Alþýðublaðið - 05.02.1944, Blaðsíða 5

jLaugardagur 5. febrúar 1944.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
5
Flugvélamóðurskip

Flugvélamóðurskip taka nú úrslilaþátt í sjóhernum og ;því leggja bandamenn, einkum Banda-
ríkjamenn mikla áherzlu á sm ði þeirra og er fullyrt að flugvélamóðurskip þeirra skipti nú orð
ið tuguny þó að þau væru ekki nema örfá í byrjun styrjaldarinnar.
Sjóorusta framtíðarinnar.
LENGI mun jólanna 1943
verða minnzt, vegna hinna
;góðu tíðinda, sem bárust á jóla-
dag, er fullvíst var orðið, að
stórárásir Þjóðverja við Kiev
höfðu mistekizt, og rússneski
herinn væri enn á ný á öruggri
sóknarleið til vestursJ Og svo
barst á sunnudagskvöld fregnin
um, að Scharnhorst hefði verið
sökkt, og ennfremur, að ein
•skipalestin enn, sem flutti hern-
aðarnáuðsynjar til Rússlands,
hefði komizt klakklaust á leið-
arenda. Hugur sjóliðsforingjans
er aldrei langt frá baráttunni
um Atlantshafið, og svo góðar
■sem hinar fréttirnar voru, þá
fannst honum samt mest til um
það, að Scharnhorst var sökkt,
því framkvæmd allra ákvarð-
ana, sem teknar voru í Cairo og
‘Teheran, byggðist á því, að
flota bandamanna, ásamt flug-
hernum, sem starfaði í sam-
bandi við hann, tækist að
halda opnum flutningaleiðum á
sjó fyrir herflutningana. En
hugsanir sjóliðsforingjans snú-
ast oft um hið fjarlæga Kyrra-
haf, þar sem hann veit, að fyrr
eða síðar hlýtur að hefjast ægi-
legur sjóhernaður gegn grimm
um andstæðingum. Með hinni
hægu en öruggu eyðingu þýzka
flotans er sleginn botninn í
gullnu letri skráðan kafla her-
sögunnar í vestri, en nýr kafli,
þrunginn möguleikum, sem enn
eru aðeins draumsýnir, mun
hefjast í austri.
' Með dýrkeyptri reynslu hafa
bandamenn lært margar lexíur
í -þessu stríði, sem mun koma
sér vel, þegar þeir geta farið
•að beina öllum styrk sínum til
•austurs. Mér finnst ekki vera
lengra síðan en í gær, að ég
var vanur að fara á mognanna
og líta fullur kvíða á kortin,
sem sýna kaupskip þau, sem
sökkt hafði verið. Engum lif-
andi manni datt í hug að vera
:svo bjartsýnn að ímynda sér,
að kafbátatjón Þjóðverja yrði
nokkru sinni meira en kaup-
skipatjón bandamanria yfir mán
uðinn, — en þetta hefir þó orð-
ið. Syo prýðilega hefir til tek-
izt í baráttunni um Atlants-
hafið. Hið ágæta starf hraðbáta
og strandvarnaskipa hefir bor-
ið góðamávöxt, en það er áreið-
anlegt, að Hitler knýr vísinda-
menn sína og skipasmíðastöðv-
ar meira en nokkru sinni fyrr
til þess að bæta upp kafbáta-
tjónið. Það má búast við, að
nýjum vopnum og nýjum að-
ferðum, verði beitt gegn skipa-
lestum bandamanna, svo enn á
ný verði að finna ný mótvopn.
Sjóliðsforingi, sem verið hefir
GREIN sú er hér fylgir er
rituð af Sir William
James aðmírál í brezka flot-
anum. Greinin er rituð fyrir
nokkrum vikum og birtist
hún í brezka útavrpstímarit-
inu „The Listaner“.
á sjónum frá stríðsbyrjun, sagði
mér nýlega, að aðal orðtæki
þeirra, sem tækju þátt í bar-
áttunni um Atlantshafið, væri
á ■ þessa leið: „Vertu ekki of
hreykinn af því, sem þú ætlar
að gera á morgun, því þú veizt
ekki, hvað þá kann að ske.“
Þessir sjóliðsforingjar vita,
hvað þeir eru að segja. Fjölda-
árásir í einhverri nýrri mynd
eru alltaf ofarlega í huga þeirra
því f jöldaárásir gegn einu marki
hafa verið mjög áberandi í
þessu striði. Hitler hef^i getað
g.ert árásir í margar áttir í einu,
með hinum feikna mikla her-
afla sínum, þegar hann byrjaði
að undiroka Evrópu. í stað
þess gerði hann fjöldaárás á
einn stað í einu með öllum þeim
styrk, sem hann hafði hand-
bæran. Hann lagði ekki fvrir
skipasmíðastöðvar, sínar að
hyggja orrustuskip, beitiskip og
tundursþilla. Á Atlantshafi var
saman kominn styrkur banda-
manna af mönnum og skipum,
og kafbátarnir voru einu vopn,
in, sem hann gat gert stöðugar
fjöldaárásir með, svo að hver
einasta skipasmíðastöð og alJar
verksmiðjur, sem gátu fram-
leitt hluta í kafbáta, fengu
fýrirskipun um að starfa allan
sólarhringinn. Það var ekki
fyrr en bandamenn snerust
gegn kafbátunum með fjölda
flugvéla og hraðbáta, að ham-
ingjuhjólið tók að snúast í átt-
ina til þeirra.
Eitt af því, sem stríðið hefir
kennt, er það, að alltaf verður
að beina öllum kröftum að
sama marki í einu. Ennfremur
hefir reynslan sýnt vandkvæð-
in, sem eru á þessari baráttu-
aðferð. Einn af þeim agnúurn
er sá, hve þetta er þungt í vöf-
um. Undirbúningurinn, sem
með þarf til þess að heill floti
eða her geti unnið sitt verk,
er óhemjumikið og vandasamt
verk. Og slíkur undirbúningur
tebur til allra aðila, allt frá
þeim mönnum, sem stjórna
öllu verkinu fyrir stjórnirnar í
London og Washington, til yfir-
manns hins mínnsta herflokks.
Aðeins nútímasamgöngur geta
gert þetta mögulegt. í marga
mánuði var unnið að undirbún-
ingi, áður en her var sendur
til Afríku, og sömuleiðis áður
en lanðgangan á Sikiley fór
fram og enn á ný áður en geng-
ið var á land við Salerno. Þeg-
ar það kom í ljós, að her banda-
manna mætti harðri mótspyrnu
á Ítalíu, spurðu gagnrýnendur,
hvers vegna foringjar hans
reyndu ekki eirihvern annan
stað. Þeir gættu ekki að því,
að ómögulegt er að breyta svo
stórkostlegum fyrirætlunum á
síðustu stundu, eins og hægt
var í smærri styrjöldum áður
fyrr. Jafnvel flotinn, sem þó er
auðveldast að flytja af öllum
tegundum herafla, verður
nokkuð þunglamalegur, þegar
hann starfar samkvæmt nú-
tíma hernaðaráætlunum. Ann-
ar ókostur i sambandi við svona
mikinn herafla á sama stað, er
hve erfitt er að halda leyndu,
hvernig á að haga hernaðarað-
gerðunum. í styrjöldum fyrri
tíma var oft árangursríkt að
koma óvinunum á óvart, en nú
er mjög erfitt að koma slíku
við. Ég tel það alltaf ganga
kraftaverki næst, að óvinirnir
skyldu ekki verða varið við
Norður-Afríkuherferðina áður
en það var of seint, og gera
voldugar kafbátaárásir á skipin
en óvíst er, að slíkt kraftaverk
eigi eftir að endurtaka sig.
Eitt mikilsvert atriði er það,
að bandamenn -verða að ná yf-
irtökum í lofti, ef þeir ætla 'að
halda uppi hernaðaraðgerðum
á stöðum, sem fluglið óvinanna
nær til. Ófarir þeirra í Noregi,
Grikklandi, Krít og síðar á Eyja
hafi, taka af allan vafa um
þetta. Svo, þegar að því kemur
að beita öllum heraflanum í síð
asta þætti þessa stríðs, — bar-
áltunni gegn Japönum, —- þá
verður fyrst í stað að ná yfir-
burðum i lofti með flugvélum
frá flugstöðvaskipum, þar til
unnir hafa verið flugvellir nær
Japan.
í ýmsu tilliti er aðstaða hern-
aðaraðilanna við Kyrrahaf gagn
stætt því sem er við Atlantshaf.
Hér vestra eru það Bretar, sem
verða að flytja inn nauðsynjar
en senda hermenn úr landi suð-
ur á bóginn. Austur frá eru það
Japanar, sem verða að draga að
sér nauðsýnjar frá öðrum lönd-
um — kol og málmgrýti frá
Kína, olíu frá hollenzku Austur-
Indíum, gúmmí og tin frá Mal-
aya —, en verða að senda her-
menn sína á suðurátt. Dönitz
aðmíráll sagði fyrir nokkru síð-
an, að Bretar yrðu aðeins sigr-
Frh. á 6. síðu.
Engin bygging aftur á lóð Hótel íslands — Gleymið ekki
framtíðinni, skipulagsfrömuðir. — Nokkur orð um
mennina, sem biörguðu Miðbænum.
iL' ITT ÞEIRRA HÚSA, sem
mestan svip setti á Miðbæjinn
er horfið. Ekkert er eftir af því,
nema Icolsvartar brunarústir. Um
leið hvarf og eitt elsta stórhýsi
borgarinnar. En ])ó Hótel ísland
hafi allt af verið glæsileg bygging,
[)á hefur verið þröngt um það og
framar öllu öðru: það hefir skap-
að þrengsli. Þess vegna á ekki að
byggja aftur neitt hús á lóð
hótelsins — og það sem meira er,
það á nú að stefna að því að önn
ur hús þarna í grend víki og í
staðinn komi breið og mikil gata,
eða stórt og myndarlegt torg.
ÉG Á HÉR fyrst og fremst við
Hótel Vík, verzlunarhús B. H.
Bjarnason og hús Þórðar Jónsson-
ar við gamla kirkjugarðinn. Allt
þetta á að hverfa. Skipuagsfrömuð-
ir hjá bænum hafa lagt til að
breikka Aðalstræti mikið, eða að
Tjarnargata héldi áfram, þar
sem nú er garðurinn og húsaþyrp-
ingin milli hans og Austurstrætis,
öll þekkjum við hin gýfurlegu
þrengsli í Miðbænum. Við Hótel
ísland, í hjarta bæjarins, hafa
þrengslin verið svo mikil, að tveir
menn hafa varla getað gengið
samhliða á gangstéttinni. Vitan-
lega er slíkt óþolandi ástand.
FYRST LOGARNIR hafa nú
eytt mesta stórhýsinu á þessum
slóðum, finnst mér sjálfagt, að
þeir, sem ráða skipulagsmálum
bæjarins hafi framtíðina í huga -_
og leyfi ekki undir neinum kring-
umstæðum að nýtt geysistórt stein
hús verði byggt á lóðinni. Þarna
eru öll hús byggð úr timbri og
því hægara að framkvæma fyrir-
ætlanir um breytingar á skipu-
laginu heldur en það væri, ef
steinbyggingar væru þar. Almenn-
ingur á að styðja að þessu með
ráðum og dáð. Látið því skoðanir
ykkar uppi um þetta.
ÉG HYGG að sjaldan hafi verið
unnið annað eins þrekvirki í sög-
Reykjavíkur og það sem slökkvi-
lið Reykjavíkur var um nóttina,
þegar eldurinn geysaði í Hótel ís-
land. Ég efast um að eldhafið hafi
verið minna nú en 1915, þegar
stærsti bruninn varð. Veður var
líka næstum eins og það getur
verst verið, þegar slíkir atburðir
verða. Mikill stormur var og
srimmdar frost, öll aðstaða var því
ákaflega erfið. Ég hefi talað við
marga menn, sem komu að um líkt
leyti og húsið var að verða al-
elda og þeir lúka allir upp einum
rómi um það, að engar líkur hefðu
verið til þess að hægt yrði að
bjarga nærliggjandi húsum, aðal-
lega vegna stormsins.
EN ÞETTA TÓKST. Það tókst
vegna góðrar stjórnar á slökkvilið
inu og vegna frábsfers dugnaðar
hinna einstöku slökkviliðsmanna,
fastamannanna og annara, sem eru
í liðinu, það tókst vegna aðstoð-
ar ameríkskra slökkviliðssveita og
ágætrar aðstoðar lögreglu Reykja-
víkur. Við þennan atburð reyndi
á manninn — og hann brást ekki.
Enginn brást þeirra" óþekktu
starfsmanna, sem skipa sl'ökkvilið-
ið. Holdvotir og klakaðir stóðu
þeir alla nóttina og langt fram á
dag og börðust við eldinn oft
mjög hætt komnir.
MÉR FINNST ÞAÐ DÁLÍTIÐ
einkennandi fyrir þessa ágætu
drengi, sem einn þeirra sagði við
mig klukkan 11 á fimmtudags-
morguninn, en þá var hann ný-
kominn heim. Ég bað hann að
segja mér svolítið frá baráttunni
við eldinn, hann strauk yfir rauð-
an og upphleyptan hálsinn um leið
og hann skoðaði armbandsúrið
sitt, en skífan á því hafði verið
fari nað bráðna í hitanum: ,,Ja,
það gerðist ekkert. Ég barðist við
slönguna. Ég hélt henni af öllum
mætti og beindi sjónum í logana,
eftir því sem talið var heppileg-
ast.“
ÞEIM, SEM VINNA svona verk,
finnst allt af að eiginlega hafi
ekkert gerst. En okkur hinum,
sem njóta verka þessara manna,
finnst sannarlega að nokkuð hafi
gerst. Það hefir að minnsta kosti
gerst það, að við vitum að við
eigum menn, sem ekki víkja fyrir
hættunum, menn, sem ekki víkja
af hólminum, menn sem gegna
skyldu sinni hvað sem í skerst.
Og fyrir skyldurækni og dugnað
þessara manna tókst við ómögu-
legar aðstæður að koma í veg
fyrir að timburhúsin í Miðbænum
brynnu upp og jafn vel Grjóta-
þorpið, en allir sjá fyrir sér þá
börmung, sem hér hefði orðið í
Reykjavík, ef svo hefði farið.
Hannes á horninu.
StjórnsnáEa- og fræSslurit AlþýÓufl. III.
Allir SÓSÍALISTAR þurfa að lesa rit Gylfa Þ. Gíslasonar:
SOSIALISMI
á vegum lýðræðis eða einræðis
Fæst í bókabúðum. Kostar aðeins 2 krónur.
Áður hafa komið út 2 stjórnmálarit með
þessum ritgerðum:
I. Sigurður Jónasson: Rafmagnsveitur fyrir allt ísland.
Jón Blöndal: Beveridgeáætlunin. Kostar kr. 1,25.
II. Jón Blöndal: Þjóðnýting og atvinnuleysi.
Sigurður Jónasson: Þjóðnýting á íslandi. Kostar kr. 1,00.
Eignist öfil stjórnmáfia- og fræöslurit
AfiþýÖufloicksins
Áskriffarsími Alþýðublaðsins er 4900.
i