Tíminn - 18.08.1963, Blaðsíða 9

ÞAR BREYTIST ARÐURINN
í ÁÞREIFANLEGA HLUTI
Hlutimir hafa breytzt. Áður
fyrr sat Djúpavogskaupmaður
á sínum eigin stóli, út-
lenzkur, hirti arð'inn af verzl-
unni og sendi hann út yfir haf.
Þegar honum fannst nóg kom-
ið, kvaddi hann sjálfur og nýr
tok við. Sagan endurtók sig.
Nú hafa orðið hér á um-
skipti, eins og svo viða annars
staðar. Kaupmannavaldið á
Djúpavogi er horfið, en sam-
vinnumenn hafa byggt upp sín
eigin samtök, sterk og raun-
hæf. Og arðurinn af rekstri
þeirra er ekki fluttur út yfir
lega hluti, útgerð, mjólkurbú,
ræktun og mannvirki.
Og sá er stjórnar þessum sam
tökum samvinnumannanna heit
ir Þorsteinn Sveinsson, Vest-
firðingur ag ætt og uppruna,
enhefui gegnt kaupfélagsstjóra
starfi hjá Kaupfélagi Beru-
fjarðar rúmlega áratug. Er
fréttamaður Tímans var um
daginn staddur á Djúpavogi
átti hann eftirfarandi viðtal við
hann.
Þriggja alda verzlun hafði litlu
skilað byggðarlaginu
— Hvenær var Kaupfélag
Berufjarðar stofnað, Þorsteinn?
— Það er stofnað 1920, 25.
janúar.
— Og rís á rústum Örum &
Wulfs verzlunar, eða hvað?
— Jú, á gömlu Örum &
Wulfslóðinni, en síðasti eig-
andi verzlunarinnar fyrir stofn
un Kaupfélagsins hafði verið
Siefán Guðmundsson, sem sið-
ast mun, hafa verzlað á Fá-
skrúísfirði.
— Hafði arður verzlunarinn-
ar á Djúpavogi mikig runnið
til uppbyggingar á heimaslóð-
unum fyrir daga Kaupfélags-
ins?
-■ Nei. ég hugsa nú að held-
ui’ lítið hafi farið fyrir því.
Ver/lunarhúsin, lóðin sjálf, og
svo nokkrar skuldir, sem Kaup
félagig keypti, held ég hafi ver
ið alit og sumt.
— Voru þag einkum bænd-
ur, sem stóðu að stofnuninni?
— Já, það voru bændur í
Álftafirði sem komu saman að
Hofi. en síðan foru aftur haldn-
ir íundir, bæði hér, á Djúpa-
vogi og í Berufirði.
Auk verzlunar lá leið félagsins
til alvinnulegrar uppbyggingar
— í fyrstunni hefur ein-
göngu verið um að ræða verzl-
ui á vegum Kaupfélagsins?
— Jú
— En í dag virðist mér að
Kaupíélag Berufjarðar sé líka
orðinn umsvifamikill atvinnu-
rekandi?
— Já, það má segja. Það var
doði yfir framkvæmdum hér á
Djúpavogi. Sá doði stafaði fyrst
og fremst af því, að menn höfðu
ekki fjárhagslegt bolmagn til
ag fara út í atvinnurekstur. Eg
hygg að óviða á landinu hafi
fátækt verið jafn almenn. Sú
fátækt stafaði af aðstöðuleysi.
Hér var og er hins vegar mik-
ið af dugmiklu fólki, og traust
og áræðin sjómannastétt.
Eins og ástandið var, var ekki
um annað að ræða en beita
samtökunum fyrir sig. Fyrstu
spor Kaupfélagsins í atvinnu-
rekstri urðu náttúrlega fyrst
og fremst til ag byggja upp
Djúpavog, sem annars má bú-
ast við ag hefði orðið fyrir mik-
ilii íbúafækkun. En jafnframt
því sem þessi uppbygging efldi
Djúpavog efldi hún líka sveit-
irnar hér í kring, þar sem efl-
ing Djúpavogs þýddi bæði auk-
inn innanhéraðsmarkag og
möguleika til aukinnar þjón-
ustu.
— Kaupfélagið réðist í að
stofna tvö hlutafélög, annag til
bátakaupa og starfrækslu
á frystihúsi, hitt einnig til
bátakaupa.
Frystihúsið var mjög nauð-
synlegt vegna kjötframleiðsl-
unnar. Hins vegar hefði orðUS
erfitt að láta frystihúsig bera
sig ef einungis hefði verið um
kjöiíramieiðslu að ræða. En
með tilkomu bátanna kom líka
frysting fisks, sem létti und-
ir vig reksturinn. Þannig styð-
Þorstetnn Svelnsson
ur sjávarútvegurinn og land-
bunaðurinn hvað annað.
En þörfin kallar og það fé,
sem inii kemur staldrar lítið
við, heldur rennur til áfram-
haldandi uppbyggingar.
Gamalt sláturhús var hér
fyrir, sem alls ekki uppfyllti
kröfur tímans. Vorið 1949 hóf
Kaupíélagig byggingu slátur-
húss, sem tekig var til afnota
sarna haust. Sama árið byggð-
um við e’nnig lifrabræðslu, sem
var mjög nauðsynleg vegna út-
gcrðarinnar. Á árinu 1954 réð-
ist svo Kaupfélagið í byggingu
bcinamjólsverksmlðju, sem
nægjanleg er fyrir fiskiúrgang
írá útgerðinni. Þá var þag ár-
ið 1961 að hafizt var handa um
að koma á laggirnar mjólkur-
búi. Það tók til starfa í ársbyrj
un 1962.
Arður mjólkurbústns tók fljót-
lega að koma í ljós
Þegar mjólkurbúig tók til
starfa voru bændur í rauninni
ails ekki undir það búnir að
hefja mjólkurframleiðslu, held-
ur rann þá til búsins eingöngu
sú mjólk, sem áður hafði verið
nýtt heima á heimilunum, und-
antekningarlítið. Áður voru að
vísu nokkur brögð að sölu
mjólkuraíurða að heiman, en
þ«u vorn lítil.
En þrátt fyrir allt kom ár-
angunnn af tilkomu búsins þó
strax í ljós, því á fyrsta ári
komu alls 800 þusund krónur
inn á reikning bændanna vegna
innlagðrar mjólkur. Á þvi ári
voru heildartekjur framleið-
enda á kaupfélagssvæðinu rúm-
ar 5 milljónir króna.
— Og hefur framleiðslan auk
izt, það sem af er?
— Já, við erum núna í júli-
byrjun búnir að fá jafnmikla
mjóik og við fengum allt árið
•962.
En auk hins beina hagnað-
ar, sem bændur hafa af mjólk-
ursölunni er hér lika um óbein
an hagitcg að ræða fyrir sveit-
irnar, sem kemur fram í bætt-
um samgöngum. Við tilkomu
mjólkurfiutninganna voru
skipulagðar ferðir um mjólkur-
svæðið þrisvar i viku yfir sum
armánitðina, og tvisvar í viku
yfir veturinn. Þessar ferðir
gcra sitf til ag draga úr hinni
eríiðu einangrun.
Hin trausta uppbygging sannar
bezt gildi samvinnustefnunnar
— Nú verður mér á að spyrja
Þorsteinn. hversu blómlegur
Djúpivogur væri orðinn ef all-
ur arður einokunar og selstöðu
verzlunai sem hér voru reknar
í 3 aidir hefði runnig til upp-
byggingar hér í héraðinu og
kuuptúninu, í stað þess að
rcnna burt í allár áttir?
— Þarna kemur einmitt fram
reginmunurinn á einkarekstri
og samvinnurekstri. Arðurinn
af einkarekstrinum hverfur,
þcgar kaupmaðurinn flytur
burlu, flytur hann með sér all-
Frá Djúpavogl.
Rætt við Þorstein Sveinss.
kaupfélagsstj. Djúpavogi
an þann arð, sem honura hef-
ur safnazt af verzluninni. Arð-
ur samvmnufélaganna heldur á-
fram að vera til á félagssvæð-
inu, þótt mannaskipti verði.
Eignir samvinnufélaganna
byggja byggðarlögin upp traust
um skrefum, án þess að hætta
sé á að fyrirtækin hverfi burtu
einn góðan veðurdag.
Margir erfiðleikar í veginum
— Eru ekki margir erfiðleik-
ar I veginum, fyrir rekstri jafn
un’.svifamikilla fyrirtækja og
KBF?
— Jú, víst er það. Þó skal
ég taka fram, að sá erfiðleiki
sem ýmsum þætti kannski sjálf
sagt að væri meg í leiknum,
sem sé ósamkomulag milli
lar.ds og sjávar er ekki fyrir
her.di.
En ef ag við snúum okkur
að alroennum rekstrarerfiðleik
um fynrtækis eins og okkar
hér, þá eru það peningavand-
ræðin, sem okkur hrjá lang
mesc og gera erfiðast um vik.
Það þarí mikið fé til ag geta
brúað þetta mikla bil frá vori
til hausts. Það er margt sem
kallar, nýjar vélar, ný tæki,
byggingar, áburður, auk al-
mcnnra vörukaupa.
Nú. við hérna höfum haft
iítinn aðgang ag lánastofnun-
urn utsn þess sem lög mæla fyr
ir um að lánað skuli út á afurð-
ir. Hvað landbúnaðarlánin snert
ir þá hafa þau hríðminnkað
meg hverju árinu, sem liðið hef
ur síðan þessi ríkisstjórn tók
við. Þau eru alls ekki nema
svona 45% núna.
Það má segja að okkur hafi
hjálpað þag fé, sem fólk hér
á svæðinu hefur lagt til hliðar
og leyf’ okkur ag ávaxta í inn-
lansdeildinni. En nú er seðla-
bankir.n líka farinn að reka
klærnar í það.
Samgöngumálin eru Þrándur í
Gótu mannlífsins hér á þessum
slóðum
— Jæja Þorsteinn, svona und
ir lokin langar mig til að spyrja
þig, hvernig þér eiginlega litist
á framtíðina?
— Hvað Kaupfélag Berufjarg
ai’ sneitir, þá á það vonandi
margt óunnið. Eg vil segja, að
eins og nú standa sakir sé efl-
ing atvinnuveganna brýnust,
aak bættrar verzlunarþjónustu.
En þag fer náttúrlega eftir fjár
hagsgetu, hvað hægt verður ag
ráðast í. En nauðsynin er brýn.
Eii þ.-útt fyrir það eru erfið-
leikarnir nógu margir. Vig skul
úiu til dæmis líta á samgöngu-
málrn. Skipaútgerðin er með
Esju og Heklu í gangi yfir vet-
urinn. Þær flytja okkur hér
farþega, en engar vörur, þvi
yfirieitt ’reysta þessi skip sér
ekki að bryggju hér. Allar okk-
ar vörur verðum við að fá með
Herðubreið. En fari hún út úr
áætlun, eins og skeg hefur tvö
undaníarin ár þá er ekki nema
von að eitthvað vanti.
í vor kom Herðubreið hingað
t;i okkai aðfaranótt 1. maí, meg
vörur ag norðan. Síðan fengum
Framhald é 13. ti8u.
T í M I N N, sunnudagurlnn 18. ágúst 1963. —