Alþýðublaðið - 05.01.1944, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 5. janúar 1944.
ALÞYÐUBLAÐIP
JL
5
Habsborffarættin.
GREIN ÞESSI, þar sem
rakin er saga hinnar
frægu Habsborgarættar, aust-
urrísku keisaraættarinnar,
sem hrökklaðist frá völdum
í lok heimsstyrjaldarinnar
fyrri, er eftir Rohert Neu-
mann og þýdd úr „Picture
Post.“
OTTÓ RÍKISARFI, sem gerir
kröfu til keisaradóms í
Austurríki hefir látið í ljós á-
nægju sína yfir þeirri yfirlýs-
ingu Moskvaráðstefnunnar, að
Austurríki skuli endurheimta
sjálfstæði sitt. Hann hefir kom-
izt þannig að orði, að hann geri
sér vonir um það að verða í Vín-
arborg að nokkrum mánuðum
liðnum. Róbert bróðir hans hef-
ir átt viðtal við blaðamenn í
Lundúnum og rætt um viðhorf-
in í Austurríki af einurð og
skörungsskap. Hann lét þar svo
um mælt, að Habsborgararnir
myndu fúslega hlíta úrskurði
austurrísku þjóðarinnar um
það, hvaða stjórnskipulagi skuli
þar á komið eftir styrjöldina
eins og raunar skylt sé sam-
kvæmt reglum lýðræðisins. Það
er tilkynnt, að Róbert hafi verið
titlaður í Lundúnum sem „yðar
keisaralega tign“, og að hefðar-
konurnar hafi beygt kné sín
honum til heiðurs í veizlu, er
honum var haldin. Hvarvetna j
þar, sem Habsborgararnir koma i
í heimsókn, lætur fólk þá skoð- \
un í ljós, að þeir dagar muni j
koma, er Vínarborg verði að j
nýju höfuðborg austurrísks keis- i
aradæmis og endurheimti hina \
fornu frægð sína sem slík. i
Hverjir eru þessir Habsborg- |
arar sem flúið hafa heimaland
sitt, en eru þó jafnan tengdir
því hugarböndum og festa
hvergi yndi til langdvala? Lifa
þeir ávallt í voninni um það, að
þeim verði heimfarar auðið?
Og hvers konar fólk er þetta -—
þessir niðjar og arftakar stór-
ættar, sem á sér nær þúsund
ára sögu?
Habsborgararnir rekja ætt
sína allt til Guntrams hins
auðga og hafa hlotið nafn sitt
af kastalanum Habsborg, er
stendur við ána Aar skammt
þaðan, sem hún fellur í Rín.
Þeim hafa safnazt geysileg auð-
æfi gegnum aldirnar, einkum
af brúðkaupum. Það er til aust-
urrískur málsháttur, sem hljóð-
ar á þessa lund: — Aðrar þjóðir
auðgist af styrjöldum, en þú,
iDglýslogar,
sem birtast eiga í
Alpýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alpýðuhúsinu,
('gengið inn frá
Hverfisgötu)
fjrrlr kl. 7 að kvðldi. !
Sfml 4906.
Vínarborg.
Vínarborg, var aðseturistaður keisaranna af Habsborgarætt-
inni og var þar oft glabt á hjallá í kring um keisarahirðina.
En Vín var líka vel byggð borg og á enn margar minjar
þess. Þar á meðal er Stefánskirkjan, sem sést út um glugg
ann á myndinni. .
Úlbreiðið Albýðublaðið.
gæfusama Austurríki, af brúð-
kaupum. Maximilian I, sem uppi
var frá 1459 til 1519, kvæntist
Maríu af Burgund og hlaut með
henni í heimanmund Niður-
lönd, Artois og Franche Comte.
Sonur hans, Filippus I., kvænt-
ist dóttur Ferdínands og Isa-
bellu af Spáni, en sonur Filipp-
usar var Karl V., sem nefndur
var hinn mikli og krýndur var
sem keisari hins heilaga róm-
verska ríkis og ríkti auk heima-
landsins yfir Niðurlöndum,
Spáni og spánsku nýlendunum
í Suður-Ameríku, Sardiníu, Na-
poli, Sikiley og Mílano. Veldi
Habsborgaranna hnignaði mjög
að loknu þrjátíu ára stríðinu og
karllegg hennar þraut með
Karli VI., sem lézt árið 1740,
Næst kom svo María Theresa
fram á .sjónarsvið sögunnar
sem fulltrúi hennar. — Hún
neyddist til þess að láta Slesíu
af hendi við harðstjórann Frið-
rik mikla Prússakonung, er fór
um löndin sveipanda sverði og
Göbbels dáir mest, énda sízt að
undra, þótt hann sé nazistunum
að skapi. Enn misstu Habsborg-
ararnir lönd og veldi þeirra
hnignaði, únz Franz I. afsalaði
sér titlinum „keisari hins heil-
aga rómverska ríkis“ árið 1806.
Franz Jósef, sem tók við ríki af
Ferdínand frænda sínum eftir
byltinguna árið 1848, varð að
láta Langbarðaland og Feneyja-
ríki af hendi við Ítalíu og hafði
misst öll lönd önnur en Austur-
ríki árið 1915 — ári fyrir dauða
sinn. — Þá kom til ríkis faðir
Ottó þess, er nú krefst keisara-
dómsins, en hann varð síðasti
keisari Austurrkis svo sem al-
kunna er.
Habsborgararnir eru hver
öðrum líkir að yfirbragði og
framgöngu allri. Þeir ganga dá-
lítið álútir, hafa lítinn brjóst-
kassa og eru bláeygir. Þeir eru
langleitir, hafa hvasst nef og
neðri vör þeirra skagar dálítið
fram. Þeir hafa löngum kyn-
sælir verið. Geðveiki hefir nokk
uð gætt í ætt þeirra og saga
þeirra greinir frá ýmsum
hneykslismálum. Karl V. er
raunverulega eini Habsborgar-
inn, sem vi^ðist hafa verið
gæddur frábærum hæfileikum
sem stjórnmálamaður, þótt und-
arlegt kunni að virðast. En
flestir hafa þeir verið skyldu-
ræknir jafnframt því, sem
þeir hafa verið gefnir fyrir
viðhöfn og fastheldnir á forna
siði. — Þeir hafa og haft mikið
orð á sér fyrir ráðvendni og rétt
sýni og hafa þótt kunna vel með
fé að fara. Það hefir ef til vill
einkennt þá eigi hvað sízt.
Habsborgararnir halda jafnan
tryggð við kaþólsku kirkjuna.
Hún mátti sín mikils í löndum
þeim, er þeir réðu forðum daga.
Flestar jarðir voru í eigu henn-
ar, og vald hennar var geipi-
mikið. Sálufélag Habsborgar-
anna og Jesúítánna var mjög á
orði haft.
Keisaradæmið Austurríki og
Ungverjaland var næsta van-
máttugt stórveldi árið 1914. Það
var byggt mörgum óskyldum
þjóðflokkum. Her þess var illa
úr garði gerður, og floti þess
mátti sín næsta lítils, enda þótt
yfirmenn hers þess væru mikil-
hæfir við dans og leiki og reið-
garpar miklir. Yfirstétt þess
voru Austurríkismennirnir og
Ungverjarnir, er mæltu á þýzka
tungu. Yfirstéttin, auk klerk-
anna, var aðallinn, hinir glæsi-
legu og háttprúðu 'hertogar,
greifar og barónar, er áttu þær
jarðir flestar, sem ekki voru í
eigu Habsborgaranna sjálfra eða
kirkjunnar. Greifar þessir og
hershöfðingjar ólu þá von í
brjósti, að þeim tækist að
vinna Serbíu keisaradæminu til
handa, og þess vegna var efnt
til heimsstyrjaldarinnar hinnar
fyrri. Franz Jósef keisari var
heiðvirður og ráðvandur emb-
ættismaður, sem þar mjög hag
Austurríkis fyrir brjósti, en
hafði hins vegar litla velþóknun
á Prússum, sem urðu þó vopna-
bræður hans. Styrjöldin var
hafin í ógn sinni og ægileik, og
þar með hafði örlagadómurinn
verið Habsborgurunum kveð-
inn.
Anna frá Moldnúpi skrifar um dagskrá ríkisútvarpsins
annan jóladag — og er ekki ánægð. Sjómaður skrifar
um skipun ræðismanns í Hull — ræðismenn yfirleit og
sjómenn.
ANNA FRÁ MOLDNÚPI skrif-
ar mér eftirfarandi bréf um
útvarpið annan jóladag: „Þaff hef-
ir löngum þótt notalegt aff fá sína
ögnina af hvoru, eins og stundum
var sagt í gamla daga, þegar minna
var um allsnægtir en nú á tímum.
En stundum getur þó veriff gengiff
of langt í því aff hræra saman ó-
samkynja efni og getur þaff átt viff
um andlega hluti ekki síffur en
cfniskennda.“
„ÉG HEF EKKX, það ég muni til,
orðið vör við annan eins andstæðu
samsetning í andlegum efnum, eins
og kom fyrir í útvarpinu annan
jóladag. Ég var heima í sveit
minni, eins og minn er vandi um
jólin. Mér var sagt að Magnús
Jónsson hefði lofað því, að dag-
skrá útvcarpsins á annan í jólum
skyldi verða sérlega góð. Við sát-
I um þess vegna í hljóðri eftirvænt-
' ing.“
„VIÐ URÐUM heldur ekki fyrir
vonbrigðum þegar við þekktum
rödd prestsins, sem byrjaði að
lesa í hinni helgu bók. Allir settu
upp andaktarsvip, jafrivel þó saga
Hákonar Aðalsteins fóstra kæmi
innan um sjálf guðspjöllin ógnaði
okkur ekki í fyrstu. Það er hvort
sem er, að maður er orðin svo van
ur höfðingjum, sem hugsa meira
um eiginhagsmuni og völd, en
sína andlegu heill og samræmi af
frið sál^rinnar. En það var eins og
að eftir því sem lengra leið á
kvöldið skolaðist æ meir og meir,
þar til allt lenti í hinu fáranleg-
asta smekkleysi."
„MÖRGUM MUN minnisstætt,
þegar hið ynaisiega iag við sákn-
in: „Víst crt þú Jesú kcngur klár“
var Icikiö cííir lcstur sögunnar
af Óiaíi MuS. Alveg cinS óg það
væri það sjálfsagðasta að þessi
atriði fylgdust að. Og síðast klikkt
út með Gilsþakkaþulu, sem líklega
er eitt hið ómerkilegasta í íslenzkri
ljóðagerð."
ÉG ÞARF EKKI að gjöra mig
svo úrelta eða gamaldags í þetta
; sinn, að sega að þetta sé ósamboð-
ið kristnum mönnum. Þetta er
ósamboðið hverjum hugsandi
manni, sem nokkuð skyn ber á
andleg verðmæti eða bókmennta-
gildi.“
„ÉG ÆTLA að lokum a3 krefj-
ast þess fyrir hönd íslenzkrar al-
þýðu, sem ég þekki svo vel, að
sjálft ríkisútvarpið verði ekki í
annað sinn til þess að vanhelga
jólahugleiðingar hennar með ó-
samstæðu rugli, sem ekki á neitt
skylt við anda kristinna jóla.“
„SJÓMAÐUR SKRIFAR: „Ég
hefi verið að taíða hvort enginn
mundi láta frá sér heyra um sér-
stakt mál en hvergi hefi ég orðið
var við neitt.“ >4
„ÞANNIG ER MÁL MEÐ vextí,
ég las í Mbl. fyrir mánuði að bú-
ið væri að tilnefna ræðismann
fyrir ísland í Hull. Mér til mikill-
ar undrunar var það ekki íslend-
ingur, sem var tilnefndur heldur
útlendur maður sem ég ekki veit
nein deili á. Mér þætti fróðlegt að
vita hvort þessi skipaði ræðismað-
ur í Hull hafi nokkurn tíma til
íslands komið, og hvað þekkir
hann yfirleitt okkar hagi?“
„MIG LANGAR að skýra málið
betur, það veit enginn eins vel og
við sjómennirnir hvað það getur
komið sér vel að geta leitað til
ræðismanns, sem er samlandi okk-
ar og skilur okkar hagi. Fyrir
stríð, þegar Danir fóru með okk-
ar utanríkismál kom ég oft til
Huli, ásamt mörgum öðrum lönd-
um, bæði sjómönnum og öðrum er
í siglingum voru. Það get ég full-
vissað þig um, að ef íslendingarnir
þurftu úr vanda að leysa, vissi ég
ekki af neinum, sem fór til dansk-
ísl. ræðismannsins, heldur fóru
þeir allir til Guðmundar Jörgens-
sonar, sem við þekkjum undir
nafninu ,Matti‘ eða „Skip“, eins
og flestir þekkja hann í Hull“.
ÉG ætla að biðja þig, og ég veit
að það eru margir aðrir sem
mundu taka undir með mér, að
færa Guðmyndi Jörgenssyni í Hull
bestu þakkir fyrir allt sem hann
hefir gert fyrir okkur sjómenn-
ina. Mig langar líka til að biðja
þið að grenslast eftir fyrir mig á
réttum stöðum. 1. Hvernig stendur
á því að Islendingur er ekki skip-
aður í ræðismannsembættið í
Hull? 2. Mundi Guðm. Jörgensson
ekki vilja gegna því starfi? Ég spyr
því Guðmundur var sama sem bú-
inn að vera „konsúll" í Hull mörg
ár fyri rstríð, því allir landar, jafnt
sjómenn og aðrir leituðu til hans,
og veit ég með vissu að hann hjálp
aði öllum er til hans leituðu, alltaf
með sama góða viðmótinu og hjálp-t
aði okkur á allan hátt.“
„GÓÐI HANNES, reyndu að
komast í botn í þessu. Af hverju
Islendingur er ekki látin gegna
ræðismannsstarfinu í Hull. Líka
hvort það er satt að sá sem á að
hugsa um okkar áhugamál í Hull
hafi aldrei til íslands komið.“
„MÉR FINST ÞAÐ ekki ná
nokkurri átt að íslendingar bú-
settir erlendis, auðvitað sem eru í
áliti heima, skuli ekki vera fengn-
ir til að gegna ræðismannsstarfi
fyrir okkur hver í sínum bæ.“
Hannes á horninu.
Unglingar óskasí
strax til að bera blaðið til kaupenda víðs vegar um
i ,
bæinn. Talið strax við afgreiðsluna.
\ '
Niðurlag í næsta blaði.