gerzt,
að samvinnufélögin hafa
| sætt séirstöku aðkasti fyrir
þátt sinn i því að tryggja
vinnufriðinn. Nú seinast hafa
þau sætt sérstökum hótunum
í einu stjórnarblaðinu, Al-
þýðublaðinu, fyrir starf sitt í
I þessum efnum. Þvi mun veitt
! mikil athygli, hvort þessum
| hótunum verður framfylgt.
íÞví verður ekki trúað að ó-
reyndu, að reynt verði að
hegna samvinnufélögunum
fyrir góðan þátt þeirra í því
að tryggja vinnufriðinn. Fyr-
ir samvinnumenri. e;r s.amti
hyggilegast að vera vel á
verði og vera reiðubúnir-'til
ag mæta ofsóknum, ef þörf
verður. Það er ekki víst hverj
ir sigra að lokum, ef stjórnar-
flokkamir hyggja á ofbeldis-
aðgerðir í þessum efnum og
reyna m.a. að nota vald sitt
yfir ríkisbönkunum. til að
koma áformum sínum í fram-
kvæmd.
í lengstu lög verður þvi
trúað, að hinir hyggnari
menn stjórnarflokkanna láti
ekki öfgamenn taka við
stjórninni í þessum efnum.
Þrátt fyrir það s'kaðar ekki
að vera við öllu búinn.
Verðlagshöft
Stjórnarflokkarnir hömp-
uðu því mjög fyrir kosning-
arnar, að þeir væru á móti
hvers konar höftum og vildu
leyfa sem mest frjálsræði.
Það stlngur nokkuð i stúf við
þennan áróður, að nær strax
eftir kosningarnar boðar Al-
þýðublaðið aukin verðlags-
höft og aukið starfslið verð-
lagseftirlitsins.
í nágrannalöndum okkar
ríkir sú trú, að samkeppni
kaupfélaga og kaupmanna
skapi hellbrigðast og sann-
gjamast verðlag. Nokkuð er
og það, að dýrtíð er meiri hér
en þar, þrátt fyrir hið mikla
verðlagseftirlit hér. Verðlags-
höft vilja oft standa heil-
brigðri samkeppnisverðmynd
un fyrir þrifum. Þau eiga líka
þátt sinn í því almennings-
áliti ,að verðlagið sé alls stað-
að hið sama. Neytendur
kynna sér því síður hvar þeir
geta gert hagstæðust kaup.
Verðlagshöft geta eigi að síður
átt rétt á sér meðan skortur
er á vörum eða eftirspnrnin
er meiri en framboðið. Á þeim
rökum hafa þau verið byggð
hérlendis. Nú segja stjórnar-
flokkamir að vöruframboðið
sé nóg og því byggjast verð-
lagshöftin ekki lengur á þeim
rökum.
Hver eru þá rök stjórnar-
sinna fyrir áframhaldandi og
.auknum ver^lagshöftrfm? Á
kannske að þjarma svo að
samvinnufélögupuni,H að þa,u;
verði ekki lengur samkeppnis
fær?
Loftleiðir
Það er athyglisverð stað-
reynd, að Loftleiðir h.f. ern
hæsti útsvarsgreiðandinn í
Reykjavík að þessu sinni.
Fáir munu hafa búizt við
þessu, þegar hinir efnalitlu
flugmenn, sem stóðu að því,
voru að bjarga flugvélinni á
Vatnajökli forðum. Þetta er
ánægjulegt dæmi um fram-
tak og skipulagshæfni ís-
lenzkra manna, þegar þeir fá
tækifæri til að njóta sin.
Þetta styrkir vlssulega þá trú,
að íslendingar þurfa ekki er-
lent framtak inn í landið,
heldur búi þeir yfir nægu
framtaki sjálfir. Það er sann-
arlega engin einangrunar-
stefna að trúa á íslenzkt
framtak.
íslendingum má vera það
mikið metnaðarmál, að hin
ungu flugfélög þeirra haldi
áfram að eflast og auglýsi ís-
land og islenzkt framtak víða
um heim. Þess vegna þarf að
hlynna að starfsemi þelrra
og halda vel á rétti þeirra er-
lendis, þar sem þess þarf með.
Þá virðist það með öllu óeðli-
legt að vera að skattleggja
starfsemi þeirra erlendis með
því að leggja aðstöðugjald á
hana, eins og bent var á á að-
alfundi Loftleiða, sem hald-
inn var nýlega.
Vestur-íslendingar
Margt er nú hér góðra
gesta frá öðrum löndum, en
engir eru þó eins velkomnir
og Vestur-íslendingarnir,
sem hafa dvalizt hér nm
skeið. Þeir aðilar, sem hafa
unnig að því, að Vestur-ís-
lendingar gætu farið í hóp-
ferðir hingað, eiga skildar
góðar þakkir. Það er báðum
aðilum, Vestur-íslendingum
og heimamönnum, nauðsyn-
legt að tengslin rofni ekki, og
þeim verður að halda við,
þótt svo fari, að íslenzk tunga
niissi fótf estu vestanhaf s.
Tryggð niðja hinna fyrstu
Vestur-íslendinga getur hald
izt samt og verið bæði þeim
og okkur til margvíslegs
styrks. Það eitt hefur t.d.
mikið gildi, að halda lifandi
sögunni um hið merkilega
landnám íslendinga vestan-
hafs. Hún sýnir ekki sizt dug
hins íslenzka kynstofns, og
er gott dæmi um íslenzkar
menningarerfðir. Þau enda-
lok, að íslenzkan týnist brátt
vestanhafs, má hins vegar
vera okkur viðvörun um, hvað
hér væri 1 vændum, ef landið
yrði alveg opnað útlending-
unum, eins og t.d. myndi
verða, ef við gengjum í Efna
hagsbandalag Evrópu. Hve
lengi myndi íslenzkan stand-
ast þá raun? Það er vissulega
engin einangrunarstefna að
vilja hafa íslahd fyrir ís-
lendinga. Það er nauðsynleg
landvarnarstefna, sem ekki
þarf á neinn hátt að útiloka
okkur frá eðlilegum samskipt
um við aðrar þjóðir.
Fyrstu efndirnar
Eitt af áróðursefnum stjórn
arblaðanna fyrir þingkosn-
ingarnar var að benda á, að
heildarupphæð útsvaranna í
Reykjavík væri ekki áætluð
neitt verulega hærri í fjár-
hagsáætluninni fyrir 1963 en
1962. Þetta sýndi hve höfuð-
borginni væri vel stjómað af
stjómarflokkunum.
Það gerðist svo strax eftir
kosningarnar, að boðaðir
voru fyrirvaralítið fundir í
borgarráði og borgarstjórn,
þar sem borgarstjóri lagði til
að hækka útsvörin um 30
millj. kr. Rökin voru þau, að
laun borgarstarfsmanna
myndu hækka, en það var
strax vitanlegt, er fjárhags-
áætlunin var samin á síðastl.
vetri, eins og fulltrúar Fram-
sóknarflokksins bentu á þá.
Á það var hins vegar ekkl
hlustað, heldur hugsað um
það eitt að búa til hagstæða
fjárhagsáætlun fyrir kosn-
ingarnar.
Útsvarsskráin var svo birt,
daginn eftir að umræddir
fundir voru haldnir í borgar-
ráði og borgarstjórn. Það
sýndi, að búið var að leggja
30 milljónirnar á, löngu áður
en það var formlega sam-
þykkt í borgarráði og borg-
arstjórn. En kjósendur máttu
ekki neitt vita fyrr en eftir
kosningar.
Þetta mun fyrsta dæmið
um það hvernig stjórnar-
flokkarnir ætla að efla hinar
fögru áætlanir og fyrirheit,
sem stjórnarliðið gaf þeim
yrir kosningamar.
Stúdentsnámið
Fleiri stúdentar hafa út-
skrifazt frá menntaskólunum
á þessu ári en nokkru sinni
fyrr. Það er ánægjuleg þróun,
því að alltaf eykst þörfin fyr-
ir fólk, sem verður að ganga
langskólaveginn til að afla
sér sérmenntunar.
Hitt er hins vegar umhugs-
unarefni, hvort stúdentsnám
inu er nú háttað á hinn
æskilegasta hátt. Er ekki nám
ið of þungt og of mikið af
alls konar itroðslu, sem aldr-
ei kemur að haldi? Margt
bendir til, að menntaskól-
arnir hafi ekki fylgzt með
tímanum og séu miðaðir að
verulegu leyti við úreltar að-
stæður. Þetta er áreiðanlega
mál, sem þarfnast athugun-
UM MENN OG MÁLEFNI
ar hinna beztu og frððustu
manna, þvi að mikið veltur á,
að vel sé sinnt þessum mikil-
væga þætti uppeldismálanna.
6
T í M I N N, suiuiudagurinn 23. júní 1963. —