Tíminn - 12.07.1963, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RIKID
WILLIAM L. SHIRER
erru fullgerðar og löndin x Mið-
Evrópu hafa gert sér grein fyrir
því, að Frakkland getur ekki far-
ið inn á þýzkt land að eigin geð-
þótta, munu öll þessi ríki fara að
líta allt öðrum augum á utanrík
isstefnu sína og nýtt stjörnumerki
mun myndast", sagði hann.
Þessi myndun hófst nú.
„Þar sem ég stóð við gröf fyrir-
rennara míns (hins myrta Doll-
fussar)“, skrifaði dr. Schuschnigg
í minningum sínum, „vissi ég, að
til þess að bjarga sjálfstæði Aust
urríki, varð ég að l'eggja út á
braut friðmælanna . . . Allt varð
að gera til þess að koma í veg
fyrir, að Þýzkaland fengi ástæðu
til þess að grípa inn í og sömu
leiðis til þess að tryggja á ein-
hvern hátt, að Hitler umbæri
þetta óbreytta ástand“.
Hinn nýi og ungi austur-
rlski kanslari hafði fengið hvatn-
ingu af hinni opinberu yfirlýsingu
Hitlers í Reíchstag 21. maí 1935
um að „Þýzkaland, hvorki ætlaði
sér, né óskaði eftjr því að skipta
sér af innanríkismálum Áustur
ríkis, innlima það í Þýzkaland né
sameina það landinu, og hann
hafði orðið enn öruggari vegna
Itrekunar Itala, Frakka og Breta
I Stresa um, að þeir væru ákveðn.
ir í að standa vörð um sjálfstæði
Austurríkis, Þá hafði Mussolínj,
aðalverndari Austurrikis allt frá
1933, setið fastur I Abyssiniu og
slitnað hafði upp úr vináttu hans
við Frakkland og Bretland. Þegar
Þjóðverjarnir marseruðu inn í
Rínarlönd og byrjuðu að víggirða
þau, varð dr. Schuschnigg ljóst, að
eitthvað varð að gera til þess að
friðmælast við Hitler. Hann byrj
aði því að ræða við Papen, hinn
brögðótta þýzka sendiherra í Vín-
arborg, um nýjan sáttmála, en
þrátt fyrir það, að ekki hafði
munað nema hársbreidd, að naz
istar myrtu Papen í júníblóðbað-
inu, hófst hann þegar handa um
að grafa undan sjálfstæði Austur-
ríkis og fanga föðurland Hitlers
fyrir foringjann, þegar hann kom
til Austurrikis síðsumars 1934,
eftir að nazistar höfðu drepið
Dollfuss. „Þjóðernissósíalisminn
verður og mun bera ofurljði hin-
ar nýju kenningar í Austurríki“,
skrifaði hann Hitler 27. júlí 1935
í skýrslu sinní um fyrsta starfs-
árið, í Vín.
í textanum, sem birtur var af
austur-þýzka sáttmálanum, er
undirritaður var 11. júlí 1936,
virtist korna fram óvenjumikið
umburðarlyndi og göfuglyndi af
hálfu Hitlers. Þýzkaland staðfesti
enn einu sinni sjálfstæði Austur.
ríkis, og hét að skipta sér ekki af
innanríkismálum nágranna síns. í
staðinn lofaði Austurríki, að í ut-
anrikismálum myndi það ætíð
fylgja þeirri frumreglu, að viður-
kenna sjálft sig sem „þýzkt ríki“.
En í samningnum voru leynjjeg
ar greinar, og í þeim veitti Schu-
schnigg tilslakanir, sem áttu eftir
að leiða hann — og hið litla land
hans — út 1 glötun. Hann sættist
leynilega ó, að veita pólitískum
nazistaföngum í Austurríki sakar-
uppgjöf og setja fulltrúa hinnar
„svokölluðu „þjóðarandstöðu““ —
fegrunarheiti á nazistum, eða
stuðningsmönnum nazista — í
„pólitískar ábyrgðarstöður“. Þetta
var sama og leyfa Hitler að setja
upp Trjóuhest í Austurríki. í hann
átti innan skamms eftir að skríða
Seyss-Inquart, lögfræðingur frá
Vínarborg, sem mun koma allmik
ið við sögu hér.
Enda þótt Papen hefði fengið
viðurkenningu Hitlers á texta sátt-
málans, en hann fór sjálfur til Ber
línar í þessum tilgangi snemma
í júli, var foringinn ofsareiður við
sendimann sinn, þegar hinn síðar-
nefndi hringdi til hans 16. júlí og
skýrði honum frá því, að samn-
ingurinn hefði verið undirritaður.
— Viðbrögð Hitlers gerðu mig
furðu lostinn (skrifaði Papen síð-
ar). í staðinn fyrir að láta í ljós
þakklæti sitt ruddi hann úr sér
heilli runu af fúkyrðum. Eg hafði'
villt um fyrir honum og látið hann'
gefa allt of miklar undanþágurj
. . . Þetta var allt saman gildra.!
Eins og koma átti í ljós var
þetta gildra fyrir Schuschnigg en
ekki fyrir Hitler.
Undirritun austurrísk-þýzka sátt
málans var mark , um; það
Mussolini háfSi misst1 'Wk^s.tt
Austurríki. Það hefði verið hægt
að búast við því, að þetta myndi
leiða til þess að sambúðin milli
fasista-einræðisherranna tveggja
versnaði, en hið gagnstæða varð
uppi á teningnum —örsökin voru
atburðir, sem nú 1936 rak á fjör-
ur Hitlers.
ítölsku hersveitirhar héldu inn
I höfuðborg Abyssiníu, Addis Abe-
ba 2. maí 1936 og 4. júlí gafst j
Þjóðabandalagið formlega upp og
afturkallaði refsiaðgerðir sínar1
gegn ítaliu. Tveimur vikum síðar
16. júlí, fór Franco af stað með
herbyltingu sína á Spáni, og borg-
arastyrjöldin brauzt út.
Hitler var, eins og venjulega á
þessum tíma árs, á Wagner-hátíð-
inni í Bayreuth, þar sem hann
naut óperunnar. Þegar hánn kom
frá leikhúsinu að kvöldi hjns 22.
júlí kom þýzkur kaupsýslumaður
frá Marokkó til Bayreuth í fylgd
með þýzkum nazistaforingja, og
var hann með áríðandi bréf frá
Franco. Uppreisnarforinginn þarfn
aðist flugvéla auk annarrar að-
stoðar. Hitler kallaði þá Göring og
von Blomberg hershöfðingja þeg-
ar til sín en þeir voru af tilviljun
I Bayreutb, og sama kvöld var tek
in ákvörðun um að styðja
spænsku byltinguna.
Jafnvel þótt aðstoð sú, sem
Þjóðverjar veittu, nálgaðist aldr-
ei aðstoð ítala, sem sendu milli
sextíu og sjötíu þúsund hermenn
fyrir utan miklar birgðir hergagna
og flugvéla, þá var hún töluverð.
Þjóðverjar reiknuðu síðar út, að
þeir hefðu eytt hálfri billjón
marka í þetta ævintýri, auk þess
sem þeir lögðu fram flugvélar,
skriðdreka, tæknifræðinga og
„Gammahersveitina1-, flugsveit,
sem varð kunn fyrir að hafa þurrk
að burtu spænsku borgina Guern-
ica og aRa ibúa hennar. í saman-
burði við hina miklu' endurher-
væðingu Þýzkalands sjálfs var
aðstoðin ekki mikil, en hún gaf
Hitler hins vegar töluvert í aðra
hönd.
Frakkland hafði fengið þriðja
óvinveitta fasistaríkið við l'anda-
mæri sín, Þetta espuði innanríkis
deilurnar í Frakklandi milli hægri
og vinstri aflanna og veikti um
leið aðalképpinaut Þýzkalands í
vestri. Framar öllu öðru gerði það
Bretlandi og Frakkland ómögu-
legt að vingast aftur við Ítalíu,
en stjórnirnar í Paris og London
höfðu einmitt vonazt eftr, að það
gæti orðið þegar stríðinu í Abyss-
iníu lyki og svo rak þetta Musso-
líni í faðm Hitlers,
Al'lt frá upphafi var Spánar-
stefna foringjans slóttug, fyrir
fram ókveðin og forsjál. Ljóst
verður af lestri þýzkra skjala, sem
tekin voru af Bandamönnum I
stríðslok, að ætlun Hitlers var að
draga borgarastyrjöldina á Spáni
á langinn til þess að stía lýðræð-
isríkjum Vesturlanda frá Ítalíu og
færa Mussolíni nær honum sjálf-
um. Þegar í desember 1936 sendi
Ulrich von Hassel, sendiherra
Þjóðverja í Róm, sem enn hafði
ekki fengið þann skilning á mark
miði og aðferðum nazista, er hann
síðar hláut og átti eftir að kosta
hann lífið, svohljóðandi skýrslu
til Wilhelmstrasse:
Átökin á Spáni geta haft sama
hlutverki að gegna, hvað viðvíkur
sambúð ítala annars vegar og
Frakka og Breta hins vegar og
átökin í Abyssiníu. Þau leiða
greinilega í Ijós hinar raunhæfu,
andstæðu hagsmuni ríkjanna og
koma um leið í veg fyrir, að ftalía
dragist inn í net Vesturveldanna
og verði notuð I klækjabrögðum
þeirra. Baráttan um ráðandi póli-
tísk áhrif á Spáni afhjúpar hina
náttúrulegu andstöðu ítala og
Frakka. Um leið verður ífalía
46
inu. Hann blés út úr benzínleiðsl-
unum, hreinsaði dælur og blönd-
ung og tókst að ræsa vélina. Út-
lit bifreiðarinnar hafði orðið fyr-
ir brunatjóni, — annað var ekki
að henni að finna. I mælaborð-
inu var útvarpstæki og áttaviti og
aftur í lá farangur Lauru og
Lynch, reipi og keðjur, verkfæri
og svefnpokar. í stórum, sterk-
byggðum kassa úr alúmíníum
voru birgðir af niðursuðuvörum
og kexi ásamt allmörgum gin og
viskíflöskum.
Beecher fann til máttleysis af
einskærum hugarlétti. Hendur
hans skulfu, þegar hann setti bíl-
inn í gír og ók af stað til baka til
tjarnarinnar.
Ilse beið hans undir pálmatrján
um. Hún hafði fundið tösku sína,
en hvorki dollara né peseta. Tösk
unni hafði verið kastað inn á miHi
trjánna, eins langt frá tjörnínni
og unnt var.
„Það gerir ekkert til", 6agði
Beecher. „Það er allt í lagi með
okkur. Við höfum mat“. Hann gat
ekki orðið reiður. Laura hlaut að
hafa tæmt töskuna, þegar Ilse
hljóp á móti Aröbunum. Nú var
Lynch dauður og Laura á burtu.
En hún hafði verið óttaslegin, þeg
ar hún hljópst á burt og sú stað-
reynd nægði til að Beecher gat
ekki reiðzt.
Þau hvildu sig við tjörnina og
snæddu brauð með dósakjöti og
kexi. Það var þegar orðið mjög
heitt og þess vegna enn þægilegra
að liggja undir skuggum trjánna
og láta svala goluna frá tjörninni
leika um andlit sér, Beecher duld
ist ekki, hve hreyfingar Ilse voru
orðnar hægar og stirðar. Þrátt
fyrir matinn, sem hún hafði snætt,
virtist hún orðin mjög máttvana.
Hún hafði greitt hárið upp í hnút
á höfðinu og andlit hennar var ná-
bleikt eins og á vaxbrúðu.
„Nú eru sterkar líkur á, að við
komumst til Goulamine", sagði
hann. „Og þá byrjar grínið“.
„Hvaða grín?“
„Eg meina vandræðin“. Beech-
er tók upp veski sitt og taldi pen-
ingana. Sex hundruð og fimmtíu
pesetar, rúmlega tíu dollarar.
„Hvað höfum við við peninga
að gera?“ spurði Ilse. „Ef við kom
umst til Goulamine, getum við far
ið beint til l'ögreglunnar".
„Það er heldur seint að fara
til Jögreglunnar. Eða kannske
heldur of snemmt“.
Beecher sneri sér að henni.
„Hlustaðu á. Eg fékk vinnu hjá
Don Willie. Það vita allir, Eg
lenti í ryskingum við Frakka, sem
hefur fundizt liggjandi dauður fyr
ir húsdyrunum á heimili minu.
i Það er nokkuð, sem nú er áreiðan
í lega orðið heyrum kunnugt. Eg
stjórnaði vélinni hingað suður eft
ir.“ Beecher andvarpaði þungt.
„Þú varst . . . nú, það er svo sem
sama hvað þú varst. En um sam-
band þitt og Don Will'ies vita all-
ir, Þú vissir, hvað hann hafði í
huga, en samt sem áður fórstu
ekki , til lögreglunnar Hvernig
heldurðu, að skýringum okkar
verði tekið? Við mundum verða
álitin lygarar. sem værum að
reyna að skella skuldinni á dájð
fólk. Það hefur verið kveikt á kert
um spönsku flugmönnunum til
sáluhjálpar. Og konur þeirra
verða svartklæddar til dauðadags.
Einhver þarf að gjalda fyrir slíkt.
Geturðu hugsað þér nokkurn, sem
stendur því nær en okkur?"
„Hvers vegna eigum við þá að
fara til Goulamine? Hvers vegna
verðum við ekki hér ou M'n-v. ií^.v
i eyðimörkinm'‘
Henni var alvar o
um ástæðum gramdis: o u.i, .
W. P. Mc Givern
Líklega var það þessi hugsun að
bíða dauðans og hafast ekki að
frekar en sálarlaus kjötflykki, sem
honum geðjaðist ekki að. Það
vakti honum furðu, þegar það rann
upp fyrir honum, hve heitt hann
í rauninni óskaði þess að lifa.
Ekki vegna bjartrar framtlðar, er
biði hans — hann vildi lifa nú —
á þessari stundu og hann var reiðu
búinn til að berjast fyrr hverri
mínútu af lífi sínu, hverjum and-
ardrætti.
„Við ökum tíl Goulamine",
sagði hann hvasslega. „Og síðan
norður Marokkó til Spánar. Alla
vega reynum við það, sem við get-
um. Ef við verðum handtekin á
leiðinni, er úti um okkur. Við
mundum ekki fá að sjá framan í
lögfræðing fyrr en eftir margar
vikur. Og að þeim tíma liðnum
yrði sannleikurinn svo djúpt graf-
inn undir dyngjum af rógburði og
ágizkunum, að vonlaust yrði að
grafa sig niður á hann aftur, þó
svo að við hefðum skurgröfu."
„Já,“ sagði hún hægt. „En hvaða
gagn er í þvi að fara til Spánar?"
„Don lulio, lögreglustjórinn í
Mirimar, er vinur minn. Hann
mundi eklcí kalla okkur lygara,
fyrr en hann gæti sannað það“.
„Já, en hann veit, að ég hef
eínu sinni logið að honum. Hann
mundi búast við að ég lygi að hon-
"m aftur'
.Don Julu ekui engar vanhugs
't kvarðani; >g auk þess er
■■ íklega ein. maðurinn, sem
eg man eftir í bili, sem hefði
nægilega kímnigáfu til að taka okk
ur trúanleg. Ef við komumst til
Mirimar, munu líkurnar til að við
sleppum aukast frekar en hitt“.
„Hvað á ég að gera?“
„Reyndu að laga þig tU. Við
komumst ekki hjá því, að fólk sjái
okkur. En við höfum ekki efni á
að vekja athygli fólks“.
„Hún skildi eftir ferðatösku“.
„Þá ættirðu að geta notað eitt-
hvað af því, sem hún á. „Beecher
reis upp og hjálpað Ilse á fætur.
„Og hafðu hraðan á“.
Beecher leit eftir olíu og benzíni
og fyllti tvo brúsa af fersku vatni.
Síðan afklæddist hann og þvoði
sér í tjörninni og rakaði sig með
í-akvél Lynch. Hann fann hreinar
buxur og skyrtur í ferðatösku
Lynch. Kakiskyrtan var númeri of
stór, en hann hafði hana opna I
hálsinn og bretti ermunum upp
undir léreftsjakkann.
Þá var auk þess ýmislegt, sem
hann þurfti að taka afstöðu tU.
Hvort hann ætti að grafa Lynch,
og hvort hann ætti að taka með
sér kassann, sem Don Willie.hafði
gleymt. Beecher ákvað að láta
hvort tveggja vera Lynch mundi
halda sér jafn vel í skraufþurru
loftinu eins og undir hálfum metra
af sandi og skjalakassinn mundi
aðeins verða til byrði, þegar þau
skildu Landróverinn við sig. Lynch
og skjalakassinn mundu vera bezt
geymdir, þar sem þeir voru —
hvorugur mundi færa sig úr stað
fyrsta kaslið
Ilse kom niður stigann úr vél-
inni klædd ljósbláum kjól og á
handleggnum bar hún hvíta regn
kápu. Hún hafði þvegið sér og I
kinnum hennar var léttur roði eft
ir kalt vatnið. Sólin glampaði á
brúnum fótleggjunum um leið og
hún fetaði sig með varúð yfir að
bifreiðinni.
Beecher nam staðar við bílinn
andartak til að líta vinina hinzta
sinni. Þetta var mikilvæg stund.
Rifin og brennd flugvélin heyrði
nú eyðimörkinni til; hún lá þarna
í lífvana tilgangsleysi eins og sól-
bakaðar steinhellurnar og gulur
sandurinn. Og eitthvað af honum
sjálfum varð eftir hér einnlg. Og
hann vissi, að hér í tómlegri auðn
inni mundi það verða um alla ei-
lífð.
Beecher undraðist vaxandi sjálf
traust sitt. Hann fann skyndilega,
að hann var orðinn óvinur alls,
sem dautt var.
Sólin var þegar komin allhátt
á loft og heitir geislar hennar voru
eins og miskunnarlaus svipuhögg
á örmagna jörðina.
Beecher stökk upp í bifreiðna.
Klukkan var hálfníu, þegar þau
óku af stað í áttina til Goulamine.
Af messingsskilti á mælaborð-
,inu að dæma hafði bifreiðin verið
tekin á leigu hjá fyrirtækj í Casa
blanca. Heimilisfang þess stóð þar
á frönsku og spönsku og undir því
eitthvert arabiskt krumsprang,
sem sennilega táknaði það sama.
En Beecher bjóst við, að bíllinn
gæti þekkzt í Goulamine og gæti
vakið umtal. Þess vegna ók hann
T í M I N N, föstudagurinn 12. júlí 1963. —
14