Alþýðublaðið - 05.01.1944, Blaðsíða 2

2
ALÞlfÐUBLAÐI®
Miðvikudagur 5.
jap
uar
1944.
„HljémnrlnM, §em parg að kæfa“ 5
Sigurði Nordal neitað um að flytja
erindi í útvarpið um skilnaðarmálið S
SkaðabétaBBiál íslend-
tnga gegn s@tuliðinu.
Tvær neftsdir, skipaðar ísiendingum
og Ameríkumönnum, gera út um pau.
»
ISLENZK-AMERÍSKA MATSNEFNDIN, sem skipuð er þremur
íslendingum og tveimur fulltrúum hersins, boðaði blaðamenn
á sinn fund rétt fyrir áramótin til þess að gefa þeim kost á að
fylgjast með störfum hennar, sem eru viðamikil og mjög vanda-
som. í nefndinni eiga sæti Gunar Guðjónsson stórkaupmaður,
-Ámi Jónsson frá Múla og Ólafur Jóhannesson lögfræðingur, og
Witkowski kapteinn og Weeks liðsforingi.
Nefndin var stofnsett sam-
kvæmt ósk herstjórnarinnar í
aprílmánuði 1942 og er hlut-
verk hennar að taka ti'l með-
ferðar og reyna að ráða til úr-
slita kröfum, sem boma á her-
stjórnina frá íslendingum um
foætur fyrir spjöll á lóðum og
'iendum og mannvirkjum. Heyra
undir nefndina öll slík mál, en
þó ekki þau, sem stafa af bif-
reiðaárekstrum eða bifreiða-
slysum.
Gunnar Guðjónsson, sem er
formaður nefndarinnar hafði
Orð fyrir henni. Sagði hann að
mefndinni hefði borizt fjöldi
mála og langflestum eða nær
öllum hafi verið hægt að ráða
til úrslita með fullu samkomu-
lagi. Kvað hann herstjórnina
nær ætið taka til greina tillög-
ur nefndarinnar. Hins vegar
kvað hann það bafa komið fyr-
ir, að menn hafi komið með svo
ósanngjarmar kröfur að ekki
hefði verið hægt að ná sam-
tkomulagi, en það væri mjög
sjaldgæft sem betur færi. Sagði
hann að það væri sameiginlegt
álit ’hins íslenzka nefndarhluta
að ailar sanngjarnar kröfur
hefðu verið teknar til greina
og myndu verða teknar til
greina af hprstjórninni. Sum
mál kvað hann mjög erfið við-
fangs og nefndi hann sem dæmi
ifcjón á æðarvarpi og tjón af
hernaðaraðgerðum á afréttum
bænda. í slíkum tilfellum væri
mjög erfitt að meta til fjár
tjón, sem menn teldu sig hafa
orðið fyrir.
Þá kallaði matsnefnd sú, er
hefir með höndum kröfur vegna
bifreiðaárekstra, bifreiðaslysa
og fleira, blaðamenn á fund
sinn í fyrradag. í nefnd þessari
eiga sæti:
Af -hálfU dómsmálará'ðuneyt-
isins Þórður Eyjólfsson, hæsta-
réttardómari og Ragnar Jóns-
son, fulltrúi sakadómara. Af
hálfu amerísku herstjórnarinn-
ar Edward Roberts liðsforingi,
Nefndin skýrði þannig frá störf
um sínum:
Starfið hefir verið í því
fólgið að athuga skaðabóta-
kröfur, er gerðar hafa verið á
hendur amerísku herstjórninni
af borgurum hér og ameríska
herstjórnin hefir óskað umsagn
Framh. á 7. síðu.
Samkeppsii iam sveita-
býll af meðalstærð.
Tilraun tii að fá hið bezta, sem hægt
er, segir Pórir Baldvinsson.
Teiknistofa land-
BÚNAÐARINS hefur
ákveðið að efna til sam-
keppni um uppdrátt að
sveitabýli. Hefir til þess
verið valið býli af meðal-
stærð, enda er langmest
byggt af slíkum húsum, sem
hvorki eru mjög stór né
mjög lítil. í slíkum húsum er
stofa, þrjú svefnherbergi,
snyrtiherb., eldhús, þvotta-
hús og geymsla.
Alþýðublaði snéri sér í gær
til forstöðumanns Teiknistof-
unnar, Þóris Baldvinssonar, og
spurðist fyrir um þessa sam-
keppni.
„Höfuðtilgangur ofckar með
þessari samkeppni er sá að fá
það bezta, sem völ er á í þess-
uim efnum“, sagði Þórir. „Það
er alltaf hætta á, að starf eins
og þetta trénist í höndum fárra
manaa eða skrifstofu. Vinnu
okkar, sem störfum hér á
Teiknistofunni, er þann veg
farið, að við urðum að hafa
okkur alla við til að fullnægja
eftirspurninni eftir uppdráttum
að sveitahýlum.“
— Ilefir áður verið efnt til
samkeppni sem þessarar?
„Já, tvívegis. Árið 1929 var
efnt til samkeppni um upp-
drjátt að sveitalhýli. En þátt-
taka varð þá lítil. Byggingar í
sveitum voru þá í byrjun og
arkitektar fáir. 1938 var svo
efnt til samkeppni um upp-
drætti að húsbúnaði í sveita-
býlum. En það er líkt um það að
segja og samkeppnina 1929. Þá
var Mtt farið að hugsa um hús-
búnað fyrir sveitirnar og hús-
gagnaarkitektar voru raunveru
lega efcki nema tveir.“
— Hvaða vonir gerið þið ykk
ur um þessa samkeppni?
„Við gerum okkur vonir um
mikla þátttöku, enda eru arki-
tektar nú orðnir margir. En til-
gangur ofckax er sem sagt sá að
leita þess bezta, sem völ er á
í þessum efnum.“
Tvelmosr eriiadsflEfii laafiis visa^frá
af israásMIiaaliarsfiieaBSfiaiii eftir
tillHga Eiaars IMgelrssoiaar.
Fundur útvarpsráðs dagion fyrir
gamlaársdag.
SÍÐASTA AFREK HRAÐSKILNAÐARLIÐSINS á ár-
inu sem leið var það, að neita einum þekktasta, vitr-
asta og vinsælasta menntamanni og menningarfrömuði
þjóðarinnar, Sigurði Nordal prófessor, um leyfi til þess að
flytja tvö erindi í útvarpið um skilnaðarmálið í þessum
mánuði.
Tillaga um að Sigurður Nordal fengi tækifæri til að
flytja- þessi erindi lá fyrir fundi útvarpsráðs daginn fyrir
gamlaársdag, en var vísað frá af fulltrúum Sjálfstæðis-
flokksins og Kommúnistaflokksins í ráðinu, samkvæmt til-
lögu Einars Olgeirssonar.
Mál þetta bar þann'ig að, að
framkvæmdanefnd sú, sem kos-
in hafði verið á fundi reyk-
vískra og hafnfirskra kjós-
enda í Kaupþingssalnum fyrir
no’kkru síðan, þar sem skilnað-
armiálið var rætt og samþykkt
gerð um það, ritaði útvarps-
ráði bréf og fór þess á leit að
það féllist á að 5 erindi yrðu
flutt í útvarpið í þessum'mán-
uði um skilnaðarmálið áf þar
til nefndum fulltrúum þess
menntamannahóps, sem að
fundinum stóð og opinberlega
hefir tjáð sig mótfallinn því að
gengið verði frá formlegum
samibandsslitum við Danmörku
og lýðveldisstofnun hér á landi
meðan íslendingar og Danir
eiga við núverandi aðstæður að
búa.
Þeir menn, sem erindin áttu
að flytja, voru Sigurður Nor-
dal prófessor, Árni Pálsson pró-
fessor, Jóhann Sæmundsson,
yfirlæknir, Pálmi Hannesson
rektor og Lúðvíg Gpðmundsson
skólastjóri.
Yar málaleitun þessi lögð
fyrir fund útvarpsráðs daginn
fyrir gamlaársdag og snérust
fylgismenn hraðskilnaðarmanna
í ráðinu, þeir Magnús Jónsson,
Fáll Steingrímsson og Einar
Olgeirsson þegar öndverðir
gegn henni, en báru það þó fyr-
ir sig, að ekki væri unnt að
fcoma þessum erindaflutningi
við.
Var málaleitunin þá borin
undir atkvæði og felld með at-
kvæðum þessara þriggja manna.
Er svo var komið , bar
Pálmi Hannesson fram til-
lögu þess efnis, að útvarps-
ráð samþykkti, að Sigurður
Nordal flytti tvö erindi um
skilnaðarmálið í þessum
mánuði og þar við yrði látið
sitja. Komu þá miklar vöfl-
ur á þremenningana, því að
nú var ekki lengur hægt að
bera því við, að ómögulegt
væri að koma erindunum fyr
ir á dagskránni.
En „þennan hljóm varð að
kæfa“ — og að síðustu fann
Einar Olgeirsson upp á því
að bezt væri að vísa tillögu
Pálma rektors frá með „rök-
studdri dagskrá“ þess efnis,
að útvarpsráð ætlaði ekki að
taka upp umræður í útvarp-
inu um skilnaðarmálið að
svo komnu.
Sigurður Nordal prófessor
Var þessi frávísunartil-
laga síðan samþykkt af Ein-
ari Olgeirssyni, Magnúsi Jóns
syni og Páli Steingrímssyni
og Sigurði Nordal þar með
synjað um leyfi til að tala
um sjálfstæðismál þjóðar-
innar í útvarpið, þó að hrað-
skilnaðarmennirnjir hefðu
hins vegar ekki hug til þess
að fella tillögu Pálma rektors
formlega.
Þessi tíðindi mun vekja fyr-
irlitningu hvers einasta þjóð-
legs og frjálst hugsandi íslend-
ingþ, lijó að þau ihlins vegar
kami mönnum ekki algerlega
á óvart eflir það, sem á undan
er gengið — eftir yfirlýsingu
Bjarna Benediktssonar um
„hljóminn, sem þarf að kæfa“,
eftir Tjarnarbíóhneykslið þeg-
ar Árni Pálsson var hindraður
í því að tala á fullveldisdegi
iþjóðarinnar, og eftir að ítrek-
aðar tilraunir hafa verið gerð-
ar til að bæla niður Mutlaus-
an ifréttaflutning útvarpsins
um' það, sem gerst hefir í skiln-
aðarmálinu, og reynt að kúga
það í þjónustu hraðskilnaðar-
liðsins.
Það mun flestra manna mál,
að iþa eigi fáir rétt á því, að
segja þjóðinni álit sitt á því,
sem nú er að gerast í sjálfstæð-
ismálum hennar, þegar Sigurði
Nordal prófessor er meinað
það; og er slíkt hneyksli ömur-
legur vottur þess Ofheldishug-
arfars og þess siðleysis, isem nú
veður uppi tmeðal oklcar undir
yfirskyni þess, að verið sé að
berjast fyrir frelsi og sjálf-
stæði þjóðarinnar.
ísland 1943.
JANÚAR: Viðskiptaráðið stofiu
að til að annast úthlutun
gjaldeyris og innflutnings
skiprúms, verðlagseftirlit og
skömmtun. Fjórir af fimm
meðlimum ráðsins valdir á
vegum Landsbankans, Verzl-
unarráðsins og Sambandsins.
Innflutnings- og gjaldeyris-
nefnd og dómnefnd í verð-
lagsmálum lögð niður. Vísi-
talan 263. Atvinnumálaráð-
herra upplýsir: 25 milljónir
hafa farið í verðuppbætur á
útfluttar landbúnaðarafurðir
á tveimur árum. Samninga-
umleitanir hefjast um mynd-
un vinstri stjórnar.
FEBRÚAR: Bæjarstjórn Rvíkur
samþykkir, að taka rekstur
kvikmyndahúsanna í bænum
í sínar hendur. Frumvarp
Alþýðuflokksins um 12 daga
lágmarksorlof fyrir alla laun
þega samþykkt á alþingi,
Vísitalan 262 stig. Vélskipið
„Þormóður.. ferst út af Garð;
skaga með 31 manns innan-
borðs.
MARZ: Vélbáturinn „Ársæll“
ferst á Faxaflóa með 4 mönn-
um. Stjórnin skipar nefnd til
að undirbúa tillögur um al-
mannatryggingar (íslenzka
Beveridgeáætlun). Vísitalan
aftur 262 stig.
APRÍL: Sex manna nefnd falið
með lögum að finna vísitölu
landbúnaðarins og ákveða
hlútfallið miili afurðaverðs
og kaupgjalds til ófriðar-
loka. Vísitalan 261 stig. Jó-
hann Sæmundsson félagmála
ráðherra biðst lausnar. Laug
arnésspítalinn brennur til
kaldra kola. Sveinn Björns-
son endurkosinn ríkisstjóri.
Stjórnarskrárnefnd skilar
uppkasti að lýðveldisstjórn-
arskrá og leggur til að húu
gangi í gildi 17. júní 1944.
Kommúnistar slíta samninga
umleitunum um myndum
vinstri stjórnar.
MAÍ. Andrews, yfirmaður alls
Bandaríkjahersins í Evrópu
ferst við flugslys yfir Reykja
nesi. Vísitalan fer niður í 2á9
stig. Bæjarstjórn Reykjavík-
ur samþykkir að skora á
þingmenn bæjaring að flytja
á alþingi frumvarp til laga
um eignarnámsheimild fyrir
bæinn á kvikmyndahúsun-
um. íslendingar í Kaup-
mannahöfn samþykkja áskor
un til ríkisstjórnar og al-
þingis, að fresta sambands-
slitum við Danmörku þar til
hægt hefir verið að tala við
Dani. Togarinn „Garðar“
ferst við Englandsstrendur
með 3 mönnum.
JÚNÍ: Bonesteel hershöfðin-gi
lætur af störfum sem yfir-
maður setuliðsins á íslandi.
Key hershöfðingi tekur við.
Bylting við Tímann; Jónas
Jónsson hættir að skrifa í
blaðið. Þýzk loftárás á
,,Súðina“, tveir . rpenn bíða
bana. Vísitalan 246 stig.
JÚLÍ: Stimson, hermálaráð-
herra B^ndaríkjanna heim-
(Frh. á 6. síðu.)