Alþýðublaðið - 03.06.1943, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 3. júuí 1943*
ALPVDIÍ81AOIO
TIL er
hljóðar
málsháttur, sem
svo: Það þarf
sterk bein til að þola bæði auð-
æfi og hamingju. Þessi máls-
háttur á einnig við um þjóðir.
Meðal stórþjóða heimsins eru
það ef til vill Bretar einir, sem
hafa getað lifað langt blóma-
skeið, svo sem Viktoríutímabil-
ið, án þess að þurfa að þola aft-
urkastið gegn lifnaðarháttum
borgaranna. En því má ekki
gleyma, að Bretland var heims-
veldi: nýlendustyrjaldir sáu
æskulýð þjóðarinnar fyrir
hættum og ævintýrum. Og
Viktoríutímabilinu lauk með
Búastríðinu. Þjóðverjar, sem
hafa búið áðurnefndan máls-
hátt til, þola vissulega ekki
blómaskeið. Frá 1870—1940
voru þeir auðugir og hagsæld
mikil var með þjóðinni. Þjóð-
verjar urðu borgaralegir, feitir,
og, á sinn frumstæða hátt,
reyndu að viðhalda hagsældinni
með stórmennskuæði og styrj-
öld. Um átján ára skeið hafði
Lúðvík Filip sagt við franska
aðalinn: — Auðgið ykkur!
Guizot ráðlagði hófsemi og
sparneytni og svo skall bylting-
in á 1848. Þó að flestir Frakk-
: ar vilji eiga rólega daga, þola
þeir ekki sem þjóð borgaralega
velmegun. En þar eð þeir eru
hugmyndaríkari en Þjóðverjar,
sjá þeir aðra leið út úr ógöng-
unum en styrjaldir: innbyrðis
deilur um skipulag og málefni.
Mannleg ævintýraþrá lætur
ekki hafna sér, enda þótt jafn-
framt henni þróist þrá eftir ör-
yggi. Til eru menn, sem eru
sjálfum sér nógir með tilliti til
ævintýra. Það eru hinir miklu
listamenn, landkönnuðir og
framkvæmdamenn. Einnig eru
til menn, sem þarfnast ekki
annarra ævintýra en barátt-
unnar fyrir daglegum þörfum,
það eru fátæklingarnir, dag-
launamennirnir. Auðugi mað-
urinn nýtur alls þess öryggis,
sem fátæklingurinn þráir, en
án alls hrolls yfirvofandi hættu.
Þetta er sýki hins borgaralega
lífs, og hún leitar lækningar í
ævintýrum, t. d. villidýraveið-
um.
Þær þjóðir, sem eiga fjöl-
menna auðstétt, sem getur ekki
leitað ævintýra á andlega svið-
inu, fara í styrjaldir. Það er
þetta, sem skeð 'hefir í fasista-
löndunum. En þar er orsökin
einnig önnur. Áróðursmenn fas-
istanna segja, að fasisminn sé
heimspeki ævintýramennskunn-
ar, „að lifa í stöðugri hættu“ er
þrá þeirra, að því er þeir
herma. En skoðun mín er sú, að
þetta sé fjarri sanni. Ég hygg
að nazistarnir og fasistarnir
hafi farið í styrjöld af ótta við
að lenda í hættu, af ótta við
að missa hina þægilegu forrétt-
S
s
s
S'
c
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Milano.
þjófnað, ofbeldi. En hefir naz-
istiskt uppeldi og nazistisk
styrjöld mótað þá manngerð
Þjóðverja, sem Nietzsche hefði
dázt að? Ekki hefi ég neina trú
á því. Þýzki nazisminn er svo
víðs fjarri því að hafa skapað
ofurmennið, að hann hefir ein-
mitt skapað undirmáls borgara,.
Hin ungu ruddamenni, sem
nazisminn heíir sleppt lausum
á mannkynið, hafa ekki hugar-
far borgarans. Fjarri því. Og
ég efa, að þessir ungu menn
standi framar þeim, sem þeir
eru komnir af, þýzku borgurun-
um, sem höfðu unun af að
syngja hin smeðjulegu lög sín
og ræða í fullkominni alvöru
eitthvert dulspekiþrugl.
Milano er ein þeirra borga, sem brezkar flugvélar hafa oft gert loftárásir á. Milano er' fögur
borg, en hún er einnig ein mesta iðnaðarborg á Ítalíu, og þess vegna hefir hún orðið fyrir
fleiri loftárásum' en flestar aðrar borgir á ítalíu. Myndin er tekip af Milano fyrir stríðið.
Stríðið og ævintýralöngunin.
N
FTIRFARANDI GREIN,
sem fjallar um ævin-
týralöngun auðstéttanna, er
eftir S. E. van Praag, þekkt-
an hollenzkan rithöfund, sem
meðal annars hefir ritað
margar skáldsögur úr átj-
ándu aldar sögu Frakka.
indaaðstöðu sína í hendur frelsi
og lýðræði. Af sömu ástæðu
gátu frönsku borgararnir ekki
fengið af sér að heyja alvarlega
styrjöld við Þjóðverja, slíkir
verndarar, sem þeir eru, for-
réttindaauðstéttarinnar.
•
TY E I R miklir menn hafa
viðurkennt hið andstæða
eðli mannlegrar þrár eftir bæð»
ævintýrum og öryggi. Nietzsche
prédikaði nauðsyn þess að lifa
hættulega. En Roosevelt viður-
kenndi í Atlanzhafssáttmálan-
um, að eitt af fjórum helztu
grundvallarréttindum mann-
kynsins væri frelsi undan ótt-
anum. Nietzsche kennir, að
menn þjáist af of miklu öryggi,
og hann hefir á réttu að standa.
Roosevelt segir, að menn þjá-
ist af of miklum ótta, og hann
hefir líka rétt fyrir sér.
S
S
s
s
i
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
S
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
V
TILKYNNING.
Viðskiptaráð hefir ákveðið eftirfarandi reglur
um verðlagningu á smásölu á kornvörum, hrísgrjónum,
sagogrjónum, hrísmjöli, kartöflumjöli, baunum, sykri
ng kaffi óbrenndu:
I. Við heildsöluverð á innflutningshöfn má bæta 30%
álagningu.
II. Reikna má til viðbótar áfallinn kostnað vegna flutn-
ings frá innflutningshöfn til sölustaðar, enda sé
hann skjallega sannanlegur.
Með tilkynningu þessari er úr gildi fallin tilkynn-
ing dómnefndar í verðlagsmálum, dags. 13. okt. 1942,
að því er snertir ofangreindar vörur.
Reykjavík, 2. júní 1943.
VERÐL AGSST J ÓRINN
V A Ð á svo Roosevelt við
með frelsi undan óttan-
um? Frelsi undan óttanum við
árás gráðugra nágranna. Frelsi
undan óttanum, sem heilar
þjóðir hafa fengið að reyna,
svo sem Frakkland, Tékkósló-
vakía og Belgía. Ef til vill líka
frelsi undan persónulegum ótta.
Nazistastjórúin hefir magnað
þennan ótta út fyrir öll tak-
mörk. Móðir óttast, að sonur
hennar verði tekinn og sendur í
refsivist til Póllands eða Ukra-
inu. Eiginkona óttast, að hún
heyri barið að dyrum að næt-
urlagi og úti standi sendimenn
leynilögreglunnar, sem ætli að
draga manninn hennar úr rúm-
inu og setja hann í fangabúðir.
Það verður að frelsa menn und-
an óttanum við ríkisvald, sem
byggist á einræði og harð-'
stjórn.
Enginn getur skapað okkur
fullkomið frelsi undan óttan-
um. Lífið sjálft er ekki síður
hættulegt hinum fátæku en
hinum viðkvæmu. Roosevelt og
Churchill skilja að lífi manna
séu skapaðar of margar áhætt-
ur, sem fylla sálir einstaklinga
og þjóða ótta. Ötti við veikindi
og dauða þeirra, sem okkur er
annt um. Ótti við að missa at-
vinnuna. Ótti verkamannsins
við atvinnuleysi, ótti bóndans
við uppskerubrest. Óttinn við
að sjá eftirlætisbörn vor fara í
hundana. Ótti foreldra um
framtíð barnanna, ótti barn-
anna um hag foreldranna. Ótt-
inn við fátæktina, sem vissu-
lega þjáir verkalýðsstéttina
meira en nóg til að kæfa ævin-
týralöngun hennar, sem hún
telur eitt aðaleinkenni auð-
stéttarinnar. — Það var þess
vegna, sem frelsi undan óttan-
um var bætt inn í Atlanzhafs-
sáttmálann, ásanat frelsinu und-
an skortinum. Vissulega lofar
Roosevelt auðstéttunum ekki
jafnrólegu lífi hér eftir og hún
hefir lifað fram að þessu. Hann
krefst stærri fórna af henni í
þeirri trú, að þessar fórnir gefi
til kynna, að mennirnir verð-
skuldi annað betra en líf, sem
gegnsýrt er af ótta.
Hvernig á að frelsa auðstétt-
ina frá sjálfri sér? Hvert á að
stefna löngun hennar til að
„lifa hættulega“, sem er mjög
sterk, þótt henni sé það ef til
vill ekki ljóst? Nazisminn á
eina lausn málsins: styrjöld,
UTIMAUPPGOTV-
A N I R hafa leitt í ljós,
að hnötturinn, sem við byggj-
um, er ódeilanleg heild, líkt og
t. d. mannslíkaminn. Jarð-
skjálftar í Japan eða Argentínu
valda hræringum um allan
hnöttinn, líkt og mein í einum
líkamshluta veldur vanlíðan í
öllum líkamanum. Forréttinda-
svipting auðstéttarinnar leiðir
af sér auknar endurbætur í fé-
lagsmálum, réttindaaukningu
hinna fátæku. Við verðum
neyddir til þess, okkur sjálfum
í hag, að draga úr eigingirni
okkar. Við verðum að gæta
bróður okkar svo að áhættun-
um fækki. Líf vort öðlast fyll-
ingu ævintýraþrárinnar á hinu
andlega sviði og siðferðilega
sviði, og það mun vekja andúð
okkar á styrjöldum. Þeir, sem
á eftir okkur koma, munu
koma auga á það, að á liðnum
tímum hefir mannkynið átt við
margs konar mein að stríða.
Þeir munu komast að raun um,
að hið leiðigjarna auðmannslíf,
sem leitaði ævintýraþrá sinni
svölunar í því að steypa þjóð-
unum út í heimsstyrjöld, var
eitt af þessum meinum, sem
mannkynið þjáðist af á vegferð
sinni.
Grímsstaðaholtsbúi skrifar um sóðaskap þar. — Herra
Almenningur er frjósamt og mikilvirkt skáld. — Súr
mjólk, sósulitur í kaffi — og svar, sem er ekkert svar.
G
RIMSSTAÐAHOLTSBÚI
skrifar mér og kvartar mjög
undan allskonar sóðaskap, sem
eigi sér stað á holtinu. Hann seg-
ir, að svo virðist, sem hvergi
nokkursstaðar í Reykjavík eigi
sér stað annar eins sóðaskapur og
þar, enda sé þar heldur ekkert
eftirlit haft, engin hreinlætisvika
og engar aðgætur hafðar á, að þar
sé vel gengið um kringum hús.
HANN SEGIR, að ef hreinlætis-
yfirvöldin taki ekki nú þegar sóða
skapinn á Grímsstaðarholti til
rækilegrar athugunar, þá muni
svo fara, að íbúarnir í þessu út-
hverfi bæjarins muni kafna í sóða-
skapnum. Af þessu tilefni vil ég
fastlega mælast. til þess að heil-
brigðisyfirvöldin geri sér ferð á
hendur á Grímsstaðarholtið, því
að ekki megum við missa neitt af
því ágætisfólki, sem þar býr.
ÞAÐ ER STUNDUM sagt, að
blaðamenn séu skrökóttir. Þegar
við mótmælum því og höldum því
fram að við séum ákaflega sann-
leikselskandi, þá er bara hlegið
að okkur. En ég vil segja að ekki
komumst við blaðamennirnir í
hálfkvisti við herra Almenning.
Hann er mikið skáld og frjósamt,
miklu meira skáld en nokkur
þeirra rithöfunda, sem fær skálda
laun, og er þó þá mikið sagt. Sig-
urður Einarssop gerir þetta að
og svar,
umtalsefni
asta hefti
Hengingin
í fróðlegri grein í síð-
Helgafells, sem heitir
í Háskólakapellunni.
Það er meiri sagan.
ANNARS ER SÚ SAGA ekkert
einsdæmi. Margar sögur hafa kom-
ið upp sem enginn fótur er fyrir
og' sumar hafa reynst stórhættu-
legar. Ég hygg að heldur hafi þó
dregið úr þessum slúðursögum
upp á síðkastið og má það vera af
því að iþær hafa verið fordæmdar
opinberlega hvað eftir annað.
Herra Almenningur hefir tekið
sér frí frá skáldsagnargerðinni og
er það vel, því að þrátt fyrir
mikla hæfileika er hann heldur
hvumleiður höfundur.
HÚSMÓÐIR SKRIFAR mér og
kvartar undan því að nú enn einu
sinni sé næsta ómögulegt að
geyma mjólk. Hún súrni næstum
því strax, jafnvel þó að hún sé
látin standa í ísköldu vatni eða
kæliskáp. þetta er ljóta plágan,
sem allt af er að þjá húsfreyjurn-
ar okkar við og við. Það virðist
vera eitthvað að enn einu sinni í
mjólkurstöðinni.
ÖNNUR HÚSMÓÐIR skrifar
mér og kvartar undan kaffibætis-
leysinu. Segist hún vera farin að
nota sósulit í kaffið. Öllum fjár-
anum tekur fólk upp á. Ekki lang
ar mig í sósulitað kaffi. Kaffibæt-
(Frh. á 6. síðu.)