Alþýðublaðið - 15.01.1944, Blaðsíða 7

Laugardagur 15. janúar 1944
ALS»VÐUBLAÐ1Ð
7
iBœrinn í dag.í
Næturlæknir er í Læknavarð-
varðstofunni, sími 5030.
Næturvörður er í Reykjavíkur-
apóteki.
ÚTVARPIÐ:
20.00 Fréttir.
20.25 Útvarpstríóið: Einleikur og
tríó.
20.45 Leikrit: „Truflanir“ eftir
Dunsany lávarð (Lárus
Pálsson, Haraldur Björnsson
,8- f1-)-
21.45 Hljómplötur: Ýms lög.
21.30 Upplestur (Ævar R. Kvaran
leikari).
21.50 Fréttir.
22.00 Danslög'.
24.00 Dagskrárlok.
Liaugarnesprestakall
Messa í samkomusal Laugarnes-
kirkju á morgun kl. 2 e. h. (gengið
ínn í kirkjuna að austan. Séra
Friðrik Hallgrímsson, dómprófast-
ur predikar. Barnaguðsþjónusta
kl. 10 f. h.
Hallgrímsprestakall.
Kl. 2 e. h. messa í Austurbæjar-
skólanum, séra Sigurbjörn Einars-
son, kl. 11 f. h. barnaguðsþjónusta
séra Jakob Jónsson, kl. 10 f. h.
sunnudagaskóli í Gagnfræðaskól-
anum við Lindargötu.
*____________________
Skemmtifundur Alþýðuflokksfé-
lagsins
óskar tekið fram, að af sérstök-
um ástæðum verður fræðslu- og
skemmtikvöld Alþýðuflokksfélags-
ins, sem átti að verða í kvöld,
ekki fyr en næsta laugardag.
INNBROT OG ÞJÓFNAÐIR
Frh. af 2. síðu.
imaður til lögreglunnar og kærði
ránið.
Auk þessa hefir svo komist
upp um 6 stráka 9—16 ára
gamla, sem hafa orðið uppvisir
að 11 smáþjófnuðum. .
AHs hefir rannsóknarlögregl
an haft 43 þjófhaðarmál, fyrir
utan reiðhjólaþjófnaði, til með-
ferðar í þessum mánuði.
Félagslff.
Valur
HANDKNATTLEIKSÆFING í
kvöld klukkan 9. Áríðandi að
sem flestir mæti. — Nefndin.
Skíðaferð klukkan 8 í kvöld og
á sunnudagsmorgun kl. 8.30
frá Arnarhvoli. Farmiðar í
Herrabúðinni, Skólavörðu-
stíg.
KR-SKÍÐAFERÐIR. — Farið
verður til skíðaskála félags-
ins í kvöld klukkan 8. Far-
seðlar eru seldir hjá Skó-
verzlun Þórðar Péturssonar,
Bankastræti. Farið frá
Kirkjutorgi.
Juilar-
©eorgeiie
nýkomið.
Éinnig
Palletiur
í mörgum litum.
H. Toft,
Sbólavoröustio 5. Sími 1035
Ræða Stefáns Jóhanns um
skilnaðinn á alþingi í gær.
Frh. af 2. síðu.
hvika í engu frá grundvelli
laga og réttar í skilnaðarmál-
inu).
Það er sannarlega þess vert,
að hafa varnaðarorð þessara
tveggja merku manna í huga,
sagði Stefán Jóhann, þegar al-
þingi ætlar að taka ákvörðun
um þetta mál.
Og í því sambandi vil ég
benda á það, sem margir virð-
ast ekki gera sér fullkomlega
ljóst, en í þessu máli er þó að-
alatriði — að
sambandslagasáttmálinn er
enn í gildi, þó að framkvæmd
hans hafi fallið niður að
mestu leyti um nokkurt skeið.
Þar af leiðandi er 18. gr.
S.K.T. DANSLEIKUR
í G.T.-húsinu í kvöld klukkan 10. — Aðeins gömlu dansarn-
ir. — Aðgöngumiðar seldir frá klukkan 2.30. — Sími 3355.
Dansinn lengir lífið.
AUGLÝSIÐ í ALÞÝDUBLAÐINU
Prjár kesmmggaia hrad
skSinaðatrsaiiaiBna.
Ýmsar kenningar hafa komið
fram um það, hversvegna við
ættum nú þegar að fella sam-
ibandslagasáttmálann úr gildi,
án nokkurs tillits til uppsagri-
arákvæðanna í 18. grein hans.
En aðallega eru þær þrjár:
Sú fyrsta er, að réttur þjóða
til sjálfstæðis sé ofar Öllum
samningum, eins og Einar Ol-
geirsson hefir sagt í grein, sem
hann skrifaði nýlega í Andvara.
Slíkt kann að láta vel í eyrum.
En ég vil spyrja: Hvar væri ís-
lenzka þjóðin á vegi stödd, ef
hún lýsti yfir þeirri skoðun, að
hún gæti í viðskiptum sínum
við aðrar þjóðir, vikið til hlið-
ar öllum gerðum samningum
með skírskotun tií réttar, sem
stæði ofar slíkum skuldbinding-
um? Er það ekki einmitt þetta,
að þjóðir eða ríki skuli hafa tek-
ið sér rétt til þess að rjúfa gerða
samninga, þegar þeim hefir
sýnst, sem nú hefir leitt hinar
ægilegu blóðsúthellingar yfir
ge.rvallt mannkynið? Ég vil
vona, að alþingi búi ekki niður-
fellingu sambandslagasáttmál-
ans í hendur þjóðarinnar með
slíkum forsendum.
Önnur kenningin er hin svo-
nefnda vanefndakenning — að
hægt sé að fel-la sambandslaga-
sáttimálann úr gildi vegna van-
efnda danskra stjórnarvalda og
þar með dönsku þjóðarinnar á
honum. Sú kenning er í fyrsta
lagi svo um deild, að hæpið er
að tryggja sambandsslitin á
henni. Og þó að alþingi hafi í
ályktunum sínum 1941 áskilið
okkur vanefndaréttinn til rift-
ingar sambandslagasáttmálans
til þess að vera við öllu búið,
sem að höndum kynni að bera,
er þar með ekki sagt, að nauð-
synlegt sé, að tefla á tæpasta
vaðið, þegar um aðra örugga leið
er að velja. Það er og vitað, að
núverandi ríkisstjórn hefir ekki
viljað skírskota til vanefndarétt
afins, enda hefir vanefndakenn
ingin mælst illa fyrir meðal þjóð
arinnar svo að ekki sé minnst
á afstöðu dönsku þjóðarinnar
til hennar; og tvö vinsam-
leg stórveldi hafa ráðið okk-
ur ákveðið til þess, að fella sam-
ibandslagasáttmálann ekki úr
gildi á grundvelli neins van-
efndaréttar, heldur þá fyrst, þeg
ar sáttmáiinn er tvímælalaust
út runninn, eins og það var orð-
að af öðru þeirra, eða að við
skyldum halda okkur stranglega
að ákvæðum sáttmálans sjálfs,
eins og sagt var af hinu. Eg á-
lít því, að við eigum ekki að
ibyggja neitt á vanefndarétti.
Þriðja kenningin, sem fram
kom í yíirlýsingu ríkisstjórnar-
innar 1. nóvember síðastliðinn,
er sú, að það ástand, sem skap-
aðist 9. apríl 1940 og síðan hef-
ir haldizt óbreytt, veiti okkur
rétt til sambandsslita. Engin
rök hafa verið færð fyrir þess-
ari staðhæfingu hingað til, og
ég get ekki séð, að það veiti
okkur neinn slíkan rétt.
Sambandslagasátt«
málinn enn i cgildi.
Nú vita þingmenn hinsvegar,
að við höfum rétt til sambands-
slita samkvæmt sambandslaga-
sáttmálanum sjálfum, ef lög-
lega er að farið.
hans, þ. te. uppsagnarákvæð-
in einnig í gildi. Og sambands
lagasáttmálinn sjálfur verð-
ur því ekki löglega úr gildi
felldur nema því aðeins, að
, fylgt sé uppsagnarákvæðum
hans — þar að lútandi, þar á
meðal við þjóðaratkvæða-
greiðsluna um málið.
En þar sem engin aðkallandi
þörf knýr til þess ,að ganga
nú þegar formlega frá sam-
bandsslitum, hefði ég langhelzt
kosið, að sambandsslitunum
yrði frestað þar til frjálsar við-
ræður hefðu farið fram milli
sambandsþjóðanna; það teldi ég
eðlilegustu, öruggustu og drengi
legustu leiðina og algerlega á-
hættulausa fyrir okkur, ekki
sízt þegar á þau loforð er litið,
sem tvö vinsamleg stórveldi
hafa gefið okkur í sambandi við
sj álfstæðismálið.
Samhonmlag aðeins
ntn loglegp og sóma-
safinle$ga iansn.
En nú er svo að sjá sem þrír
flokkar þingsins telji það þjóð-
hættulegt, að bíða þess, að hin
ágæta bræðraþjóð okkar fái aft
ur frelsi sitt. Og því myndi ég
vilja vinna það til samkomu-
lags, að fallast á að sambands-
slitunum yrði ekki frestað svo
lengi, heldur aðeins þar til eftir
19. maí 1944, þegar löglegt má
teljast að fella sambandslaga-
sáttmálann niður með því að þá
eru þrjú ár liðin frá því, að
dönskum stjórnarvöldum bár-
ust ályktanir alþingis 17. maí
1941, eins og til skilin eru í sam
bandslagasáttmálanum frá því
að uppsögn hans er boðuð og
þar til hann er úr gildi felldur.
Eftir 19. maí 1944 er því hægt
að ákveða á lögformlegan hátt
á alþingi að fella sambandslaga-
sáttmálann úr gildi og láta fara
fram um það þjóðaratkvæði —
fyrr ekki.
Hinsvegar vildi ég leggja á-
herslu á, að lýðveldisstjórnar-
skráin yrði ekki afgreidd fyrr
en á eftir og ekki látin taka
gildi fyrr en konungi hefði gef-
izt tækifæri til þess að segja af
sér. Gerði hann það ekki, teldi
ég unnt að láta lýðveldisstjórn-
arskrána ganga í gildi, engu að
síður á löglegan hátt.
Ég vil í þessu sambandi
minna á þá miklu virðingu sem
Danakonungur nýtur nú, ekki
aðeins meðal þjóðar sinnar,
heldur og um allan heim. Og
þó að við skuldum honum
máske ekkert, þa skuldum við
sæmd íslands að koma drengi-
lega fram við þennan virðu-
lega þjóðhöfðingja.
Mér er fullkomlega ljós
nauðsyn þess, að þjóðin standi
saman um lokaþátt þessa máls.
En til þess að þjóðin geti staðið
saman verður samkomulag um
málið að takast á grundvelli
ótvíræðs réttar og fullkomins
velsæmis. Enda væri það eng-
inn gróði og enginn vegsauki
fyrir íslenzku þjóðina, þótt
hún stæði saman um óréttlæti
og vafasamar ákvarðanir.
Nú er vitað, að menn úr öll-
um flokkum beita sér fyrir
samkomulagi um skilnaðarmál-
ið á þeim grundvelli, sem ég
hefi áður lýst og allir ættu að
geta við unað. Ef slíkt sam-
'komulag næðist þyrfti enginn
að kvíða því, að ekki fengist
sá meirihluti við þjóðaratkvæða
greiðsluna um skilnaðinn, sem
tilskilinn er í 18. grein sam-
bandslagasáttmálans. Og þar
með væri jafnframt réttarheiðri
okkar í sambandi við afgreiðslu
málsins fullkomlega borgið.
ISrssðskiltaadarmÖBMi-
viBSfi varó rakafátt.
A eftir Stefáni Jóhanni töl-
uðu Ólafur Thors fyrir hönd
Sjálfstæðisflokksins, Eysteinn
Jónsson fyrir hönd Framsóknar
flokksins og Einar Olgeirsson
fyrir hönd Kommúnistaflokks-
ins. Lýstu þeir allir yfir óskiftu
fylgi flokka sinna við þings-
ályktunartillöguna um niður-
felling sambandslagasáttmálans
og deildu. allhart á Stefán Jóh.
Stefánsson, þó að enginn þeirra
reyndi að mótmæla með svo
miklu sem einu orði því, sem
var þungamiðjan í ræðu hans,
að sambandslagasáttmálinn
væri enn í gildi og yrði þar af
leiðandi ekki á löglegan hátt úr
gildi felldur nema með því að
fylgt yrði uppsagnarákvæðun-
um í 18. grein hans, þar á meðal
um þj óðaratkvæðagreiðsluna.
Fleiri höfðu þegar kvatt sér
hljóðs, en umræðunni var frest-
að eftir að einn þingmaður
hafði talað af hálfu hvers flokks
og verður ekki haldið áfram
fyrr en eftir helgi.
Fjallaþorp.
(Frh. af 5. síðu.)
ins var stolið, svo að við vorum
tóbakslausir í þrjár vikur. Þýzk
flugvél fórst í fjöllunum
skammt frá þorpinu með allri
áhöfn. Nokkrir Þjóðverjar komu
í heimsókn skömmu síðar til
þess að rannsaka flakið og taka
skýrslu af fólkinu í grenndinni
um atburð þennan. Þeir komu
til þorpsins, en höfðu þar
skamma viðdvöl og voru hljóðir
og hógværir menn.
Þorp þetta hafði sem sagt
ekkert af hernáminu að segja.
Engir Þjóðverjar höfðust þar
við og þorpsbúarnir voru því
fegnari en frá verði sagt. Þjóð-
Verjum hafði þó eigi tekizt að
hneppa gervallt Frakkland í
fjötra hernámsins. Þorpsbúarn-
ir nutu skoðanafrelsis og voru
sjálfráðir gerða sinna. Og bænd
ur þeir, sem þorp þetta byggðu,
biðu þeirrar stundar, er þeir
ættu þess kost að hverfa til bar-
áttu fyrir ættland sitt með vopn
í hönd.
Já, vissulega var ég gagn-
kunnugur fjallaþorpi þessu,
sem ber við himin. Þorpsbú-
arnir una glaðir við sitt. Þeir
telja sig ekki hafa ástæðu til
þess að óttast vetrarkuldana,
því að þá skortir ekki brenni.
Þeir vefa sér klæði úr ull sauð-
kinda sinna og gera sér tréskó.
Þeir hlæja að bjálfunum í
Vichy og draga dár að Þjóð-
verjum.
En íbúar þessa kyrrláta og af-
skekkta fjallaþorps munu taka
sér vopn í hönd einhvern góðan
veðurdag og halda niður á
sléttuna til þess að reka innrás-
arherinn burt úr Frakklandi,
þegar borgarstjórinn gefur fyr-
irskipun sína. Borgarstjórinn
mun sem sé verða foringi þeirra
jafnt á vígaslóð sem heima
fyrir.
KAUPHÆKKUN Á BLÖNDÓSÍ
- Frh. af 2. síðu.
eins og eftirfarandi saman-
íburður á kaupgjaldinu áður og
nú^ sýnir:
I almennri vinnu verður kaup
ið þetta, en í svigum er sýnt
hvað kaupið var áður: Dag-
vinna kr. 2,19 (kr. 1,80), eftir-
vinna kr. 3,15 (kr. 2,20), Nætur
og helgidagavinna kr 4,20 ('kr.
2,40). í skipavinnu verður kaup
ið þannig: Dagvinna kr. 2,45
(kr. 2,35;) eftirvinna kr. 3,3il
(kr. 2,75) Nætur og helgidaga-
vinna 4,17 (kr. 3,15).
M lifa sjðlfan sig...
Frh. af 3. síðu.
„krambúðina,“ með öllu þvr
skrítna, sem vakti forvitni
unglingsins, þar ægir saman
öllum vörum, tóbaki, ostx
veiðarfærum, brauði og
tjöru. Þessu lýsir Hamsun
í snilldarlegan hátt. Hann á
til að lýsa smáþorpi eitt-
hvað á þessa leið: Þar var
bryggja, póststofa, brenni-
vínssamlag og flaggstöng. —
Með þessu er allt sagt. Mað-
ur sér fyrir sér litlu húsin
uppi í brekkunni, krókóttan
stíginn upp að kirkjunni og
rauðmálaðar sjóbúðir niðri í
flæðarmálinu.
EN EFTIR ÞVÍ sem hróður
hans óx, minnkaði manngildi
hans. Honum fannst hann
vera hafinn yfir fólkið, sem
hafði alið hann. Fyirlitning
hans á alþýðu manna fór
dagvaxandi og hann fór að
hafa yndi af því að sveipast
einhverri fjarrænni hulu
mikilmennisins. Kenningar
Nietzsches virðast hafa
fengið sterkan hljómgrunn í
sálu hans og þegar Hitler
birtist á sjónarsviðinu, verð-
ur Hamsun aðdáandi hans.
Ekki alls fyrir löngu gengust
nazistar fyrir einhvers kon-
ar rithöfundamóti í Wien. —
Þar var mættur Knut Ham-
sun og virtist kunna mæta
vel við sig innan um böðla
þjóðar sinnar, Þar var lesin
upp ræða Hamsun, sjálfur
treystist hann ekki til þess,
þar sem hann sagði m. a.: —
Styrjöldin gengur vel. Kaf-
bátarnir sökkva æ fleiri
skipum. Lengra gat Ham-
sun ekki komist í hinni
hörmulegu niðurlægingu
sinni á gamalsaldri, en að
fagna því, að þúsundir
norskra sjómanna láti lífið
í miskunnarlausum kafbáts-
árásum. — Knut Hamsun
lifir sjálfan sig.
Skíðafélag Reykjavíkur
ráðgerir að fara skíðaför næst-
komandi sunnudagsmorgun kl. 8
frá Austurvelli. Farmiðar seldir
hjá Muller í dag kl. 10 til 5 til fé-
lagsmanna en til utanfélagsmarma
kl. 5 til 6 ef óselt er.