Tíminn - 29.08.1963, Blaðsíða 2

HUNDARNIR Á
GRÆNLANDI
Eitt af vandamálunum á Grænlandi í dag eru grænlenzku hundarnir. Sí»-
asta sumar var niu ára gömul telpa í fiorpinu Nivak tætt trl dauða af hund-
um, þar sem hún var svo óheppin aö detta á leiðinni til afa síns og ömmu.
Þannig hundaárásir eru mjög algengar. í Egedesminde, sem er næststærsti
bær Grænlands (íbúar eru 2100) eru hundarnir jafnmargir og íbúarnir. Þar
hafa rúmlega tíu árásir verið gerðar af hundum í vetur, en þó hefur enginn
hlotið bana af. Eitt fórnarlambanna var sex ára gömul stúlka, sem dottið haföi
í öskutunnu. Málmhljóöið sendi svo hundana á vettvang.
RÁNDÝR
Græ’nlúnzku sleðahundarnir
eru rándýr, sem lifa í þeirri trú,
ag það sem liggur á jörðmni sé
þeirra. Þag mætti ætla, að þeir
væru úlbúnir einhvers konar rad
ar. Ef þnr eða fjórir hundar falla
til jarð'ar ! leik, þá ráðast hinir á
þá eins og skot. Margir litlir
hundar 1 Egedesminde hafa t. d.
verið étmr undanfarna daga, þar
sem þeb hafa farið út fyrir ein-
hver viss takmörk, en vig gerum
okkur eiéki ljóst hver þau eru.
Þeir, sem eiga hunda, verða
ag loka hvolpana inni í þar til
gerðri girðingu, ef þeir eiga að
lifa til aö ná fullorðinsárum. Á
sumrin eru allir hundar sveltir
og verða sér því sjálfir úti um
fæðu, þar sem Grænlendingar
standa : þeirri trú, að ekki sé
hægt að' nota þá sem sleðahunda
að vetrinum, ef svo er ekki gert.
Á vetrum eru þeir fóðraðir með
fiskúrgangi, þurrkuðum þorski
og hvaikjöti, en þótt undarlegt
megi virðsst, þá eru flestar árás-
irnar gerðar að' vetrarlagi.
Ef liinaðarhættir hundana í
Egedesmmde, Holsteinsborg og
Jakobshavn eru athugaðir, þá lít-
ur út fyrir, að einungis forystu-
hundurinn geti leyft sér þann
munað, að vera einhvers staðar
einn út af fyrir sig. Þeir hundar,
sem eru lægra settir fara sjald-
an nokkuð frá heimili sínu, án
þess að vera fjórir eða fimm
saman Forystuhundarnir njóta
greiniiega sömu virðingar jafnt
að vetri sem sumri. Ef forystu-
hundi dettur t. d. allt í einu í
hug, ag fara í burtu, má sjá hann
þjóta yfir bökin á næstu fjórum
—fimm hundum og bíta svo þann
sjötta í hálsinn, ef hann sýnir
ekki tilhlýðilega auðmýkt.
En ef skipt er um forystuhund,
viðurkennir sá fyrri möglunar-
laust hið nýja fyrirkomulag. Auð
vitag getur hann ekki lengur
fylgzt með hópnum og hann lang
ar heldur ekki til þess. Hann
tekur sxg sjálfur til og leggst
út undir húsvegg vig heimili sitt,
og þar verður hann það sem eft-
ir er af ævinni.
ÞEGAR AÐRIR GEFAST UPP
Hundarnir virð'ast vera frem-
ur feimnir, og sérhvert barn veit,
að ef maður beygir sig niður og
læzt taka upp stein, þá er það
venjulega nóg til ag fá þá til að
fjarlægja sig um nokkra metra.
Hundarnir eru þar að auki liður
í sorpeyðmgu bæjanna. Þeir, sem
ekki Oúa alveg við sjóinn kasta
öllum úrgangi út til hundanna,
sem bíða úti fyrir. Það er t. d.
þekkt fyrirbrigði, ag ef mað'ur
á sleðaiorg missir sjónar af hund
um sínum, þá er fljótlega hægt
að fá pá til að koma aftur, ef
hann sezt á hækjur sínar í snjó-
inn.
í dag gegna hundarnir ekki
eins þýðingarmiklu hlutverki og
þeir gerðu áður. í Egedesminde
eru til dæmis ekki selir lengur
og veiðar hafa ekki verig stund-
aðar þar síðan í kringum 1950.
En þó að hundarnir séu mikið
vandamal dettur íbúunum i
Egedesmmde ekki í hug, ag losa
sig við' þá, og svo lengi sem
samgöngurnar eru ekki betri en
þær eru, er eiginlega ekki hægt
ag vera án þeirra. Þar sem allir
aðrir gsfast upp komast hundarn-
ir alltaf áíram. Matarbirgðir eru
mikið sóttar til Christiansháb á
veturna og í þeim ferðum koma
hinir góðu eiginleikar hundanna
í ljós. Þcir eru mjög tryggir og
þeir eru eina bjargarvon manna,
ef snjóstormur skellur á. Þá reis-
ir hann s’eða sinn upp á endann
til að mynda mótstöðu gegn vind-
inum og svo sezt hann bak við
hann með hundana allt í kring-
um sig.
ÁTU LÍTINN DRENG
Hinar tíðu árásir hafa haft það
í för með sér, ag allir hundar,
sem eru yfir sex mánaða að' aldri
eru svipUr vígtönnunum. Þegar
hafa þær verið teknar úr 2700
hundum. Borgarstjórinn í Hol-
steinsborg var einn sá fyrsti til
að viðurkenna það, ag hundarn-
ir gætu verið hættulegir. For-
ystuhunáur hans réð'st á lítinn
dreng árið 1959, en móðirin hafgi
lagt hann rétt út fyrir húsið til
svefns. Þegar hún kom út
skömmu síðar fann hún aðeins
leifar af tírengnum.
Borgarst.iórinn segist ekki leng
ur ferðast með hunda sína, en
hann heívr ekki gleymt að með-
höndla hundasvipuna. Blaða-
mönnum sýndi hann leikni sína
á aðalgötu bæjarins, þar sem
úði og grúði af hundum og börn-
um. Með þessari 5 metra löngu
svipu, sem gerð er úr hreindýrs-
húð, þyrlað'i hann upp sandinum
vig fætur lögreglustjórans og lét
svo svipuna hvína vóð eyru hans,
og lögreglustjórinn hreyfði sig
ekki hvað þá meira. Allir í Hol-
steinsborg hafa frá barnæsku
kunnað þá list, að láta svipuna
hvína fáe:num cm. utan vig eyru
hundsins. án þess að koma við
hann.
En borgarstjórinn bætir því
við, að hann geti einnig flett
eyranu af þeim hundi, sem ekki
hagar séi kurteislega, og um
leið heldur hann áfram að veifa
svipunni í kringum lögreglu-
stjórann
LOFTSKEYTAMAÐURINN
Loftskeytamaðurinn Preben
Tane lieíur séð Thule-Eskimóa
drepa hund meg einu höggi. Þeir
hitta hann á bak vig hægri fram-
fótinn, með oddinum á svipuól-
inni, en á venjulegum grænlenzk-
um svipum er hann úr venjulegu
Skipa'ð er nú aS draga vígtenn-
urnar úr öllum hundum, sem eru
meir en sex mánaSa.
seglgarni. í hvert skipti, sem
svipunni er sveiflað er hljóðmúr-
inn rofinn segir Tane, en hann
ér danskur og mikill veiðimaður.
Tane ekur Landrover-vöru-
eftir þorpsgötunum, en verður
að gæta þess vel, að keyra ekki
yfir hundana, sem alls staðar eru
fyrir. Sektin fyrir það er 35 kr.
danskar. Tane á þrjú börn, en
það er eir.ungis þag yngsta, sem
ekki má koma nálægt hundunum.
Tane fór eitt sinn í fimm daga
sleðaferg frá Thule til Kanada
og þá skaut hann fimm hvíta-
birni. í þessum leiðangri var ann
ar Dani með, sem neitaði að
borða sexskjöt, þangað til hann
komst ag þeirri niðurstöðu, að
xíkaminn mundi þurfa á því að
halda. Það var einnig í þessari
ferð, sem Tane sá gamlan og
lúmskan ísbjörn læðast ag seli
um leið og hann skýldi svörtum
nefbroddinum með annarri fram
loppunni og meg hinni loppunni
sló hann selinn í rot.
í Godtnáb eru hundarnir bann-
aðir og þar fyrir sunnan vegna
sauðfjár og hættunnar á hunda-
æði.
BARDAGI f HÖFNINNI
í Jakofcshavn þjóta hundar nið
ur ag höfninni, þegar rækjuverk
Framhald á 13. siðu
unum í Egedesmtnde hafa aS undanförn'u verið éftnir af þeim eldrl.
Siðlaus áróður
Sjaldan hefur það sézt betur
en í sambandi Við Hvalfjarðar-
málið, hve siðlaus er sá áróður,
sem stjórnarblöðln hafa í
frammi, einkum þegar þau hafa
vondan málstað að verja.
SMeysi þensa málflutnings
b'irtist á þrennan hátt: í fyrsta
iagi eru staðreyndir falsaðar t'l
•að gera lítið úr þeim imdirbún-
ingi flota- oig bafbátastöðvar,
sem ráðgert er að hefja. f öðru
lagi er ekkert minnzt á möng
ve'igamestu atriði málsins. í
þriðjia lagi eru búnar til hrein-
ar rógsögur til að draiga athygl
ina frá því, sem mestu skiptir.
Þetta skal rakið örlítið nán-
ar:
1. Stjóimarblöðin segja, að
aðeins sé ætlunin að endur-
nýja núv. olíustöð í Hvalfirðl.
Sannleikurinn er sá, að ætlun-
in er að byggja nýja olíustöð,
sem verður helmingi stærri en
núv. stöð og verður því hægt
að geyma þrefalt meira olíu-
magn í Hvalfirði en nú, þegar
þessi stöð er komin upp. Auk
þess á að byggja Stórar haf-
skipabryggjur og botnsteypa
4—5 legufæri. Þegar bútð er
að gera þessar framkvæmd'ir,
er hægt að breyta Hvalfirði fyr
irvaralauist í flota. og bafbáta-
stöð.
2. Stjórnarblöðin bafa aldrei
minnzt á, að Nato hafi óskað
eftir að koma upip flota- og kaf-
bátaStöð í Hvalfirffi. Þessum
mikilvægu upplýsingum reyna
þau vandlega að halda leynd-
um fyrir lesendum sínum.
3. Stjórnarblöðin hafa búiff
til heilm'iklar lygasögur þess
efnis, að Framsóknarmenn ótt-
ist um gróða, sem eiigendur núv.
olíugeyma missi, ef nú olíuStöð
verður byggð. Þessi brigzl eru
neðan við það að vera svara-
verð, enda augljóst hverjum,
sem nokkuð hugsar, að séu e’in-
hverjir, sem sjái ofsjónum
vegna þessa gróða, þá er hægt
að losna við hann öðru vísi en
að byiggja nýja olíustöð! Þesisi
rógur er aðeins fundinn upp til
að draga athyglima frá því, sem
máll skiptir, þ. e. undirbúiningi
flota- og kafbátastöðvar í Hval-
firði. Þetta er glcggsta dæmið
um hinn sifflausa málflutning
stjórnarblaðanna í sambandi
við Hvalfjarðarmálið.
Enga samninga um
Hvalfjörð
Mbl. endurprentar í gær eft-
irfarandi klausu úr Tímanum:
„Að vonum hefur sú túlkun
Morgunblaðsins vakið mikla at-
hygli, að það séu svik vlð Nato
ef íslenzk stjórnarvld fallist
ekki á allt sem hershöfðingjiar
þess fara fram á. Enn meiri at-
hygli hefur þetta vakið, vegna
þess að tekið hefur verið kröft-
uglega undir þessa kenningu, í
Reykjavíkurbréfum þeim, sem
formiaffur flokksins og væntan-
legur forsætisráðherra skrifar
í blaðið".
í þeim eftirmála, sem fylgir
frá MbL, er því ekki mótmælt,
að hér sé stefna þess og Bjarna
Benediktssonar rétt túlkuð.
Á þessu sést bezt, að ekki
mun standa á Sjálfstæðisflokkn
um að leyfa Nato að hafa flota
og kafbátastöð í Ilvalfirffi, eins
og það hefur farið fram á. Slík-
ir samningar um Hvalfjörð
verða því gerðir þá og þegar,
nema þjóðin grípi nægilegia
fast í taumana. Slíkum samning
um um Hvalfjörð myndi fylgja
Fiamhald á 13. síðu.
2
T ( M I N N, fimmtudagurinn 29. ágúst 1963. —.