Tíminn - 18.08.1963, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RIKID
WILLIAM L. SHIRER
gjörlega ómögulegt“, sagði hann.
„Við látum ekki þröngva okkur.‘-
Hann fól Schus'dinigg að segja
Þjóðverjum frá því, að úrsl'itakost-
um þeirra hefði verið hafnað.
Þetta tilkynnti Seyss-Inquart
Gföri-ng jþegar í stað klukkan 5:30
eftir hádegi.
SEYSS-INQUART: Forsetinn
hefur tekið á móti lausnarbeiðni
SchusChnigg . . . Ég stakk upp á
því, að hann fæli' mér að gegna
amhætti kanslarans . . . en hann
vildi fela það manni eins og
Ender . . .
GÖRINU: Jæja, það nægir ekki!
Ekki fyrir nokkum mun! Forset-
inn verður að fá að vita það þegar
í stað, að hann verður að veita
yður embætti sambandskanslarans
og samþykkja ráðuneytið, eins og
það hefur verið ákveðið.
Nú varð hlé eitt augnablik.
Seyss-Inquart' lét dr. Miihlmann,
skuggalegan, austurrískan nazista,
'koma í símann, en Sohuschnigg
hafði tekið eftir honum snigl'ast
um í Berohtesgaden, en hann var
persónulegur vinur Görings.
MÖHLMANN: Forsetinn situr
enn við sinn keip og neitar að gefa
samþyfkki sitt. Við Þjóðernissósíal-
istarnir þrír fórum til þess að
ræða við hann sjálfir. . . . Hann
vildi ekki einu sinni tala við okk-
ur. Það lítur einna helzt út fyrir,
að hann ætli eklki að láta undan.
GÖRING: Láttu mig tala við
Seyss. (Við Seyss). Munið eftir-
farandi: Þér farið þegar í stað í
fylgd með Muff hershöfðingja
(þýzka hermálafulltrúanum) og
segið forsetanum, að verði ekki
gengið að skil'yrðunum, muni her-
sveitirnar, sem þegar eru á leið
til landaimæranna halda inn í Aust
urríki í kvöld meðfram allri lín-
unni, og Austurríki muni hætta að
vera til. . . . Segið honum, að nú
sé ekki tími til neinna skripaláta.
Ástandið er það, að í kvöld hefst
innrásin alls staðar frá. Innrásin
verður því aðeins stöðvuð, og
hersveitunum haldið á landamær-
unum, að okkur verði tilkynnt fyr-
ir klulkkan 7:30, að Miklas hafi
falið yður embætti sambandskansl
arans. . . . KalÞð þá út alla Þjóð-
ernissinna í landinu. Þeir ættu nú
að vera á götum úti. Munið eftir
því, að það verður að gefa skýrslu
klukkan sjö þrjátíu. Ef Miklas
tekst ekki að skilja þetta á fjór-
um kl'ukkustundum, skulum við
láta honum skiljast það á fjórum
mínútum.
En hinn ákveðni forseti var enn
óhaggandi.
Klukkan 6:30 var Göring aftur
kominn í símann og ræddi við
Keppler og Seyss-Inquart. Báðir
sögðu, að Miklas forseti neitaði
að ganga að því, sem þeir segðu.
GÖRING: Jæja þá, Seyss-In
quart verður að víkja honum úr
embætti! Farið upp aftur og segið
honum hreinlega, að Seyss muni
kalla á Þjóðernissósíalistaverðina
og innan fimm mínútna muni her-
sveitirnar leggjia af stað sam-
fcvæmt sfcipun rninni.
Samkvæmt þessari skipun lögðu
Muff hershöfðingi og Keppler
aðra hernaðarlega úrslitakosti fyr-
ir forsetann þar sem honum var
'hótað, að gæfist hann ekki upp
innan klukkustundar, eða kl. 7:30,
myndu þýzkar hersveitir halda
inn í Austurríki. „Ég sagði herra-
mönnunum tveimur", bar Miklas
síðar, „að ég neitaði að ganga að
þessum kostum . . . og Austurríki
eitt ákvæði, hver skyldi vera æðsti
maður stjórnarinnar.“
Þegar hér var komið sögu,
höfðu austurrísku nazistarnir náð
undirtökunum á götum úti sem og
í kanslarahöllinni. Um klufckan
sex þetta kvöld, þegar ég var að
koma frá sjúkrahúsinu frá því að
heimsækja konu mína, sem hafði
verið að berjast fyrir lífi sínu
eftir erfiða fæðingu, sem endaði í
keisaraskurði, hafði ég komið úr
neðanjarðarlestinni upp á Karlz-
pliatz, og allt í kringum mig var
ösfcrandi, taugaveiklunarlegur naz
istamúgur,_ sem héltí átt að innri
borginni. Ég hafði séð þessi sömu
afskræmdu andlit á fl'okiksfund-
unum í Núrnberg. Fólkið hrópaði:
„Sieg Heil! Sieg Heil! Heil Hitler!
Heil Hitler! Hengið Schuschnigg!
Hengið Schuschnigg!" Lögreglan
stóð hjá aðgerðalaus og brosti, en
sfcömmu áður hafði ég séð han^
dreifa smáhópi nazista án minnstu
fyrirhafnar.
Schuschnigg heyrði trampið og
'hrópið frá múgnum, og hávaðinn
hafði áhrif á hann. Hann fór í
skyndi til forsetaskrifstofunnar til
til þess að l'eggja fram síðustu
beiðni sína. En hann segir:
„Miklas forseti var ósveigjan-
legur. Hann vildi ekki gera nazista
að kanslara Austurríkis. Þegar ég
fór fram á, að hann gerði Seyss-
Inquart að kanslara, sagði hann
aftur: „Þið yfirgefið mig allir,
allir.“ En ég sá ekki, að uim annan
mann væri að ræða en Seyss-In
quart. Með þá litlu von í brjósti,
sem ég enn hafði, hélt ég mér
fast í öll þau l'oforð, sem hann
hafði gefið mér, þær sögur, sem
fóru af honum sem staðföstum
kaiþólikka og heiðarlegum manni.
SchusChnigg hélt sér fast í allar
sínar blekkingar til 'hins síðasta.
Hinn fallni kanslari stakk þá
upp á, að hann flytti kveðjuávarp
í útvarpið og útskýrði fyrir þjóð-
inni, hvers vegna hann hefði sagt
af sér. Hann segir, að Miklas hafi
samþykfct þetta, enda þótt for-
setinn bæri síðar á móti því. Þetta
var áhrifamesta útvarpsútsending,
sem ég hef nokkru sinni heyrt.
Hljóðneminn var settur upp ein
fimm skref þar frá, sem Dolfuss
hafði verið skotinn til bana af
nazistum.
. . . Þýzka stjórnin (sagði Sohu-
schnigg) setti Miklas forseta í dag
úrslitafcosti, þar sem honum var
skipað að seitja sem kanslara
mann, sem þýzka stjórnin sjálf til-
nefndi . . . annars myndu þýzk-
ar hersveítir gera innrás í Austur-
ríki.
Ég lýsi því fyrir heiminum, að
fréttir, sem komið hafa fram í
Þýzkalandi um óróa í Austurríki
meðal verkamannanna, um úthell-
ingu blóðs og að ástandið sé að
157
verða svo alvarlegt, að austurríska
stjórnin ráði ekki við neitt, eru
'hreinn og beinn uppspuni frá rót-
um. Miklas forseti 'hefur beðið
mig að segja íbúum Austurrikis,
að við höfum l'átið undan ofbeldi,
þar sem við erum ekki undir það
búnir, jafnvel á þessu hræðilega
augnabliki, að úthella blóði. Við
höfum ákveðið að skipa hersveit-
unum að veita enga mótspyrnu.
Ég kveð því Austurríkismenn
með þýzkum kveðjuorðum, sem
koma frá dýpstu rótum hjairta
míns: Guð verndi Austurríki!
Kanslarinn gat kvatt, en hinn
þrái forseti var ekki reiðubúinn
að gera hið sama. Þetta frétti
Göring, þegar hann hringdi tU
Muffs hershöfðingja skömmu eftir
útvarpsræðu Schuschniggs. „Það
bezta, sem gæti gerzt, væri að
Mi'klas segði af sér“ sagði Göring
við hann.
„Já, en það gerir hann ekki,“
samþykfcti Muff. „Þetta var mjög
á'hrifaríkt. Ég talaði við hann fyrir
einum fimmtán mínútum. Hann
lýsti því yfir, að undir .engum
kringumstæðum mundi hann l'áta
undan ofbeldi.“
„Svo? Hann ætlar ekki að láta
undan ofbel'di?" Göring gat ekki
trúað þessum orðum.
„Hann lætur ekki undan of-
beldi,“ endurtók hershöfðinginn.
„Vill hann þá aðeins, að honum
verði sparkað út?“
„Já,“ sagði Muff. „Hann situr
sem fastast.“
„Jæja, með fjórtán börn, verður
maðurinn að sitja sem fastast,"
sagði Göring og hló. „En samt
sem áður„ skuluð þér segja Seyss,
að taka við.“
En svo var það skeytið, sem
Hitler vildi fá, til þess að réttlæta
innrásina. Foringinn var nú „í
þann veginn að fá taugaveiklunar-
kast,“ að sögn Papern, sem kominn
67
hann sér að Don Jul'io og otaði
fingrinum aftur að ihonum. „Stúlk-
urnar geta sagt yður ,að hún hafi
haldið sig heima. Viljið þér, að
ég veki þær? Vújið þér efcki yfir-
heyra hundana mína líka? Þér
skuluð ekki halda, að þér komizt
upp með þetta.“ Skyndilega sner-
ist hann á hæli og vatt sér að arn-
inum og allur skrokkurinn titraði
af niðurbældum ofsa. Andlit hans
lýsti réttlátri reiði manns, sem
orðið hefur fyrir óréttmætum á-
sökunum. „Hérna, hérna er vega-
bréfið hennar. Ég skal sýna yður
það.“ Hann tók þunna, svarta bók
af arinhillunni og otaði henni að
Don Julio. „Þarna hafið þér það
svart á hvítu! Lítið þér í það! Gáið
að því, hvort hún hefur farið úr
landi!“
Don Julio yppti lítillega öxlum.
„Ég spurði aðeins, hvort hún hefði
haldið sig hér innandyra. Ég
spurði efcki, hvort hún hefði farið
úr landi. Þér verðið að afsafca, ef
ég hef látið yður halda, að ég
legði ekki trúnað á orð yðar.“
Hann fletti vegabréfi Il'se.
„Ach. Það gerir ekkert til“, sagði
Don WilUe og bandaði frá sér með
hendinni. „Við höfum þekkzt það
lengi að við þurfum ekki að mis-
skúja hvor annan. Eða finnst
yður það ekki?“ En Beecher tók
eftir örsmáum svitadropum, sem
spruttu fram á enni hans.
Don Willie höfðu orðið á mis-
tö'k, hugsaði Beecher. Hann hefði
átt að bíða þess, að Don Julio
bæði hann um vegabréfið. Og það
hefði átt að vera utan seilingar.
Það hefði getað orðið stórkostlegt,
ef hann hefði í fyrstu látið sem
það væri týnt eða horfið — þá
hefðu þeir þurft að leita gaum-
g'æfilega í hverri skúffu og tösku,
þurft að kalla á d auðskelkaðar
þjónustustúlkur og það hefði get
að orðið hin skemmtilegasta ring-
ulreið, unz vegabréfið kæmi
skyndilega í leitirnar. En Don
Willie hafði sjálfur lagt áherzlu á
mi'kilvægi vegabréfsins með klaufa
s'kap sínum. Og það var honum
Ijóst nú.
Líklega hafði hann ekki treyst
leifcarahæfileiikum sínum miklu
lengur. Hann hafði leikið ágætan
leik hingað til', en nú fannst hon-
um nóg komið. Láta tjaldið falla,
þegar hámarki leiksins var náð.
Vísa á sýknunargagnið, — vega-
bréfið.
Don Julio fletti síðunum hrat't
og pírði augun um leið og hann
athugaði stimplagerðina með dag-
setningum entradais og salidias.
„Nú vitaskuld", sagði hann og
rétti Don Willie vegabréfið aftur.
„Hún hefur alls ekki farið frá
Spáni.“
Þeir heyrðu létt fótatak í gang-
inum og mennirnir þrír sneru sér
eins og vökubr varðhundar að dyr
unum, um leið og Ilse kom inn í
stofuna. Hún brosti kurteislega
við þeim, um leið og hún gekk
yfir góífið og staðnæmdist við hlið
Don Willies. Hún var klædd brúnu
pilsi og gulri blússu og ’svart hár
hennar var greitt beint aftur af
enninu og bundið saman að neðan
með rauðum borða. í skugganum
af hel'jarstórri arinhillunni virtist
hún mjög lítil og viðkvæm.
Beecher andvarpaði þreytulega.
Hann fann til óþæginda, þreytu og
leiðinda, þegar hann virti hana
fyrir sér og sá, hve erfitt hún átti
með að horfa í augu honum, brosa
til hans og hafa hemil á titrandi
vörunum. Don Willie strauk
henni um þakið með feitum fingr-
unum. „Þér er kalt“, sagði hann
blíðlega. „Mér finnst leitt, að ég
skuli þurfa að ónáða þig þeirra
vegna.“
FÖRUNAUTAR ÓTTANS
W. P. McGivern
„Það gerir ekkert til. Ég sat og
las í bók. Hvað er það, sem þú
vilt?“
„Ó, Drottinn minn, ég vil ekkert
noma komast í rúmið sem fyrst“,
sagði Don Willie og lagði hand-
legginn yfir axlir henni. Hann
lyfti höfðinu og horfði frekjulega
á Don Julio og Beecher. „Nú, hér
er þá þessi dularfulla persóna,
sem hefur l'eyft sér það ódæði að
sitja í herbergi sínu og lesa í bók.
Hvað viljið þið henni svo?“
Don Julio leit á Beecher. „Jæja,
Mike?“ Urn leið og hann sagði
þetta, færði hann sig úr ljósinu
og inn í skuggann, og stóð nú
þannig, að hann gat haft auga á
andlitum og viðbrögðum allra
hinna. Hann renndi köldum, blá-
um augunum frá Beecher á Ilse,
um leið og hann stakk upp í sig
sígarettu og tók kveikjara upp úr
vasanum. „Jæja, Mike“, sagði
hann aftur, og kveikti í sígarett-
unni, og blés reykjarmekki út í
loftið. Hann starði á Beecher með
forvitnislegt bros á vörum.
Beecher varp öndinni aftur og
leit hryggur á Ilse. Hann hafði
vitað, hvað myndi gerast, frá því
hann sá Don WilUe ganga inn í
herbergið sjálfumglaðan á svip.
Willie hefði aldrei getað leikið
svona vel, ef honum hefði ekki
verið kunnugt um, að Beecher var
á lífi, og Ilse var sú eina, sem
gat hafa sagt honum það. Beecher
hafði haldið, að hann myndi fyll-
ast logandi heift, þegar hún birtist
á sviðinu, til þess að leika sitt I
hlutverk í leiknum. En hann
komst að raun urn, að hann hat-
aði hana ekki. Hann vorkenndi
henni. Og það lá við, að hann vor-
kenndi Don Willie einnig.
„Segðu sannleikann, Ilse,“ sagði
hann.
„Um hvað, Mike?“
„Það var enga svipbreytingu að
sjá á smágerðu, fölu andliti henn-
ar. „Ég skil þig ekki.“
„Æ, Ilse“, sagði hann þreytu-
lega, „þetta stoðar ekki. Þetta
dugar ekki nokkurn skapaðan
hlut.“
„Ég — veit ekki, hvað þú ert að
tala um“.
Don WilUe þrýsti henni upp að
sterklegum líkama sínum. „Auð-
vitað ekki. Ég vei't að þú ert
þreytt."
„Já, — já, ég var það.“
„í gærkvöld varstu hamingju-
söm, Ilse,“ sagði Beecher rólega.
„Minnistu þess? Þú vissir, að þú
varst frjáis. Þú hafðir ekfcert að
óttast framar.“
„Hún hristi höfuðið snöggt. „Ég
skil ekki, hvað þú ert að segja,“
sagði hún. En varir hennar skulfu,
þegar hún talaði, og augu hennar
voru full sársauka. Don Willie
horfði hvasst á hana. „Ég get ekki
séð nokkurn tUgang með þessu.“
sagði hann við Don Julio hásri
röddu. „Hún hefir verið veik. Hún
þarfnast hvíldar. Hvers vegna vald j
ið þið henni ónæði?“
Don Julio stóð hreyfingarlaus í
skugganum og reykti sígarettuna.!
I Hann var hugsandi á svipinn, eins
og hann væri að hlusta á tónlist
úr fjarlægð. „Ég er yður sam-
mála,“ sagði hann vingjamlega.
Þessar furðul'egu ásakanir hr.
Beechers virðast ekki eiga sér
neina stoð í veruleikanum. Ég bið
yður að afsaka ónæðið.“ Hann
gekk til Beeohers og lagði höndina
á öxl hans. „Þú verður að koma
með mér á skrifstofu mína.“
c^Cóiet 'fíaíðui
{■MÍMk* ©
iu»40>'1TD,Tjra íRn.minTrn !TÍ

Hringbraut
Simi 15918
14
T í M I N N, sunnudagurinn T8. ágúst 1963. —