Alþýðublaðið - 15.01.1944, Blaðsíða 6

ÆkLÞYÐ li B LAÐIÐ
Laugardagur 15. jaitúar 1944
I
E R I N D I
um lýðveldis- oq sambandsmálið
flytja
Árni Pálsson prófessor.
Jóhann Sæmundsson yfirlæknir.
Lúóvig Guðmundsson skólastfóri.
Pálmi Hannesson rektor.
SigurÓur Nordal prófessor.
í Iðnó á morgun (sunnudaginn 16. þ. m.)
klukkan 2 eftir hádegi.
Aðgöngum. fást við innganginn frá kl. 1.
Hæstaréttardómur út af
banaslysi í desemb. 1942
Hemlarnir voru í ólagi og var hifreiðarstjór
inn fundinn sekur um vanræksfiu.
|J[ ÆSTERÉTTUR kvað í
morgun upp dóm í máli,
sem reis út af bifreiðarslysi,
er varð á Suðurlandsbraut
17. desember 1942, en þá
var Sveinn M. Sveinsson
bakari fyrir fólksbifreiðinni
R. 2047 og beið samstundis
bana.
Níðurstöður og dómur hæsta-
réttar eru á þessa leið:
„Ár 1944, föstudaginn 14.
janúar, var í hæstarétti í mál-
inu nr. 86/1943: Réttvísin og
valdstjórnin gegn Lúðvík Dal-
berg Þorsteinssyni upppkveðinn
svohljóðandi dómur:
Slys það, er í máli þessu
greinir, varð á Suðurlandsbraut
gengt Hálogalandi. Ákærði var
á leið til Reykjavíkur í bifreið-
inni R. 2047. Hann ók, að því
er hann sjálfur og vitni telja,
á vinstri vegarbrún með 35-40
km. hraða, miðað v-ið klukku-
stund. Er vegurinn þarna stein-
steyptur. Var veður þurrt og
færi gott. Kom þá á móti á-
kærða herbifreið með mjög
skærum ijósum. Lækkaði á-
kærði sín ljós og ætlaðist til,
að það yrði bifreiðastjóranum
á herbifreiðinni merki um, að
hann lækkaði einnig ljós bif-
reiðar sinnar. Af því varð þó
ekki, og blindaðist ákærði af
ljósum herbifreiðarinnar. Á-
kærði telur, að um 3 bifreiða-
lengdir hafi verið milli fram-
enda herbifreiðarinnar, þegar
hann fékk skæru ljósin í aug-
un. Sté hann þá af benzínleiðsl
unni, en hemlaði ekki strax. Ók
hann þannig lítinn spöl og fram-
hjá bifreiðinni, en varð þá
skyndilega þess var, að maður,
er hann telur hafa verið á
hraðri ferð suður yfir veginn,
var fyrir framan bifreið hans.
Skipti það engum togum, að
vinstri framhluti bifreiðarinn-
ar rakst á manninn, og varð
hann undir henni, en ákærði
beitti hemlum um leið og á-
reksturinn varð. Tókst 'honum
ekki að stöðva bifreíðina fyrr
en hún hafði runnið yfir mann-
inn og allt að 10 metra frá slys-
staðnum. Hlaut maðurinn svo
mikil lemstur, að hann andað-
ist þegar. Það er leitt í ljós af
skoðunarmanni bifreiða, að
hemlar á bifreið ákærða voru
ekki í fullkomnu lagi, er slys-
ið varð. Var þetta brot gegn
ákvæði 5. gr. 2. mgr. laga nr.
23/1941. Ákærða var skylt að
hemla bifreið sína, þegar hann
blindaðist af ljósum herbifreið-
arinnar og sá ekki veginn fram-
undan. Vanræksla þessarar
skyldu hans er brot á 26. gr.
4. mgr. greindra laga. Þá verð-
ur og telja, að hann með þess-
um gálausa akstri hafi valdið
slysinu. Greind brot ákærða
ber að heimfæra til refsingar
undir 38. gr. laga nr. 23/1941
og 215. gr. hegningarlaga nr.
19/1940. Þykir refsing hans
hæfilega ákveðin 60 daga varð-
hald. Svo ber og samkvæmt 39.
gr. laga nr. 23/1941 að svipta
ákærða ökuleyfi 1 3 ár.
Ákærði skal greiða allan kostn
að sakarinnar, bæði í héraði og
fyrir hæstarétti, þar með talin
málsvarnarlaun skipaðs tals-
raianns hann í héraði, 300 krón-
ur, og málflutningslaun skip-
aðs sækjanda og verjanda fyrir
hæstarétti, 350 krónur til hvors.
Slys þetta varð 17. des. 1942.
Framkvæmdu lögreglumenn þá
Iþegar bráðabirgðarannsókn, en
réttarrannsókn mólsins hófst
ekki fyrr en 8. febrúar 1943.
Verður að átelja þann drátt, þar
sem málið va rsvo aívarlegs
eðlis og þarnaðizt ksjótrar og
rækilegrar rannsók'nar.
Því dæmist rétt vera:
Áfcærði, Iiúðvák Dalberg Þor-
steinsson. sæti 60 daga varð-
haldi og skal sviptur ökuleyfi
3 ór frá birtiiigu dóms þessa.
Ákærði greiði allan kostnað
sakarinnar, þar með talin máls-
varnarlaun skipaðs talsmanns
hans í héraði, Baldvins Jónsson-
ar héraðsdómslögmanns, 300
krónur, og málflutningslaun
skipaðs sækjanda og verjanda
fyrir hæstarétti, hæstarréttarlög
manna Guðmundar í. Guð-
mundssonar og Jóns Ásbjörns-
sonar, 360 krónur til hvors.
Dóiminum ber að fuilnægja
með aðförum að lögum.“
Fríkirkjan:
Barnaguðsþjónusta klukkan 2 á
morgun, séra Árni Sigurðsson,
síðdegismessa kl. 5 séra Árni Sig-
urðsson.
Benedikt S. Gröndal:
Islenzka bréfið og flótt-
inn frá Noregi.
New York í ok*t.
AÐ ÞESSU SINNI ætla ég
að segja ykkur mjög ein-
kennilega sögu. Hún er um
það, hvernig íslenzkt bréf var
einu sinni þátttakandi í áhrifa-
miklum atburðum, sem hefðu
getað kostað líf manna, sem í
hlut áttu. Sagan er um flótta
tveggja Ameríkumanna af
norskum ættum frá Oslo, og
baráttu þeirra við hinn hataða
óvin norsku föðurlandsvin-
anna, Gestapo.
Áður en ég segi ykkur sög-
una sjálfa, ætla ég að segja
ykkur hvar ég komst yfir hana.
Það var á blaðamannafundi,
sem Ameríska Norræna félagið
hélt í New York, en þar voru
danskir, norskir og sænskir
blaðamenn og ég frá íslandi.
Ég mun sennilega segja ykk-
ur frá þessu félagi og fundin-
um seinna, en það var þar, sem
ég hitti Frank Nelson. Hann
spurði mig, hvort ég væri ný-
kominn frá íslandi og ég sagði
svo vera. Tókust með okkur
samræður, og brátt sagði hann
mér söguna okkar í stórum
dráttum.
Frank Nelson, sem er Ame-
ríkumaður af norskum ættum,
var kennari í Oslo, þegar stríð-
ið brauzt út. Nazistar vissu, að
hann var andstæðingur þeirra
og höfðu gætur á honum. Einn
góðan veðurdag ákváðu hann
og einn kunningi hans að flýja
frá Noregi.
Frank hafði með sér mörg
bréf, sem hann ætlaði að skila,
auk ýmissa alvarlegri skjala.
Meðal þessara bréfa var eitt frá
íslenzkri stúlku, í Oslo, til syst-
ur hennar á ísafirði. Frank
varð að eyðileggja bréfin öll á
síðustu stundu, áður en Gestapo
næði í þau. En hann man, að
íslenzka bréfið var til stúlku á
ísafirði, sem Málfríður nefnist.
Mér þykir ótrúlegt, að það sé
nema ein Málfríður á ísafirði,
sem á systur í Oslo. Ef þetta
er rétt með farið, átti ég að
segja henni þessa sögu og skila
kærri kveðju frá Frank. Nel-
son. Hann man eftir því, að
systirin í Oslo bað Málfríði um
að skrifa sér í gegnum Rauða
Krossinn, og að hún hafði lokið
prófi við háskólann í Oslo.
Nú skulum við heyra söguna
af flótta Nelsons, sem bréfið var
með á, enda þótt það væri eyði-
lagt.
Frank Nelson var sendikenn-
ari í ensku við háskólann í
Oslo, þegar Þjóðverjar réðust
inn í Noreg. Leið ekki á löngu
áður en hann og annar Ame-
riíkumaður. Ivan Jaeobsen að
nafni, stóðu í sambandi við
ýmsa, sem unnu gegn innrásar
hernum. Var svo um hríð eða
þar til þeir félagar ákváðu að
fara frá Noregi. Þar eð þeir
voru Ameríkumenn og Banda-
ríkin enn ekki í stríðinu, fengu
þeir fararleyfi sín og lagði Ja-
cobsen fyrst af stað í járnbraut
arlest áleiðis til sænsku landa-
mæranna. í tösku sinni hafði
hann allmikið af meinlausum
bréfum, en mikilvæg bréf faldi
hann innan á skyrtunni, sem
hann var í. Auk þess var hann
með 1000 dollara, sem faldir
voru í raksápuhulstri.
Jacobsen var handtekinn í
lestinni og fluttur til Oslo
til yfirheyrslu. Þegar Nélson
heyrði það, vissi hann hvað
verða mundi, og tók að búa sig
undir heimsókn nazista, því að
hann hafði skrifað sum af bréf-
um Jacobsens. Var þá fyrst
fyrir að brenna bréfin, en sum
þeirra voru hin mikilvægustu,
og fóru þau öll inn í ofninn,
hrert á fætur öðru, en með
Iþeim bréfið frá íslenzku stúlk-
unni, til Málfríðar systur henn-
ar á ísafirði. Að þessu loknu,
settist Nelson niður og beið
I eftir Gestapo.
Hann þurfti ekki að bíða
lengi, því að um miðnætti
gengu Herr Sigmund Fehnar,
Gestapoforingi, og nokkrir
menn með honum, inn í íbúð
hans og sögðu, að hann væri
tekinn fastur. Skömmu áður en
þeir komu, höfðu nokkrir Norð-
menn lagt til, að Nelson gengi
á skíðum til Svíþjóðar, en hann
vildi ekki hætta á það, enda
þótt hann vissi hvað biði hans
í Oslo.
Nelson var viðbúinn heim-
sókn þeirra Fehnars og lézt
vera einn af hinum þekktu pró-
fessorum, sem eru utan við
heiminn og allt, sem fram fer.
Þegar Þjóðverjarnir voru byrj-
aðir að leita í íbúðinni, mundi
hann skyndilega eftir bók í
bókaskápnum, þar sem geymd-
ar voru mikilvægar upplýsing-
ar. Fehnar var að skoða skáp-
inn, þegar Nelson mundi eftir
því. Nú var um að gera að
starfa fljótt og beina athygli
nazistanna frá skápnum.
Hann gekk upp að hliðinni
á Fehnar og tók út bók — næstu
bók við hina mikilvægu. Þessi
bók var „Á hverfanda hveli“,
og Nelson tók að spyrja Þjóð-
verjann, hvort hann hefði lesið
hana. Sá þýzki kvaðst ekki hafa
gert það, en sagði að konan sín
hefði lesið hana sér til mikillar
ánægju. Skyndilega var eins og
Þjóðverjinn myndi eftir því,
að hann var Gestapomaður að
gera húsrannsókn, og hann
rétti úr sér, en bókahillan var
gleymd. \
Sigmund þessi Fehnar er
einn grimmasti Gestapoforing-
inn í Noregi, skýrði Nelson mér
frá. Hann hafði í pyntingum
brotið alla fingurna á einum af
beztu vinum Nelsons, og eitt
sinn heyrði hann Þjóðverjann
hóta gömlum manni með pynt-
ingum.
Þegar Nelson var tekinn fast-
ur, sagði Fehnar: „Þú ert merki
lega rólegur af manni að vera,
sem hefir rétt sent bezta vin
sinn á höggpallinn.“ Mun hann
þar hafa átt við Jacobsen.
Lengi vissi Nelson ekkert,
hvað orðið hafði um Jacobsen.
Sjálfur var hann settur í fang-
elsið fræga í Möllersgötu 19,
og var þar hálfan sjöunda mán-
uð. Þá var það eitt sinn, er
hann var að ganga í garðshorni
því, sem hver fangi fékk að
viðra sig í, að hann heyrði ein-
hvern flauta „Walzing Mat-
hilda“ annars staðar í garðin-
um. Hann gat ekki séð mann-
inn, en kannaðist við flautið og
flautaði á móti „Yankee dood-
le“. Svarið kom um hæl, og var
þá flautað „Say it with Music“.
Nú var Nelson ekki lengur í
neinum vafa um, að þama væri
kominn vinur hans, Jácobsen.
Hélt hann áfram og flautaði
„Flickan i Havanna, hun har
ingan pengar“ og rétt á eftir,
„Hold tight, hold tight“. Af
þessu skildi Nelson, að Jacob-
sen hefði peningana enn og
ætlaði að halda þeim sem fast-
ast.
Þannig töluðu þeir félagar
oft saman, og gátu að miklu
leyti sagt hvor öðrum sögur
sínar. Hafði Jacobsen getað
eyðilagt mikilvægustu bréfin,
svo að í raun og veru vár ekki
fullnægjandi sönnun gegn þeim
félögum, enda þótt nazistar
héldu þeim í fangelsi.
Þeim félögum tókst að kom-
ast ií sjúikrajhús, Nelson með
því að leika sig geggjaðan, og
Jacöbsen með því að brjóta vilj
andi á sér handlegginn. Er það
verk, sem sýnir ótrúlega karl-
mennsku og taugaþrek, að
handleggsbr jóta sjálfan sig vilj-
andi.
Þannig leið tíminn, 'óg naz-
istar gátu ekkert haft upp úr
þeim félögum. Jacobsen sagði
ekki orð, en Nelson predikaði
yfir Gestapoforingjunum á
latínu og engilsaxnesku, sem
.voru skólafög hans, svo að þeir
voru ekki í neinum vafa um,
að hann væri bilaður á taugun-
um. Eftir sex og hálfan mánuð
var þeim svo skipt fyrir þýzka
fanga og þeir komust heim.
Frank Nelson er nú í New
York í þjónustu norsku stjórn-
arinnar, og þar hitti ég hann.
Hann sagði mér fyrst frá bréf-
inu, og síðan alla söguna um
viðskipti hans við nazista, eins
og ég gat um áður.
Eins og öllum Norðmönnum,
þótti Frank vænt um að heyra
um það, hversu mikla samúð
íslendingar hefðu með Norð-
mönnunum heima á íslandi.
Hann veit margt um íslenzk
málefni og sögu, og kann meira
að segja nokkra íslenzka ástar-
brandara.’Ég bætti svo nokkr-
um við og við skemmtum okk-
ur eins vel og tveir Skandinav-
ar geta.
„Ég man vel eftir því, er
fyrstu hersveitirnar komu til
íslands“, sagði Frank. „Ég var
þá í Noregi, og sannarlega var
það vesælt, sem nazistar fyrir-
skipuðu blöðum sínum að skrifa
um ísland þá. Mundi íslend-
ingum þykja duglega smjaðrað,
ef þeir sæju það, því að þeir
voru á dramatiskan hátt gerðir
að fórnardýrum í klóm banda-
manna.“
hvað segja hdn blöðin r
Frh. af 4. síðu.
hluta í fjárveitinganefnd, og gátu
því staðið gegn öllum óhófskröf-
um og ábyrgðarlausum fjáraustri.
Hvor flok^urinn um sig gat skor-
ist úr leik og skilað sérstöku
nefndaráliti teldi hann í óefni stefnt
en svo var ekki.
Það er því hlægilegt er mál-
gögn flokka, sem beinlínis bera
ábyrgð á afgreiðslu fjárlaganna,
ætla að skella skuldinni á fjár-
málaráðherra fyrir að taka við
slíkum fjárlögum, í stað þess að
segja af sér. Er ekki sök þingsins
eins og út af fyrir sig nægjanleg,
þótt fjármálaráðherra hefði ekki
þætt gráu ofan á svart, með því að
efna til algers öngþveitis í þing-
lokin, og hvaða líkindi eru til að
hin sundraða þingmannasveit hefði
séð nokkur ráð til lausnar, eftir
allan vesaldóminn og ábyrgðar-
leysið, sem afgreiðsla fjárlaganna
var háð af þeirra hálfu.
Fullyrt er í ofannefndri grein,
að margt hafi verið sagt og hugs-
að á síðasta alþingi. Hins er ekki
getið hve mikill hluti af öllum
þeim orðum og umþenkingum hafi
verið að engu hafandi, en fjár-
lagaafgreiðslan er gott sýnishorn
svikinnar vöru í þessum efnum,
en vel kann svo að fara að þingið
fái færi á að sannfærast betur í
því efni en orðið er.“
Það er vissulega. engin furða,
þó að þingið sé gagnrýnt. Síð-
asta þing vann sér fátt til
fremdar en margt til óhelgi —
og það í stórvægilegum atrið-
.....