Alþýðublaðið - 23.01.1944, Blaðsíða 7

Shumudagur 23. jauúar 1944.
ALÞYÐUBUÐIÐ
•♦♦♦®®®®<*®®®<»®<3><3>®®<3>®<3>®®®^
Næturlæknir er í nótt í Lækna-
varðstofunni, sími 5030.
Næturvörður er í Ingólfsapó-
'ieki.
Helgidagslæknir er Karl Sig.
Jónasson, Kjartansgötu 4, sími
3925.
ÚTVARPIÐ:
11.00 Messa í Dómkirkjunni (sr.
Friðrik Hallgrímsson). 12.10—
13.00 Hádegisútvarp. 14.15 Mið-
degistónleikar (plötur): Óperan
.,,Madame Butterfly“ eftir Puccini
(Listamenn ,,Scala“-óperunnar í
Mílanó flytja. — Sungin á ítölsku),
18.40 Barnatími: Leikritið „Nagla-
súpan“ (Gunnþórunn Halldórsdótt
ir, Þorst. Ö. Stephensen). 19.25
Hljómplötur: l’Arlesienne svítan
eftir Bizet. 19.50 Auglýsingar.
20.00 Fréttir. 20.20 Einleikur á
cello: Kol Nidrei eftir Max Bruch
(Þórhallur Árnason). 20.30 Erindi:
Hödd úr sjúkrahúsi (Guðmundur
Friðjónsson skáld á Sandi. — V.
Þ. G.). 21.00 Hljómplötur: Nor-
rænir söngvarar. 21.15 Upplestur:
„Gamla konu langar í ferðalag“
Sögukafli. (Halldór Kiljan Lax-
ness, rithöfundur). 21.35 Hljóm-
plötur: Klassiskir dansar. 21.50
Fréttir. 22.00 Danslög. (Danshljóm
sveit Þóris Jónssonar, kl. 22.00—
22.40). 23.00 Dagskrárlok.
MÁNUDAGUR:
Næturlæknir er í Læknavarð-
stofunni, sími 5030.
Næturvörður er í Ingólfsapó-
teki.
ÚTVARPIÐ:
12.10—13.00 Hádegisútv. 15.30
—16.00 Miðdegisútvarp. 18.30 ís-
lenzkukennsla, 1. fl. 19.00 Þýzku-
Jtennsla, 2. fl. 19.25 Þingfréttir.
19.50 Auglýsingar. 20.00 Fréttir.
20.30 Erindi Fiskiþingsins: Starf-
semi Fiskifélags íslands (Davíð
Ólafson, forseti félagsins). 20.55
Hljómplötur: íslenzk lög. 21.00 Um
daginn og veginn (Bjarni Ásgeirs-
son alþingism.). 21.20 Útvarps-
Mjómsveitin: Hugleiðingar um ým-
is þjóðlög. — Einsöngur: Frú Dav-
ina Sigurðsson syngur lög eftir
Flgar. 21.50 Fréttir. Dagskrárlok.
Ný málarastofa,
„Glitnir“, hefir verið opnuð á
Hverfisgötu 74. Eigendur hennar
,eru Magnús Sæmundsson og Jó-
liann Sigurðsson.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir „Voþn guðanna“ eftir
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi,
3íl. 8 í kvöld.
Hringkonur!
Afmælisfagnaður Hringsins verð
air miðvikudaginn 26. jan. kl. 7 í
Oddfellowhúsinu.
Nemendasamband Kvennaskólans
heldur skemmtifund annað
kvöld kl. 8V2 í húsi Verzlunar-
mannafélagsins, Vonarstræti.
Starfsmannafélag Reykjavíkur
heldur árshátíð sína föstudaginn
4. febr. n. k. í Tjarnarkaffi og
hefst hún með borðhaldi kl. 7.30.
Nánara auglýst síðar.
Ferðafélag íslands
heldur skemmtifund í Odd-
fellowhúsinu mánudagskvöldið 24.
janúar 1944. Húsið opnað kl. 8.45.
Sýnd kvikmynd í náttúrlegum lit-
um frá Þórsmörk, tekin af Sigurði
Tómassyni úrsmið, útskýrð af
Pálma Hannessyni rektor. Dansað
til kl. 1. Aðgöngumiðar seldir á
mánudaginn í bókaverzlunum Sig-
fúsar Eymundssonar og ísafoldar-
prentsmiðju.
Félagslíf.
BETANÍA
SAMKOMA í kvöld kl. 8.30.
• Ingvar Árnason og Ólafur
Ólafsson tala.
K. F. U. M.
HAFNARFIRÐI. Almenn sam-
koma í kvöld kl. 8.30. Jó-
hannes Sigurðsson talar. Allir
velkomnir.
Bréf ríkðsstjórans.
Frh. af 2. síðu.
gera hverjar þær samþykktir
um þessi mál, sem alþingi eða
ineiri hluti þess ákveður.
Hins vegar hefir þeim alþing-
ismönnum, sem um málið hafa
fjallað fyrr og síðar og samið
hafa bæði þingsályktunartillög-
una og frumvarpið verið það
Ijóst, að æðsta valdið um mál
þessi á að vera hjá þjóðinni
sjálfri, þar sem hvorugu er ætl-
að að öðlast gildi fyrr en borið
hafi verið undir atkvæði allra
kosningabærra manna í landinu
til samþykktar eða synjunar.
Enda er þetta í samræmi við
gildandi stjórnskipunarlög.
Um þessi tvö atriði: 1. rétt
alþingis til þess að gera sam-
þykktir um málið og 2. æðri
rétt þjóðarinnar sjálfrar til
þess að ráða fullnaðarúrslitum
þess, tel ég ekki vera vafa.
Raunverulegur skilnaður
milli íslands og Danmerkur
varð með sambandslögunum
1918, að áliti margra bæði hér
á landi og í Danmörku. Það
mun hafa vakað fyrir mörgum
íslendingum þá þegar, 1918, að
sambandslagasamningurinn
yrði að sjálfsögðu felldur niður
á árinu 1944. Þessu lýsti al-
þingi einnig yfir árin 1928 og
1937. Þeir ófyrirsjáanlegu at-
burðir, sem gerðust í aprílmán-
úði 1940 og síðan. hafa áreiðan-
lega ekki dregið úr þessari al-
mennu ósk Islendinga. En senni-
lega hafa margir vænzt þess í
Iengstu lög að niðurfellingin
gæti orðið með þeim hætti, sem
sambandslögin ákveða.
Þjóðin hefir ekki verið spurð
þess sérstaklega enn, hvern hátt
hún óski að hafa nú á þessu
máli, niðurfelling sambands-
samningsins og stofnun lýðveid-
is á Islandi, eða henni á annan
hátt gefinn kostur á því að láta
í ljós fyrirfram skoðun sína á
þeim málum. Þetta/mun og ekki
almennt hafa verið rætt á und-
irbúningsfundum undir tvær
síðustu alþingiskosningar, báðar
á árinu 1942.
Þessa rödd þjóðarinnar
frjálsa og óbundna, virðist mér
vanta. En hún mundi koma
fram á þjóðfundi, sem kvatt
væri til í því skyni.
Það mundi vera í fyllra sam-
ræmi við frumreglur þjóðræðis-
ins, að þjóðinni gefist kostur á
því að hafa áhrif á afgreiðslu
málsins, áður en fullnaðarsam-
þykkt er gerð um það á alþingi,
en ef alþingi gerir fyrst sam-
þykktir sínar og þær samþykkt-
ir eru síðan lagðar fyrir þjóð-
ina eingöngu til synjunar eða
samþykkis.
I yfirlýsingu sinni 1. nóvem-
ber 1943 hefir núverandi ríkis-
stjórn lagt áherzlu á, að miklu
varði að öll þjóðin geti samein-
ast um lausn þessa máls. Hún
hefir enn lagt áherzlu á þetta
sama er hún lagði þingsálykt-
unartillöguna og stjórnarskrár-
frumvarpið fyrir alþingi nú
fyrir nokkrum dögum. Hygg ég
að öll þjóðin muni samála um,
að slíkur einhugur sé æskilegur,
ef unnt er. Því þykir mér svo,
að einskis megi láta ófreistað
til þess að skapa þennan ein-
hug. Og til þess sé þjóðfundar-
kvaðning líklegri en flest ann-
að.
Slík bein og virk þátttaka
allrar þjóðarinnar í afgreiðslu
þessa máls, sem varðar alla
þjóðina svo mikils nú og um
alla fraintíð, mundi að minni
skoðun gera hvorttveggja, að
vera enn virðulegri en sam-
þykktir alþingis, þótt þjóðarat-
kvæðagreiðsla eingöngu til
synjunar eða samþykktar færi
á eftir, og einnig skapa slíkt
viðhorf út á við, að aðrar þjóð-
ir mundu frekar virða ákvarð-
anir þjóðarinnar með þessum
hætti. Einróma eða sama sem
einrómá samþykkt þjóðfundar
mundi sýna þjóðarviljann með
þeirri alvöru og þeirn þunga,
að enginn mundi vefengja
hverjar væru raunverulegar
óskir þjóðarinnar.
Ef leitað er í sögunni mun
það koma í Ijós, að með flestum
þjóðum hefir framtíðarstjórn-
skipunin undir sambærilegmn
kringumstæðum verið ákveðin
af sérstökum þjóðfundi í stað
venjulegs löggjafarþings. I vorri
eigin sögu má lesa, að það var
vilji forvígismannanna í frelsis-
baráttu vorri fyrir tæpri öld
undir forustu Jóns Sigurðsson-
ar, að sérstakur þjóðfundur
tæki ákvörðun um stjórnskipun
Islands. Mótmæli hans og þing-
heims, er slitið var með valdboði
þjóðfundinum 1851, er einn af
minnisstæðustu atburðum í
seinni stjórnmálasögu vorri. Og
þó var alþingi þá nýlega end ur-
reist og hefði að sjálfsögðu get-
að gert samþykktir um málíð.
Ef einhver kynni að telja að
þjóðfundarkvaðning mundi
verða til þess að tef ja afgreiðslu
málsins um þörf fram, hygg ég
að svo þyrfti ekki að verða, ef
gengið er fljótt að verki. I.’ada
mundi alþingi nú geta undirbú-
ið málið enn vandlegar undir
fundinn en gert hefir verið iil
þessa. Mun ég fús að gera nán-
ari grein fyrir þessu, ef neínd-
irnar telja rétt að sinna fram-
angreindri hugmynd minni, og
ef þess yrði óskað. Ég skal að-
eins geta þess nú, að ég geri ráð
fyrir því, að þjóðfundur geti
hafa lokið störfum sínum fyrir
lok maímánaðar næstkomandi.
Reykjavík, 21. janúar 1944.
(Sign.) Sveinn Björnsson.“
IrjBSi slfpms.
Frh. af 2. síðu.
irlitið með þessu hvílir á skipa-
eftirliti ríkisins.
'Ég vil enga dóma leggja á
það, hvernig hleðslumerkin eru
ákveðin. Um það fjallaði fyrst
©g fremst sá maður. sem talinn
er færastur til þess hér á landi,
Pétur Sigurðsson, sjómanna-
skólakennari.
Um hleðslu skipa á fiskveið-
um eru engin ákvæði til. Tókst
ekki að fá það fram á alþingi,
íþegar þreytingin á lögunum var
gerð.
Því hefir verið haldið fram,
að það yrði að vera á valdi sjó-
mannarma sjálfra, og þá fyrst
og fremst skipstjóranna, hversu
mikið þeir settu í skipin.
Allar umræður um þetta mál
eru því miklu viðkvæmnari og
vandasamari, þar sem aðstæð-
urnar gera þá kröfu til sjó-
mannanna sjálfra, að þeir gæti
á hverjum tíma fullrar gætni
og varúðar, þar sem þeir manna
bezt eiga að þekkja skip sín
og hvað má bjóða þeim.
Auk þess sem áður getur hefir
verið allt frá stríðsbyrjun mjög
Jarðarför
Rebekku Jónsdóttur,
fer fram mánudaginn 24. þ. m. og hefst með bæn að heimilí
okkar, Vesturgötu 51 B, kl. IV2 e. h.
Jarðað verður frá Dómkirkjunni.
Súsanna Elíasdóttir. Þorvaldur R. Helgason.
Hjartans þakkir færum við öllum þeim fjær og nær, sem á
einn eða annan hátt sýndu okkur samúð og hluttekningu við
andlát og jarðarför dóttur okkar og systur,
Hristsnar Siguróardóttur,
Spítalastíg 4 B.
Sérstaklega þökkum við telpnakórnum og stjórnanda hans,
Jóni ísleifssyni, margs konar vináttuvott.
Jófríður Kristjánsdótíir. Sig. Magnússon og systkini.
Maðurinn minn,
Þorleifur Jóhannesson
bókavörður, Stykkishólmi, lézt í nótt á spítalanum í Stykkishólmi.
Anna Guðmundsdóttir, börn og tengdabörn.
Hér með tilkynnist vinum og vandamönnum, að maðurinn
minn, faðir okkar, tengdafaðir og afi,
GuÓmundur Bjarnason,
andaðist 22. janúar að heimili sínu, Njálsgötu 72.
Fyrir mína hönd og annarra aðstandenda.
Hjörtfríður Elísdóttir.
Minningarathðfn
Minningarathöfn fer fram í Dómkirkjunni fimmtudag-
inn 3. febrúar kl. 1.30 e. h. um skipshöfnina á b/v. Max
Pemberton, sem fórst með skipinu hinn 11. janúar,
Athöfninni verður útvarpað. ö
Halldór Kr. Þorsteinsson.
náin samvinna milli stéttarfé-
laga sjómanna hér í bænum um
allt það, sem lýtur að útbúnaði
skipanna til öryg.gis lífi sjó-
manna, og hafa flestallar tillög-
ur þeirra verið lögfestar með
reglugerðum og sú síðasta var
gefin út 10. nóv. s.l. haust."
— En hvað um hleðslu fiski-
skipanna?
,,Eins og sakir standa vil <
ekki últala mig ítarlega um það
efni. Eins og þér er kunnugt
um, eru bætur fyrir slys tvenns
konar: Sú almenna slysatrygg-
ing, sem tók stórfelldum um-
bótum á alþingi fyrir frum-
kvæði Alþýðuflokksins, og hin
svonefnda stríðsslysatrygging.
En með stríðsslysatryggingu er
bætt hvert það slys, sem talið
er, að orðið hafi af styrjaldar-
ástæðum, eða af ókunnum á-
stæðum, og þessu síðasta meg-
um við ekki gleyma.
Það er mjög óvarlegt að
kveða upp nokkurn dóm um
orsakir slysa. þegar enginn er
til frásagnar. Síðasta dæmið
um þetta var þegar Sviði fórst.
Eins og skilja má, er hér mikið
í húfi fyrir alla aðstandendur
hinna látnu manna.
En ef við ræðum um hleðslu
skipanna í heild, þá virðist svo,
að oft sé teflt á tæpasta vaðið.
Fiskirúm skipanna hefir verið
stækkað og notað til hins ítr-
asta, fiskurinn afhöfðaður minni
ís notaður, hillur í fiskirúmi
mjög takmarkaðar 0. s. frv.
Þetta allt hefir þau áhrif að
Iþungi farmsins er mjög meiri
en áður tíðkaðist. Hve miklu
þessi farmaukning nemur skal
ekkert fullyrt um, en ýmsir
menn halda því fram. að á ein-
stöku skipum geti hún numið
allt að helmingi meiri þunga,
en hæfilegt þótti fyrir stríð.
Eins og gefur að skilja, er
kapp í mönnum, og mikil freist
ing, að afla sem mest, til að
geta selt sem mest. Þetta á ekki
aðeins við um útgerðarmenn,
heldur einnig við um skips-
hafnirnar.“
— En hvað er hægt að gera
til að koma í veg fyrir það, að
burðarþoli skipanna sé ofboðið?
„Ég tel brýna nauðsyn á því,
að fulltrúar hinna ýmsu stétt-
arfélaga sjómanna komi sam-
an og ræði þessi mál eins og
þeir hafa gert um önnur örygg-
ismál. Geti þeir ekki komið sér
saman um jákvæða lausn, sem
að haldi getur komið til fram-
búðar, þá tel ég óumflýjanlegt
að þing og stjórn setji með lög-
gjöf þau ákvæði, sem að haldi
mega koma og verði þeim fram-
fylgt af- fyllstu röggsemi, án
nokkurs tillits til þess hverjir
hlut eiga að máli.
Á þessu stigi málsins vil ég
ekki benda á neina ákveðna
leið, þó að ég hafi í viðtölum
við fjölda manna heyrt ýmsar
tillögur, sem að halda mættu
koma.
Ég vil ekki með þessum orð-
um mínum deila á einn eða
annan. En hitt er aðalatriðið
fyrir mér, að þær ráðstafanir
sem verða gerðar, komi í veg
fyrir, eftir því, sem unnt er, að
slíkir atburðir eins og hin tíðu
sjóslys okkar, geti endurtekið
sig.“