Alþýðublaðið - 19.08.1942, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 19. ágúst 194&.
fU|n)í>ublaí»i?>
Útfefandl: AlþýSuflokkurinn
Bttstjéri: Stetán Fjetanson
Rltstjórn og afgreiðsla 1 Al-
þýSulaúsinu við Hverfisgötu
Simar ritstjómar: 4901 og
4902 '
Slmor afgreiðslu: 4900 og
4900
Verð í lausasölu 25 aura.
AlþýðuprentsmiSjan k. f.
Findormo í Moskva.
Fundurinn í moskva,
(þar, sem Churciull og
Stalin Ihittust í fyrsta sirm, eins
og frá var sagt í fréttum blað-
anna frá útlöndum í gær, vek-
ur að sjálísögðu mikla eftir-
tekt og ýmsar -hollaleggingar
um allan heim. Það má nærri
geta, að til slíks stefnumóts
hafi ekki verið stofnað að á-
stæðulausu. Til iþess hefir vissu-
lega þótt hera brýna nauðsyn,
engu sáður en til funda þeirra
Ghurchills og Rioosevelts á At-
lantshafi í fyrrasumar og í Was-
hington í vetur.
Að vísu er ekki látið opinber-
lega uppi um tilefni fundarins
í Moskva og varla heldur við
jþví að ibúast, að neitt nánara
verði látið uppi í orðum um ár-
angur hans en það, sem iþegar
hefir verið sagt í ihinum opin-
beru tilkynningum í London
og Moskva. En menn geta engu
að síður getið sér Iþess nærri,
hrvað rætt hefir verið: Rússland
á í vök að verjast fyrir hinni
ægilegu sókn Þjóðverja austur
til Volgu og suður í Kákasus.
Það þarf aukna hjálp Breta og
Bandaríkjamanna, ef ekki á illa
að faxa. Um iþá hjálp hefir ráð-
stefnan fyrst og fremst staðið; á
því getur enginn -vafi leikið.
Því að undir henni ihlýtur það
aö vera komið, hve lengi Rúss-
land getur haldið út í vöminni
gegn Hitler. Það er Bretum og
Bandarókjamönnum sjáMsagt
engu síður ljóst, en Rússum.
Hitt er áreiðanlega ekki öll-
um jafnvel ljóst, hverjir erfið-
leikar eru á því fyrir Bretland
og Bandaríkin að ihjálpa Rúss-
landi svo sem þörf er á, meðan
þeim sjáMirm hefir enn ekki
tekizt að sigrast á ihinum hættu
lega kafbátahemaði Þjóðverja.
Og má vel vera, að Rússar sjáM-
ir séu á meðal þeirra, sem ekki
gera sér fulla grein fyrir því,
þannig, að Churchill hafi talið
nauðsynlegt, að. hitta Stalin
meðal annars til þess, að eyða
öllum misskilningi í því efni og
gera honum Ijóst, að allt verði
gert, sem unnt er til að hjálpa
Rússlandi, svo að ekki þurfi að
óttast, að ástæðulaus tortryggni
stofni samheldni Bandamanna á
móti Hitler í hættu.
Það hefir töluvert borið á
þvi meðal vina Rússlands úti
um heim, einkum kommúnista,
í seinni tíð, að Bretum og
Bandaríkjamönnum væri borin
óheilindi á brýn í bandalaginu
við Riússland og á það bent, því
til stuðnings, að þeir gerðu
ekki innrás á meginland Evrópu
En sMk ásökun er ekki aðeins
ARNGRÍMUR KRISTJÁNSSON:
Þar sem umhyg$9|an fyrir mann
gildlnu er látin poka um set.
TT UGUR minn hefir oft orð-
A ið fanginn réttlátri gremju,
er ég hefi verið áheyrandi að
hinu gálausasta tali um æskuna
í landinu, þar sem kveðnir hafa
verið upp yfir henni ósann-
gjarnir og órökstuddir dómar
um háttu hennar og líferni.
Ég hefi álitið allajafnan til-
gangslaust að andæfa, eins og
sakir hafa staðið, og leitt það
hjá mér, og veldur því einkum
þetta:
I.
Mér hefir orðið það ljóst, að
á tímum fallvaltleikans og fjár-
aflagræðginnar hefir það verið
undantekning, ef menn haía
verið viðmælandi um önnur
mál en þau, er á einn eða annan
veg snerta kapphlaupið um hin
efniskenndu verðmæti. Þetta
hefir jafnvel gengið svo langt
að það hefir reynzt gersamlega
sama og berja höfðinu við stein-
inn, ef einhver hefir gerzt svo
djarfur að trufla heiðarlegustu
áhrifamenn þessara tírha eitt
andartak frá togstreitunni um
afraksturinn, frá umhugsuninni
um verðið á síldinni, lýsinu,
þorskinum, mjólkinni og kjöt-
inu, og fá þá til þess að leiða
hugann um stund með festu og
alvöru að vandamálum ung-
lingsins. — Það hefir ekki
reynzt heiglum hent að leiða
hugi þeirra að því, hversu óend-
anlega það er orðið miklu meiri
vandi að lifa æskuárin nú en
áður var í þessu landi, svo fram-
arlega að unglingurinn eigi ekki
að bíða tjón á sálu sinni og mis-
bjóða gervileik sínum. Það hef-
ir reynzt. erfitt að fá menn til
að átta sig á þeirri staðreynd,
að því meiri vandamálum sem
það er bundið að vaxa upp í
þessu nútíma þjóðfélagi, því
meiri skyldur hvíla á herðum
hins fulltíða fólks í því efni að
bæta vaxtarskilyrðin og gera
unglingum með því móti léttara
MEÐ grein þeirri, sem hér birtist, hefst greinaflokkur
eftir Arngrím Kristjánsson skólastjóra, þar sem hann
gagnrýnir núverandi fræðslu- og uppeldiskerfi og reifar at-
hyglisverðar tillögur txl úrbóta. En, sem kunnugt er, eru
uppeldismálin ein hin allra vandasömustu mál á slíkum um-
rótstímum og þeim, sem nú eru.
fyrir um að lifa eðlilegu, frjálsu
og heilbrigðu æskulífi.
Um allmörg undanfarin ár
hefir svo verið komið, að um-
hyggjan fyrir manngildinu hef-
ir verið látin þoka um set fyrir
umhugsuninni um þorskinn —
þess vegna er nú komið eins og
komið er, að verulega mörg
mannsefni eru nú látin fara for-
görðum fyrir handvömm og ó-
nærgætni, er þeim hefir verið
sýnd á uppvaxtarárunum.
Það hefir verið gengið fram
hjá þeirri staðreynd, að allt
annað er hégómi og tál, ef æsk-
unni í landinu eru ekki látnir
í té friðsælir vaxtarreitir, þar
sem henni er gert mögulegt að
þjálfa í friði andlegt og líkam-
legt atgervi. — Þar sem ung-
lingnum er gert mögulegt að
varðveita heilbrigði sína og
hreinleika , þrótt sinn, æsku-
fegurð og lífshamingju.
II.
Þá er annað atriði, er ég vil
þeggp' í stað vekja athygli á.
Það virðist vera einkennandi
fyrir afstöðu hins fulltíða fólks
til æskunnar, að það telji
,,barnabrek“ og „siðspillingu
unga fólksins" eiga rót sína að
rekja til þess, að börn og ung-
lingar séu ,,nú til dags“ yfirleitt
verri (að upplagi) „en í gamla
daga“. Þótt hart sé til þess að
vita, að taka þurfi slíkan hugs-
unarhátt alvarlega, verður ekki
hjá því komizt.
Það er staðreynd. að þeir
menn, er undanfarið hafa helzt
ódrengileg,heldur og heimsku-
leg. iÞví nærri má geta, hvort
Churehill og Roosevelt er það
ekki eins vel ljóst og hverjum
öðrum, Ihive mikið veltur á því,
að minnsta kosti fyrir lengd
ófriðarins, ef ekki ibeinlíns fyrir
úrslit hans, að hægt sé að setja
lið á land einhversstaðar á meg
inlandi Vestur-Evrópu, áður en
vörn Rússa hefir verið brotin
algerlega á bak aftur, þannig
að Hitler gæti snúið öllu sínu
liði aftur í vesturátt. En það
er hægðarleikur fyrir þá, sem
ekkert vita, að heimta nýjar
vígstöðvar á meginlandi
Eivrópu. Hitt er allt annað, að
gera alvöru úr þeim við þá erf-
iðleika, sem Bretar og Banda-
ríkjamenn eiga við að stríða,
einkum skipaskort, vegna kaf-
hátahemaðarins, en vafalaust
einnig vöntufn á æfðum her
síðan Rússar létu það viðgang-
ast; án þess að hafast sjáMir
nokkuð að, að eini meiriháttar
landherinn í Vestur-Evrópu,
franski herinn, væri brotinn á
bak aftur.
Hér skal nú enginn dómur á
það lagður, hvaða möguleika
Bretar og Bandaríkjamenn hafa
á því, að gera innrás á megin-
land Evrópu nú eða í nánustu
framtíð. Til þess þarf vitneskju
sem forystumenn þessara þjóða
einir ráða yfir. En eflaust hafa
þessir möguleikar verið ræddir
af fullkominni einlægni milli
Churahills og Stalins, sem og
möguleikarnir á Iþví, að Bretar
taki þátt í vörn Kákasus. Á
þetta síðamefnda virðist þátt-
taka Wavells í viðræðunum í
Moskva að minnsta kosti ibenda.
Svo mikils ætti að minnsta
kosti að mega vænta eftir för
Churchills til Moskva, að nokk-
prt hlé verði á þeim heimsku-
lega og skaðlega undirróðri,
sem um nokkunt skeið hefir
verið haldið uppi úti um heim
gegn Bretum og Bandarikja-
mönnum fyrir óheilindi í garð
Rússa í hinni sameiginlegu bar-
áttu gegn harðstjóm og ofur-
valdi Hitlers.
kvatt sér hljóðs um málefni
æskunnar, og m. a. skipa sjálfa
sig í „ástands nefndir“, virðast
haldnir þessari hugsun, bæði í
orði og verki. Eða hvers vegna
fjargviðrast þessir menn fyrst
og fremst út af ungmenninu
sjálfu? Segja, að nútíma ung-
lingurinn elski ekki landið sitt,
spilli tungunni og forsmái þjóð-
ernið? Segja að æskan sé sið-
spillt og nautnasjúk, en láta
sem þeir viti ekki af hinum
góðu eiginleikum ungmennanna
og koma því ekki í stað þess
með jákvæðar tillögur til um-
bóta á uppeldisskilyrðum svo
æskan fái þjáHað hina jákvæðu
mannlegu eiginleika?
Nei, þeir beina geiri sínum
jafnan til ungmennanna sjálfra,
en sjaldnast eða aldrei til.
þeirra, er hneykslunum valda,
og tillögurnar og íramkvæmd-
irnar eru eftir því. Það virðist
eiga að láta það nægja að tína
upp af götu sinni vesalingana,
sem hafa geíizt upp, og kasta
þeim utangarðs.
III.
Hið 3ja og síðasta atriðið, er-
ég vil drepa hér á í upphafi
þessa greinaflokks, er það,
hversu augljóslega verður vart
hinnar ömurlegustu vanmáttar-
kenndar frá hálfu þeirra stofn-
ana, skólans og kirkjunnar, sem
verða að teljast meðábyrgir að-
;ilar um það, hverpig til tekst
um uppeldi unglinganna.
Þessi vanmáttarkennd á fyrst
og fremst rót sína að rekja til
reikullar stefnu og þróttleysig,
þar sem mest ríður á, hjá fov-
ustunni um andleg mál, ef þá á
annað borð er hægt að tala um
forustu í andlegum málum £
þessu landi, eins og sakir
standa.
í greinum mínum, er væntan-
lega birtast í Alþbl. einhverja
næstu daga, mun ég leitast við-
að draga fram nokkra helztu
galla á sjálfu skólakerfinu og:
reifa nokkrar tillögur til úr-
bóta.
Arngrímur Kristjánsson.
Jtmó i•
MORGUNBLAÐIÐ gerði
kaupgjaldsmálin og verð-
lagsmálin að umtalsefni í for-
ystugrein sinni í gær og rakti í
því sambandi lítillega rauna-
sögu Sjálfstæðisflokksins í þeim
málum. Er sú saga að vísu farin
að verða eitthvað þokukennd í
minni blaðsins, því það segir
meðal annars:
„Þegar að umræður hófust um,
hvaða leiðir skyldu farnar í kaup-
gjalds- og verðlagsmálum þjóðar-
innar s.l. haust var það Sjálfstæð-
isflokknum næst skapi að reynt
yrði að byggja lausn þeirra mála á
frjálsum grundvelli, þ. e. sam-
komulagi um að reynt yrði þannig
að koma í veg fyrir áframhaldandi
kapphlaup milli kaupgjalds og
verðlags."
Eitthvað annað virtist mönn-
um nú í fyrrahaust, þegar
Framsókn kom fyrst með til-
lögur sínar um að lögbinda
kaupgjaldið óg það var upp-
lýst, að ráðherrar Sjálfstæðis-
flokksins og miðstjórn hefðu
tjáð sig „eindregið fylgjandi“
þeim tillögum!
En Morgunblaðið heldur á-
fram sögu sinni:
„Fyrir forystu Sjálfstæðisflokks-
ins var svo tilraun gerð til þess á
grundvelli hinnar frjálsu leiðar að
hamla gegn hinni óheillavænlegu
þróun í áttina til vaxandi verð-
bólgu. Sú tilraun bar ekki tilætl-
aðan árangur.“
Nei, það var sannarlega ekki
fyrir „forystu Sjálfstæðis-
flokksins“, þó að hann neyddist
í bili til að játa fylgi sitt við að
fara ,þessa leið. Og þessi leið
var, þegar til kom, ekki farin í
neinni alvöru, og því rangt að
segja, að hún hafi ekki borið
tilætlaðan árangur. Verkamenn
og atvinnurekendur fengu ekki
að semja í friði. Fyrstu kröfum.
ar um óverulegar kauphækkan-
ir, sem engin áhrif þurftu að
hafa á verðbólguna, voru not-
aðar sem tækifæri til þess að
gefa út gerðardómslögin og
svipta verkalýðsfélögin samn-
ingsréttinum.
*
Um gerðardómslögin segir
Morgunblaðið hins vegar:
„Þegar svo var komið var horfiffi
að svipuðu ráði og f jölmargar aðr-
ar þjóðir óður höfðu horfið að, þ.
e. lögbindingu kaupgjalds og verð-
lags. Meðal annarra þjóða höfðu
þessar ráðstafanir þorið verulegan
árangur og ekki annað vitað en að
meðal þjóðanna sjálfra ríkti fu'l-
komin eining um framkvæmd
þeirra.“
Þessi afsökun gerðardómsins
hér hjá okkur hefir ekki við
neinar ráðstafanir að styðjast í
lýðfrjálsum löndum, heldur að-
eins við kúgunarráðstafanir í
einræðisríkjum og löndum und-
irokuðum af þeim. Hvorki Eng-
land ,Bandaríkin, Kanada né
Svíþjóð hafa nokkru sinni farið
inn á þá kúgunarbraut í þess-
um efnum, sem illu heilli var
farið inn á hér með útgáfu
bráðabirgðalaganna um gerðar-
dóminn, sem enginn gerðardóm-
ur var, heldur kaupkúgunar-
dómstóll, valdboðinn og skip-
aður af ríkisstjórn Framsóknar
(Frh. á 6. síðu.)