Tíminn - 31.12.1963, Blaðsíða 8

Á árinu má það mesrtan at-
burð telja innlendan, að háð-
ar voru kosningar til Alþlngis.
Bar þar helzt til tíðinda, að
kosningaxnar urðu mikill sig-
ur fyrir Framsóknarflokkinn.
Vlann flokkurinn tvö þing-
sæti og hefur nú 19 þing-
menn. Jók flokkurinn mjög
atkvæðatölu sína og hafði nú
melra fylgi í landinu en
nokkru sinni áður um 30 ára
skeið. Fer margt öðru vísi en
ætlað er, því ætlazt var til af
sumum, að þyngra yrði fyrir
fæti hj á Framsóknarflokkn-
um, þegar saman færu fólks-
flutningar úr sveitunum, þar
sem flokkurinn hafði og hef-
ur eindregnast fylgi og breytt
kj ördæmaskipun.
Framsóknarflokkurinn eyk-
ur fylgi jafnt og þétt og mest
þar, sem það var minna
fyrir Er 1 flokkurinn nú
orðinn næststærsti stjórn-
málaflokkurinn í bæjum og
kauptúnum, en sterkastur
allra í sveitunum sem fyrr.
Sameinast umbótafólk nú óð-
um um Framsóknarflokkinn
í öllum byggðum landsins og
vhclist stefna til heppilegri
flokkaskipunar en verið hef-
ur um sinn.
Umbótasinnað fólk í land-
inu sýnist nú óðum koma
auga á nauðsyn þess, að efla
stóran og sterkan flokk um
meginstefnu, en hafa ótrú á
því að dreifa kröftunum.
enda þótt menn geti ekki ver-
ið sammála um allt.
Þetta er heilbrigð og æski-
leg þróun og mun margt gott
af þessu leiða. í Alþingiskosn
ingunum á þessu ári urðu
straumhvörf í þessu efni, því
þá kom í ljós, að Framsóknar
flokkurinn efldist drjúgum
skrefum til að sinna þessu
hlutverki, enda verður betur
fær um að rækja það, því
sterkari sem hann verður.
Unga fólkið og
flokkarnir
Á því leikur enginn vafi, að
það er einkum unga fólkið í
landinu, sem þessari þróun
veldur, og er það ekkert und-
arlegt, þegar að er gáð.
Meginþorri unga fólksins
vill ekki kommúnismann sjá
né heyra, og heldur ekkl þótt
hann sé kallaður sósíalismi til
bragðbætis, en það er raunar
„þægilegt" orð, því enginn
veit lengur hvað það þýðir.
Tinnuharðir kommúnistar
segjast t.d. vera sósialistar og
sama segja þingræðisjafnað-
armenn. Það er búið að myrða
þetta orð með þvílíkri mis-
notkun og gera að meiningar
leysu.
Þjóðfélags-„hugsjón“ stór-
kapítalismans, peningavalds-
ins, á sér fækkandi aðdáend-
ur í hópi unga fólksins, sem
er að erfa landið. og einkum
eftir að menn tóku að kynn-
ast þessari stefnu ómengaðri
í framkvæmd á vegum „við-
reisnar"-stjórnarinnar héma.
Segja má, að ríkisrekstrar-
stefna Jafnaðarmanna sé úr
sögunni og Alþýðuflokkar 1
öðrum löndum hafa snúið inn
á svipaðar leiðir og Framsókn
arflokkurinn fer hér í landi.
En Alþýðuflokksforkólfar okk
ar hafa tengt sig til hægri og
breytt stefnu sinni í samræmi
við það. Eru komnir í and-
stöðu við þýðingarmestu al-
mannasamtök i landinu. sam-
vinnufélög, verkalýðsfélög og
stéttasamtök bændanna. —
Finnst fáum lengur, að hjá
þeim sé nokkurs fulltingis að
leita þeim til handa, sem ekki
vilja sætta sig við ómengaða
stefnu peningavaldsins.
Ef einhverjum sýnist hér
getsakir gerðar, bið ég menn
hugleiða, hvort hugsanlegt
væri, að Sósialdemókratar í
nálægum löndum teldu sér
það mest til gildis í kosninga
baráttu, hve gott samkomu-
lag þeirra yæri við flokk pen
ingavaldsins í landinu og þeir
væru ráðnir í, að þannig
skyldi það verða framvegis.
En þetta gerðist hér hjá okk-
ur í vor.
Við þessar ástæður efla
menn óðfluga Framsóknar-
flokkinn til forustu fyrir um-
bótaöflum landsins og hann
hefur öll skilyrði til að rækja
það hlutverk.
Framsóknarflokkurinn er
þrautreyndur orðinn, hertur
í margri raun og líefur mikla
reynslu af stjórnmálastörfum.
Stefna hans er sprottin af
ramíslenzkri rót, og þau
tengsl verða ekki rofin.
Flokkurinn hefur leitazt
við og mun leitast við að sam
eina það bezta, sem við þekkj
um hjá öðrum þjóðum, ís-
lenzkum staðháttum, en
byggja þó fyrst og fremst á
eigin reynslu þjóðarinnar í
landi sínu, og því sem bezt
hefur gefizt.
Segja má, að samhengi væri
talsvert i íslenzkri stjórnar-
stefnu allt frá 1927, að íhalds
i fiokkurinn missti meirihluta
| sinn og fram að 1959, er nú-
verandi meirihluti myndaðist
og hóf að gerbreyta þjóðar-
búskapnum, að erlendri fyrir
mynd frá iðnaðarstórveldum
sumra nágrannanna.
Þióðleg umbótastefna
Framsóknarflokkurinn átti
þátt í ríkisstjórn í 26 ár á
þessu 33 ára tímabili, og þótt
hann ynni ætið með öðrum
flokkum, átti hann verulegan
þátt í því að móta stjórnar-
stefnuna og hans áhrifum
var það fyrst og fremst að
þakka, að verulegt samhengi
varð 1 stjórnarstefnunni allt
þetta tímabil, þrátt fyrir allt.
Þetta sjáum við m.a. á þvi,
hvernig söðlað var um og tek
in upp allt önnur stefna, þeg-
ar Alþýðuflokkurinn gerði
samband við Sjálfstæðisflokk
inn 1959, og þessir flokkar
gátu tekið minna tillit til ann
arra.
Þetta timabil varð mesta
framfaratímabil í sögu þjóðar
innar, og á þessum áratugum
reis þjóðin úr fátækt til bjarg
álna, þótt oft væri við gífur-
lega erfiðleika að etja.
En hver urðu þá sérkenni
hins íslenzka þjóðfélags. Það
varð ekki þjóðfélag kommúnis
mans né stórkapítalismans,
og ekki heldur ríkisrekstrar-
þjóðfélag jafnaðarstefnunn-
ar, sem mótaðist á íslandl
þessa áratugi mikilla breyt-
inga og framfara.
Ég nefni nokkur einkenni:
Óvenju margir einstaklingar
urðu bjargálna, sjálfstæðir
framleiðendur eða eignuðust
a.m.k. eigin hús og heimili.
Fátt varð um auðfélög, sem
setið gætu yfir hlut almenn-
ings. Fólkið efldi samvinnu-
hreyfingu sína óáreitt af yfii
völdum og gerði hana öflugri
þátt í þjóðlífinu hér, sér til
stuðnings, en víðast annars
staðar. Verkalýðshreyfingin
styrktist og færði út kvíarn-
ar og bændur bundust samtök
um um málefni sín.
Rikið tók að sér ýmiss konar
rekstur og þjónustu, sem ann
ars var hætlt við einokun á,
eða talið of stórt í sniðum fyr
ir aðra en ríkið (Forganga
um síldarbræðslur í stórum
stíl, raforkuver, Sementsverk
smiðja, Áburðarverksmiðja o.
s.frv.). Greiður aðgangur varð
að menntun og minni stétta-
skipting en víðast annars stað
ar. Komið var upp stórvirkj-
unum og visi að stóriðnaði á
eigin vegum, en ekki útlendra,
enda rík áherzla lögð á nauð-
syn þess, að fslendingar hefðu
sjálfír tökin á náttúruauð-
lindum sínum og framleiðslu
greinum.
Landhelgisfjöturinn gamli,
brezki samningurinn eldri,
var brotinn af þjóðinni og
landhelgin færð út í 12 míl-
ur. Og síðast en ekki sizt:
Lokaskrefin voru stigin í
frelsisbaráttunni og lýðveldi
stofnað í landinu.
Aðeins fá atriði eru nefnd,
en þau sýna nokkuð sérkenni
íslenzka þjóðfélagsins. Erfið-
leikar voru oft óskapíegir,
heimskreppan, markaðshrun,
síldarleysi, sauðfjársjúkdóm-
ar, en þjóðin sótti djarft fram
og fylgdi þjóðlegri sjálfstæðri
stefnu og lagaði sig eftir stað
háttum í landi sínu. Alltaf var
reynt að leysa vandann já-
kvæðu leiðina, eins og tlðk-
azt hefur á þeim þúsundum
íslenzkra heimila, sem hafa
rifið sig upp úr fátækt til
bjargálna.
Þáttaskil 1959
En 1959 urðu þáttaskil og
nú hefur meginstefnunni ver
ið breytt í grundvallaratrið-
um, peningavaldinu í hag.
Framfarir eiga að verða, en
það er ekki sama áherzla lögð
á það og áður, að þær verði á
vegum hinna fjölmörgu dug-
miklu einstaklinga. sem hafa
þrekið og áhugann en ekki
ætíð fullar hendur fjár. Skipu
lega og með mikilli nákvæmni
er dregið úr stuðningi við upp
byggingu almennings, með
nýrri vaxtapólitík, með nýrri
lánapólitík, og með því að
minnka beinan stuðning þjóð
félagsins við uppbyggingu á
vegum hinna mörgu, sem
sækja vilja fram, en fjár-
magnið látið renna í stríðum
straumum til þeirra, sem að
yfirvaldanna dómi eiga að
hafa forsjá fjöldans.
Það eru höfð úti horn í síðu
samvinnufélaganna og þrengt
að þeim með margvíslegu
móti og þeim ekki unnað jafn
réttis, staðið í styrjöld Við
verkalýðsfélögin og stéttasam
tök bændanna, og helzt ekki
ráðgerð framkvæmd stærri
verkefna öðruvísi en þau eigi
að vera í höndum útlendinaa
og á þeirra vegum.
Stjórnarstefnan hefur hlað
ið Berlínarmúr milli þeirra,
sem búnir voru að koma undir
sig fótum fyrir „Viðrelsn" og
unga fólksins, sem á eftir að
búa í haginn fyrir sig, stofna
heimili og brjóta sér braut í
atvinnulífinu.
Unga fólkið finnur unnvörp
um, að þvi er ekki ætlaður
sami sess í þjóðfélaginu og
áður, meðan þeirri stefnu var
fylgt, sem Framsóknarflokk-
urinn réði meiru um. Stefna
stórkapítalismans er byggð á
því, að unga fólkið eigi ekki
að vera að brjótast í því að
eignast eigin íbúðir. Það eigi
að leigja hjá þeim, sem hafa
fjármagn til að koma upp
ibúðum „á hagkvæman hátt".
Bændur eigi að vera mátu-
lega fáir og fækka þeim skipu
lega með því að þrengja kosti
landbúnaðarins. Fiskimenn
eigi ekki að vera að fást við
útgerð, né brjótast inn í út-
gerðarstétt, heldur róa áfram
á bátum annarra. Almenning
ur eigi ekki að vera að fást
við verzlun, viðskipti, vinnslu
afurða, né Iðnað I samvinnu-
félögum — heldur fela þeim
allt sitt ráð, sem hafi nóga
peninga til að annast þessa
þjónustu. Verkfallsréttur, og
þar með réttur til frjálsra
samninga um kjaramálin, sé
hættulegur og úreltur orðinn,
en almenningi fyrir beztu að
kaupgjald og önnur kjör séu
ákveðin af yfirvöldunum.
f öllum þessum efnum og
ótal flelri hefur viðhorfið
breytzt, ný stefna verið mót-
uð. Annar andi svifur yfir
vötnunum I stjórnarstofnun-
um landsins en áður var, með
an þar þurfti að taka fullt til-
lit til Framsóknarmanna.
Þetta fer ekki framhjá
unga fólkinu, sem á flest sín
mál óleyst, en svo stutt liðið
siðan öðru vísi var haldið á
málum að stefnubreytingin
verður augljós. En það sýnir
lifsþrótt þeirra hugsjóna, sem
Framsóknarflokkurinn byggir
á, og ber þess glöggan vott.
hvemig stefna hans og starf
hentar staðháttum í landinu,
að flokknum fylgir nú, nálega
fimmtugum, fjölmennari hóp
ur æskufólks en nokkru sinni
fyrr.
Samvinna og
einkaframtak
Framsóknarflokkurlnn bygg
ir á hugsjón samvinnunnar í
starfi sínu, og því hefur verið
reynt að koma þvi inn hjá
mönnum, að hann hafi ekki
EYSTEINN JÓNSSON
8
T f M I N N, þrlðjudaginn 31. desember 1963.