Alþýðublaðið - 08.02.1944, Blaðsíða 6

ALÞTÐUBLAÐIÐ
Skrautleg flugvél.
Þetta er 2000. flugvélin af Douglas-gerðinni, smíðuð í Long
Beach í Kaliforníu. Mörg hundruð verkamenn, sem tóku þátt
í smíði hennar skreyttu hana með nöfnum sínum eða alis
konar áletrunum og myndum áður en hún var flutt út úr
^ verksmiðjunni.
Pétur Sigurðsson :
Frá skoðanadýrknn tíl pekkingar.
Vetrarnótt í
Leningrad.
Frh. af 5. síðm.
mánans, sem skein uppi á blá-
um 'himninum, þar sem nokkra
skýhnoðra gat að líta eins og
dreifðar hjarðir. Frostið og
Ijósið höfðu völdin uppi á
festingunni. Veggir hinna
stóru húsa virtust einna helzt
gerðir úr bronzi. Það marraði
í snjónum undir fæti. Bláir
skuggar hvíldu yfir fönnúnUm,
sem myndazt höfðu meðfram
strætunum. Það hvíldi einhver
dulúðg tign yfir gervöllu um-
hverfinu.
Hann gekk að húsi sínu, en
þekkti það varla aftur. Hann
var staddur í garði, sem minnti
helzt á ævintýri eða d rp’irncvn.
Trén voru þakin hrími, sem
var þrír þumlungar á þykkt.
Sérhver grein þeirra virtist hafa
verið skorin út af drátthagri
hendi mikilhæfs snillings.
Kynlegur bjarmi lék um trén
og mjöllina.''Það var engu lík-
ara en trén hefðu klæðzt sam-
kvæmisbúningi og myndu þá
og þegar stíga trylltan dans
umhverfis málarann.
Meðal trjáa þessara var eitt,
sem tók hinum öllum fram að
fegurð og tign allri. Það duld-
ist ekki, að hér var um að ræða
listaverk, sem engum dauðleg-
um manni var auðið að skapa.
Málarinn stóð kyrr í sömu
sporum í hljóðlátri undrun.
Hann þekkti ekki þennan stað
og fékk ekki skilið, hvernig
hann hefði komizt inn í garð
þennan eða hvar hann væH.
Hann ^ svipaðist um. Hann
heyrði léttan hlátur æskufólks
og marrið í snjónum undir
fótum þess, þar sem það lagði '•
leið sína eftir strætinu. Hann
tók ofan loðhúfuna og stóð um
stund kyrr í sömu sporum með
lulkt augu. Þá kom hann til
sjálfs sín að nýju. Þegar hann
opnaði augun, var sem hann
væri kominn til jarðarinnar
aftur. Hann var staddur í garð-
inum sinum og gekk í áttina
til gosbrunnsins, sem var hul-
inn snjó. Hvernig hafði hann
komizt inn um skíðgarðinn,
sem umlukti garðinn hans?
Skíðgarðúrinn var horfinn.
Það hafði kviknað í honum af
völdum einnar sprengjunnar.
Hann var horfinn með skjót-
um og óvæntum hætti. Tréð hið
fagra og dulúðga, var gamla
eplatréð, sem óx skammt frá
gosbrunninum og var honum
svo gamalkunnugt. Hér stóð
einnig húsið hans, skuggsælt
og hljóðlátt í fölva næturinnar.
Hann svipaðist um og sá
borgina sveipaða tunglskininu.
Hvarvetna umhverfis hann gat
að líta hina miklu borg í feg-
urð sinni og mikilleik öllum.
Málarinn starði heillaður
umhverfis sig eins og hefði hann
verið fluttur yfir á annað til-
verustig. Allar hinar ömurlegu
hugsanir, sem höfðu sótt að
honum í loftvarnabyrginu hurfu
eins og dögg fyrir sólu. Nú
varð honum ljóst, að hann gat
ekki skilið við Leningrad, unz
fjandmennirnir höfðu verið
hraktir brott frá hliðum henn-
ar. Þessi undraheimur fegurð-
ar, hetjudáða og ægifóma var
honum of dýrmætur og hjart-
fólginn til þess. Og málarinn
stóð kyrr í sömu sporum og
naut dásemda þessarar dýrlegu
fegurðar og draumkenndu tign-
ar.
Söngskemmfanir Sol-
skinsdeildarinnar.
Fjórar sönskemmt-
anir og alítaf fyrir
húsfylli.
BARNAKÓRINN „Sólskins-
deildin" hefir nú efnt til
fjögurra söngskemmtana fyrir
almenning — og hefir aðsóknin
að þeim verið svo mikil, að
aðgöngumiðarnir hafa selzt upp
á svipstundu.
Síðasta söngskemmtun kórs-
ins var á sunnudaginn, og tóku
áheyrendur börnunum og stjórn
anda þeirra, Guðjóni Bjarna-
syni, sem stofnaði þennan
söngvafélagsskap barnanna fyr
ir 6 árum — og hefir stýrt hon-
um síðan, með fögnuði.
Börnin syngja sig inn að
hjarta áheyrendanna og það er
sannarlega gaman að heyra
börn syngja fögur ljóð.
VIKÚR
HOLSTEINN
EINANGRUNAK-
PLÖTUR
Fyrirliggjandi.
PÉTUR PÉTURSSON
Glersllpnn & speglagerð
Sími 1219. Hafnarstræti 7,
HEIMI 'i MINNINGANNA,
líkt og í hinum sýnilega
heimi, eru það æfinlega ein-
hverjir tindar, sem hæst gnæfa.
Frá dvöl minni í Ameríku minn
ist ég nokkurra viðburða öðr-
um fremur. Einn er hið svo
kallaða ,,olíuhneyksli“, annar,
Harry Emerson Fosdick, sem
þoði að gagnrýna gömlu guð-
fræðina og gera við hana
nokkrar velhugsaðar og nauð-
synlegar athugasemdir; þriðji,
nokkrir ríkismenn, sem komu
leikmær einni í kerlaug, fylltu
svo laugina kampavíni og sett-
ust umhverfis að drykkju.
Fjórði tindurinn í heimi
minninganna, er málið mikla og
illræmda, sem reis út af því, að
barnakennari gerðist svo djarf-
ur í hugsun, að kenna þá „villu
trú“ að menn væru komnir af
öpum eða dýrum. Þá varð óp
mikið eins og í Efeus forðum.
Slungnasti lögfræðingur Banda
ríkjanna, Clarence Darrows, tók
að sér að verja virðugleik ap-
anna og dýranna sem forfeðra
okkar, en einn hinn mesti orð-
kappi þjóðarinnar, William
Jennings Bryan, trúmaður
mikill og forsetaefni Bandaríkj-
ann tvisvar, varði ættgöfgi
mannsins og hinna fornu kenn-
ingu um sköpun konunnar af
rifi úr síðu mannsins.
Aumingja Bryan. Hann var
einlægur og heiðarlegur, Darr-
ows var slunginn fantur. Hann
kom andstæðing sínum í ógur-
lega hreppu í vitnastúkunni.
Það varð Bryan andleg ofraun,
hinn sterki maður afbar ekki
áfallið og var liðið lík eftir tvo
eða þrjá sólarhringa.
Enn einn tindurinn, er mál
biskupsins, sem settur var af
fyrir „villutrú“. Hann hér Mont
gommery. Þessi fíldjarfi og gá-
lausi biskup tók sér í munn
fornt slagorð kommúnista:
„Banish the gods from the
skies and make the World safe
for industry“ og bætti svo við:
„Knowledge is the only saviour
of the World.“ Lauslega þýtt
verður þetta. Rekið guðina úr
himnunum og gerið heiminn
hæfan fyrir iðnað og viðskipti.
Þekkingin er einasti frelsari
heimsins.
„Þekkingin" einasti frelsari
heimsins. Þetta var guðlast og
óttaleg kenning. Og aumingja
Montgommery mátti þakka fyr-
ir að lifa á þessari öld, því að
ella hefði hann ef til vill lent
á bálinu.
Auðvitað gleymdu ákærend-
ur hans, að meistarinn hafði
sagt: „En í því er hið eilífa líf
fólgið, að þeir þekki þig, hinn
eina sanna Guð, og þann sem
þú sendir Jesúm Krist“. og aft-
ur: „Þér munuð þekkja sann-
leikann og sannleikurinn mun
gera yður frjálsa“.
Fyrir mig er þetta allt eitt
og hið sama: að þekkja Guð,
þekkja sannleikann, þekkja
meistarann, þekkja lífið, lög-
mál þess og frumsannindi. Og
þessi þekking er og verður hið
eina, sem getur bjargað heim-
inum.
Allur heimurinn flýtur nú í
blóði af því, að þjóðirnar hafa
stöðugt grundvallað stjórnmála
kerfi sín og viðskipti öll á göml-
um hefðbundnum trúarsetning-
um og kenningur, en ekki á ein-
lægri vísindalegri rannsókn og
þekkingu. Stjórnmálin eru trú-
boð, en ekki þekking. Og mann-
kynið ,,er í helvíti meðan það
trúir aðeins,“ sagði dr. Helgi
Péturss við mig eitt sinn fyrir
27 árum.
Það kostaði formælendur
frjálsrar hugsunar, sannleika og
þekkingar aldalanga baráttu,
kvalir og ofsóknir, að ryðja
náttúruvísindunum braut og
veita mannkyninu blessun
þeirra í stað bölvunar hinnar
Íhræðilegu náttúrutrúar, með
galdrabrennur sínar, mann-
fóxmir og óteljandi svívirðingar.
Stjórnmál heimsins eiga ekki
að vera í höndum fjárglæfra-
manna og braskara ða pólitískra
trúboða. Þau þurfa að komast í
hendur sérfróðra manna — sér-
fræðinga í stjórnvísindum, fé-
lagsfræði og mannfræði. Það
mundi borga sig þótt slíkir
menn þyrftu að stunda 30—40
ára nám í fyrsta flokks mennta-
stofnunum, þar isem allar helztu
vísindagreinar heimsins væru
kenndar. Slíkt mundi gefa þeim
sérfræðingum mikla yfirsýn og
jafnvægi hugarins. — Þekking-
in er einasta bjargráð heimsins.
Slíkt er að verða öllum ljóst.
Og svo erum við enn ekki byrj-
aðir að kenna ungum mönnum
undirstöðuþekkingu að stærstu
vandamálum mannkynsins. Tók
um svo þann kostinn heldur að
berjast og þvo heiminn í blóði.
Til þess að hægt yrði að sigr-
ast á sjúkdómsplágum og bæta
hin heilsufarslegu mein manna
urðu náttúruvísindi og þekking
að koma í staðinn fyrir náttúru-
trú.
Til þess að hægt verði að sigr-
ast á stríðsplágunum og hinu
stjórnmálalega öngþveiti heims
ins verða stjórnvísindi og þekk-
ing að koma í staðinn fyrir póli-
tíska trú og ofstæki.
Fárveikum manni væri það
lítið bjargráð, þótt 10 ólæknis-
lærðir menn stspðu í kringum
hann og deildu um það, hvað að
honum gengi og hvað gera
skyldi við hann. Einn vildi
gera þetta og hinn hitt. En
þannig er enn um hinn sjúka
heim. í kringum félagsmál hans,
stjórnmál og viðskipti standa
menn, allir trúaðir á sína stefnu
og aðferð, en allir ósérfróðir.
Þetta er böl heimsins. Þekking-
una vantar, en þekkingin er ein-
asta bjargráðið.
Hvenær hverfa menn frá
þessum vondu verkum vanþekk-
ingarinnar?
Leyfist að vitna hér í spá-
menn fornaldanna? Þeir töluðu
á þessa leið: „Hvergi á mínu
heilaga fjalli munu menn illt
fremja eða skaða gera, því að
jörðin er full af þekkingu á
drottin, eins og djúp sjávarins
er vötnum hulið.“
Svo gömul er trú mannanna
á þessa frelsandi þekkingu.
Hvort spámenn kalla það þekk-
ingu á drottin, eða nútímamað-
ur kallar það þekkingu á lífið og
tilveruna í heild, skiptir
minnstu, en satt mun það reyn-
ast, að fyrst þá, er jörðin er orð-
in full af þeirri þekkingu, hætta
menn „illt að fremja“.
Menn hafa alltaf ætlað að
bjarga heiminum og bæta hann
með þremur meðulum: skipu-
lagi, kærleikakenningu og
skólamenntun. En allt hefir
þetta í raun og veru brugðizt
vegna þess, að vantað hefir
næga yfirsýn og þekkingu —
víðtæka þekkingu á manneðli,
þörfum og réttindum manna,
og þeim lögmálum, er liggja til
grundvallar sannri menningar-
rækt, farsælum stjórnarháttum
og allri sambúð manna og fé-
lagslegri þróun.
Aldrei verður of mikil áherzla
lögð á þetta, að það, sem nátt-
úruvísindi hafa megnað í heimi
þeirrar þekkingar, verða stjcrn-
vísindi og víðtæk þekking á
manneðli og félagsmálum að
framkvæma fyrir okkur í heimi
athafnalífs, viðskipta og stjórn-
mála. Það er því tími til kom-
inn, að taka upp við háskólana
námsgreinar í þessum fræðum,
og það ekki með hálfum hug,
heldur eins og þegar drukkn-
andi maður grípur í björgunar-
tækið. Þekkingin þarf að koma
í staðinn fyrir erfðar venjur og
blinda trú á settum reglum og
stefnum, sem trygglyndir menn
Þriðjudagur j 8. febrúar 1M4
M E Ð því ég einn er lög-
legur eigandi merkisins:
„Hólastafur,“ er svonefnt
„Rithöfundafélag íslands“
hefir tekið upp sem félags-
bókamerki, heimildarlaust,
samanber jólahefti tíma-
ritsins „Helgafell,11 —
B A N N A ég Rithöf-
undafélagi íslands merkið
vegna freklegrar tröðkunar á
rétti eiganda, rithöfundar og
útgefanda.
Jochum M .Eggertsson
Skuggi
hafa fengið dálæti á. Innilokun-
in í hvaða mynd sem er, er
sviksemi við lífið og lokar guðs-
ríki fyrir mönnum.
„Sjálfsköpuð þján bæði þjóð-
ar og manns skal þurrkast úr
lífsins bókum.“
Pétur Sigurðsson.
Opið bréf til Her-
mhbs Jónassooar.
Frh. af 4. síðu.
Ég held ekki að íslendingar
gætu tekið sér neitt það fyrir
hendur, sem varpað gæti dekkri
vansæmdarskugga á þjóðina en
það, að verða dæmdir af gerð-
ardómi lögbrjótar um milli-
ríkjasamninga á sama tíma og
allur siðmenntaður heimur
fórnar megin orku sinni og lífi
til þess, m. a., að hefja aftur
til vegs og virðingar samnings-
bundnar skyldur og heit.
Heldur þú ekki líka, að sú
skoðun sé rétt?
Hvort heldur þú að þjóðin
kjósi .frekar — að öðru jöfnu —
sambandsslit við Dani eftir
leið, sem er skýlaus að lögum
og óumdeilanleg að réttarör-
yggi, flekklaus og drengileg og
gerð af einhug fólksins, eða
aðferð samningsrofans og hálf-
hug sundraðrár þjóðar, að því
viðbættu, að slík slit yrðu að-
eins tilraun, sem lítil líkindi
væru á að yrði viðurkennd, og
við gætum búið að?
Ertu frekar en ég í efa um
skoðanir íslendinga á því, ef
þeir fengju | að heyra málin
rædd og reifuð jafnt frá báðum
hliðum?
*
Ég hef ekki haft nein afskifti
af flokkapólitík undanfarin ár.
Hún hefir lent inn á þá farvegu
og til þeirra starfshátta, sem
ég vil ekki taka þátt í. En um
fullveldismál Islendinga, eins
og nú er með það farið, get ég
ekki verið með öllu óvirkur á-
horfandi.
Af ræðumönnum stúdenta-
félagsfundarins, þeirra er ég
átti kost að hlýða á, varst þú
um það bil 'sá eini í hraðskiln-
aðarhópnum, sem ræddir mál-
in eins og skylda ber til og þeim
var sæmandi. Fyrir því skrifa
ég þér þessar línur, að ég treysti
þér bezt andstæðinga minna í
þessu máli til að reyna að
koma vitinu fyrir samherja
þína, þar sem öryggi og sæmd,
heiður og virðing íslendinga
liggur við.
Það skiptir litlu um ókvæðis-
orð og uppnefni, fyrst óstillt
skap einhverra getur ekki
geymt sér þau. En það skiptir
öllu máli að halda á málstað
íslands með sæmd og með rétti,
sem er ótvíræður að lögum og
siðferðimati manna sem vilja
vera frjálsir og fullvalda, en
þó undir þeim takmörkum
frelsis, sem sómatilfinning,
lög, réttlætisvitund og viður-
kenndar siðareglur hljóta ávalt
að leggja á hvern ábyrgan ís-
lending.
6. febr. 1944
Hallgr. Jónasson.