Alþýðublaðið - 10.10.1943, Blaðsíða 2

w
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Sunnudagur 10. október 1943.
Bíóhöllin á Akranesi.
GJÖF SÚ er hjónin Har-
aldur Böðvarsson út-
gerðarmaður á Akranesi og
kona hans Ingunn Sveinsdótt
ir gáfu Akranesskaupstað ný
lega, en hún var veglegt og
vandað kvikmyndahús full-
foúið og með öllum tækjum
og vléfum, er tvímælalaust
veglegasta gjöfin sem nokkur
íslendingur hefir nokkru
sinni gefið.
KvikmyndahúsiS hefir feng-
ið nafnið: Bíóhöllin og stendur
það við Vesturgötu 29.
Bíóhöllin var vígð í fyrra-
kvöld og fór vígslan fram að
viðstöddu húsfylli, sem frú
Ingunn Sveinsdóttir og Harald-
ur Böðvarsson höfðu boðið til
að verá viðstatt vígsluna.
Vígsluræðuna flutti séra Þor
steinn Briem prófastur. Rakti
hann sögu húsbyggingarinnar,
og lýsti tilgangi þeirra hjóna
með gjöfinni, sem væri sá, að
þangað ættu Akurnesingar að
sækja menntun og fróðleik, en
reksturágóðanum að vera varið
til stuðnings og uppbyggingu
menningar- og mannúðarmál-
um á Akranesi.
Ólafur B. Björnsson forseti
bæjarstjórnar þakkaði gjöfina
fyrir hönd Akurnesinga og
bæjarstjórnar Akraness með
snjallri- ræðu, og Pétur Otte-
sen alþingismaður flutti einnig
ræðu í svipuðum anda.
Karlakórinn Svanir, undir
stjórn Inga T. Lárussonar, söng
mörg lög, þar á meðal kvæði er
nefnist Bíóhöllin, eftir Guð-
mund G. Kaldbak, einnig var
lesið upp kvæði eftir hann til
frú Ingunnar og Haraldar.
Þá var sýnd kvikmynd og
að síðustu söng karlakórinn
þjóðsönginn.
Það vakti sérstaka athygli
hversu hljóðbylgjur hússins
hafa heppnast vel, því hvor-
tveggja, mælt mál og söngur,
nýtur sín sérstaklega vel um
allt húsið.
Hér fer á eftir lýsing þessa
veglega húss:
Teikningar að því hefir gjört
Óskar Sveinsson byggingar-
meistari. Var aðalteikningin
gerð eftir sænskri fyrirmynd
og er sérkennileg að öllu leyti
miðað við íslenzkan bygginga-
stíl, ekki síst framhliðin, en
hún er í hreinum, léttum, form
föstum en þó látlausum Íínum.
— Húsið er „trektmyndað“,
Gefendurnir.
Ingunn Sveinsdóttir.
Veglegasta gjðfin, sem Is-
lendingnr hetar gefið.
Bióhollin, sem Haraldur Böðvarsson
og kona hans gáfu Akranesi.
Sænsk blöð um sjálfstæðismálið:
Öll Norðurlðnd myndu fagna þ¥í,
að sambandsslltum yrði frestað
par til Danmðrk er aftur frjáls.
... ♦ ■ -
Það myndi auka virðingu fyrir íslandi.
•y VÖ STÓRBLÖÐ í STOKKHÓLMI, „Dagens Nyheter“
og „Aftonbladet“, gerðu væntanlegan skilnað íslands
og Danmerkur að umtalsefni í sambandi við afmæli Krist-
jáns konungs tíunda þ. 26. september síðastliðinn.
Bæði blöðin létu þá von mjög eindregið í ljós, að sam-
bandsslitunum yrði frestað þar til Danmörk yrði aftur
frjáls; sagði annað þeirra, að það myndi auka virðingu fyrir
íslandi og því myndi verða fagnað allstaðar á Norðurlönd-
um — sem drengilegum samúðarvotti við norrænt bræðra-
land í neyð.
Haraldur Böðvarsson.
þannig að framhlið þess er 16.5
metra, en bakhlið 13.5 m. Lengd
þess er 28,5 m. Loftið er hvelf-
ing, en veggir eru í fjórum lóð-
réttum bylgjum, sem ná frá
gólfi í loft. I brotum bylgjanna
eru ljósatækin falin og ofn-
arnir eru greyptir í þær niður
við gólf. — Öskar Sveinsson
hafði yfirumsjón með bygging-
unni, ásamt Haraldi Böðvars;-
syni.
Finnur Árnason húsameistari
var aðalsmiður, Aðalsteinn
Árnason, ásamt Erlendi Þ.
Magnússyni, sá um múrsmíði,
en Lárus Árnason annaðist
málningu. Greta Björnsson og
maður hennar, Jón Björnsson,
skreyttu húsið, Sveinn Guð-
Frh. á 7. síðu.
Blaðið „Dagens Nyheter“ í
Stokkhólmi segir í aðalritstjórn-
argrein 26. september:
„Það skiptir máske ekki
miklu máli, að því er málefnið
sjálft snertir, hyaða afstöðu ís-
land tekur til sambandslaga-
sáttmálans við Danmörku á
alþingi því, sem nú er nýkomið
saman. En frá sálfræðilegu
sjónarmiði hefir það nokkra
þýðingu, hvernig skilnaðurinn
Verður framkvæmdur; hvort
það verðúr gert með einhliða
uppsögn sambandsins eða með
samkomulagi beggja. Slíkt sam-
komulag er sem stendur óhugs-
anlegt af ástæðum, sem kunnar
eru. Dannjörk hefir ekki frjáls-
ræði til þess að hugsa og taka
ákvörðun. Og þær ástæður,
sem til þess liggja, eru jafn-
mikið harmaðar af hinum æru-
kæru, frelsisunnandi íslending-
um og af Dönum sjálfum.
Þess gerist tæpast þörf, að
gera nánari grein fyrir því,
hvernig litið er á málið í Sví-
þjóð. Vér vonum, að íslending-
ar forðist allt, sem gæti orðið
til þess, að særa sjálfsvirðingu
Dana og konungshollustu. Enda
myndi það aðeins verða til þess
að auka virðinguna fyrir ís-
landi, að það tæki drengilegt
tillit til bræðralands, sem er í
nauðum statt, og til göfugs
konungs, sem á í vök að verj-
ast. ÖIl Norðurlönd myndu
fagna slíkum samúðarvotti.“
„Aftonbladet“ í Stokkhólmi
segir í aðalritstjórnargrein sinni
27. september:
„Það er* eðlilegt, að hreyfing
fyrir fullu sjálfstæði hafi vax-
ið á íslandi á stríðsárunum. En
bæði brezka stjórnin og amer-
íska hafa reynt að koma í veg
fyrir einhliða ráðstafanir a£
hálfu íslands, þar eð þær hafa
verið þeirrar skoðunar, að það
væri viðleitni til þess að skapa
skilning þjóða í milli sízt til
framdráttar, að fsland gerði
slíkar ráðstafanir meðan þann-
ig er ástatt, að Danmörk getur
ekki látið álit sitt í ljós eða
gert hagsmuni sína gildandi. Sé
litið á málið frá þessu sjónar-
miði, myndi einhliða ákvörðun
af íslands hálfu ekki verða til
þess að auka samúð með því.
Frá sjónarmiði Norðurlanda-
þjóðanna er sjálfstæðisbarátta
fslendinga fullkomlega skiljan-
leg. ísland á vitanlega að fá
aðstöðu til þess að gerast aðili í
norrænni og alþjóðlegri sam-
vinnu, ef til kemur, á fullkomn
um jafnræðisgrundvelli við önn
ur norræn lönd. En með því,
að liin fyrirhugaða lýðveldis-
stofnun er aðeins falin í form-
legum breytingum, virðast ósk-
irpar um að henni verði frestað
hafa mikið til síns máls. Frest-
un hennar myndi afstýra ó-
þarfa snurðu á sambúð nor-
rænna þjóða.“
70 ára
er í dag frú Guðrún Þorleifsdótir
Tjarnarbraut 15 Hafnarfirði.
Timarft Norðlend-
fnga, Stfgaidi,
kon í gær.
TÍMARIT Norðlendinga,
Stígandi, fyrsta heftið
hefir nú horizt hingað til
Reykjavíkur. Ritstjóri tímarits-
ins er Bragi Sigurjónsson, og
segir hann í formálsorðum fyr-
ir fyrsta heftinu:
„Þær greinar, sem vér höfum
hugsað oss að láta rit þetta mest
fjalla um, eru bókmenntir og
tunga þjóðarinnar, atvinnulíf
og atvinnuhættir fyrr og nú,
ferðalýsingar og landshættir og
fræðslumál. Einnig er tilætlun-
in að flytja ýmiss konar fróð-
leik eftir föngum og nokkuð af
þýddu efni. . . Vér höfum feng-
ið loforð og ádrátt um efni í
ritið frá fjölmörgum þeim hér
norðanlands, sem fást nú við
ritmennsku, og stuðnings ann-
arra er vænzt. . . Hér verður
Frh. á 7. síðu.
Nanðsyn á aaktsum sbilyrðum At-
vinnadeildarionar til vísindaiðkana
♦—*——
Þiogsályktunartillaga Emiis Jónssonar
um auknar fjðrefnarannsóknir.
M IKIL NAUÐSYN er á
því að bæta skilyrði
Atvinnudeildar báskólans til
vísindaiðkana.
Hefir Atvinnudeildin á
undanförnum árum haft ým-
iskonar vísindaiðkanir með
höndum, meðal annars fjör-
efnarannsóknir, en ónóg húsa
kynni og slæmur aðbúnaður
hefir staðið í vegi fyrir því
að hægt væri að reka þessar
vísindatilraunir í svo stórum
stíl sem nauðsyn krefur.
Nú hefir Emil Jónsson flutt
á alþingi tillögu til þingsálykt-
pnar um auknar fjörefnarann-
sóknir við Atvinnudeildina og
er tillagan svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að heimila
ríkisstjórninni að greiða allt að
50 þús. kr. hvort árið 1943 og
1944 til þess að hæta og auka
skilyrði Atvinnudeildar háskól
ans til f jörefnarannsókna.“
í greinargerðinni fyrir tillög-
unni segir Emil Jónsson.
„Rannsóknarstoía háskólans
hefir undanf. 5-6 ár annast rann
sóknir á D-fjörefni í meðala-
■lýsi eða síðan þessar rannsókn
ir hófust hér á landi. Hefir ár-
angur rannsóknanna orðið hinn
merkilegasti, og skortir það eitt
á, að hægt sé að fjölga þeim,
svo að þær nái til alls lýsis, sem
út er flutt, eða því sem næst.
Með núverandi dýrastofni og
aðstöðu hefir ekki verið unnt að
rannsaka nema 20—30 sýnis-
horn á ái'i. og kemur þá ein
rr.rpsó’in á hver 200 tonn út-
flutt lýsis til jafnaðar. Þetta er
mikils 'til of lítið, og þyrfti að
fjölga rannsóknunum svo, að
þær yrðu um 100 á ári. Nú hefir
Rannsóknarstofa háskólans ekki
treyst sér til vegna húsnæðis-
leysis að auka starfsemina, en
líkur eru til, að Atvinnudeild
háskólans megi koma þessu fyr
ir með nokkrum tilflutningi,
enda eiga rannsóknirnar bezt
heima þar. Er tillaga þessi flutt
í trausti þess, að unnt verði að
koma rannsóknunum þar fyrir
án sérstakra bygginga nema
„innréttinga“ fyrir tilraunadýr
in. Að öðru leyti er ætlazt til,
að fjárveitingin verði notuð til
kaupa á nýjum dýrum og til
rekstrarkostnaðar, þar ti'l til-
raunirnar geta hafizt með þau,
en ætla má, að það taki 1—2 ár.
Að þeim tíma liðnum má ætla,
að gjaldið, sem fæst fyrir rann
sóknirnar, muni nægja til að
standa undir rekstrarkostnaði.
Mismunandi skoðanir hafa
verið uppi um það, á hvern hátt
skuli aflað tekna til þessarar
rannsóknarstarfsemi, en þess er
að vænta, að samkomulag geti
orðið um þá leið, sem hér er
stungið upp á, að ríkissjóður
taki að sér greiðslu á stofnkostn
aði og rekstrarkostnaði, unz
rannsóknaraðstaðan er orðin
nægilega trygg, en rekstrar-
kostnaður verði hins vegar síð-
an greiddur af þeim, sem ránn-
sóknanna njóta.
Aðalatriði þessa máls er, að
aðstaða verði sköpuð til þess
sem fyrst, að rannsóknirna'r geti
farið fram, því að allir eru sam
mála um þá þýðingu, sem þær
geta haft fyrir meðalalýsisfram
leiðsluna.“
L