Alþýðublaðið - 09.02.1944, Blaðsíða 4

4
MLPY®UBLMHB
Miðvikudagur 9. íebrúar 1944.
jUjrijftnbUfóð
Ötgefaadi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu viS Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
1905 og 1944.
ERI'NDI þaS, sem Ari Arn-
alds, fyrverandi bæjarfó-
geti, flutti í útvarpið síðastlið-
ið sunnudagskvöld um skilnað
Norðamanna og Svía árið 1905
var tímabær endurminning fyr-
ir okkur íslendinga, sem erum
nú að undirbúa skilnaðinn við
Dani, enda hefir erindið vak-
ið mikla eftirtekt.
En dálítið broslegur misskiln
ingur kemur fram í því, að
blöð' hraðskilnaðarflokkanna
skuli taka það sér til inntekta
í þeim deilum, sem nú eru uppi
um skilnaðarmálið meðal okk-
ar. Til þess hafa þau enga á-
stæðu, eins og hverjum hugs-
andi manna mun verða ljóst,
þegar hann les erindi Ara
Arnalds niður kjölinn. Því þar
er sannarlega ekki verið að
tala máli neins hraðskilnaðar
eða óðagots, enda var skilnað-
ur Norðmanna við Svía hvor-
ugt.
Áratugum saman, eða allt frá
því um 1830, hafði sú deila stað
ið, sem að endingu leiddi til
skilnaðar milli bræðraþjóðanna
báðum megin Kjalar árið 1905.
Það var deilan um það, hvort
Norðmenn skyldu fá að hafa
sinn eigin utanríkismálaráð-
herra, sína eigin sendiherra og
ræðismenn. Aratugum saman
var reynt að semja um þetta
mál, en árangurslaust. Og árið
1905 var þolinmæði Norðmanna
lotks á þrotum. Stórþingið sam-
þykkti þá lög um sérstaka
norska ræðismenn; en þeim var
synjað staðfestingar af hinum
sameiginlega konungi og sam-
tímis neitaði hann að veita
norsku stjórninni lausn, þegar
hún baðst þess, því að hann gat
ekki fengið neinn Norðmann til
þess að taka að sér stjórnarmynd
un í hennar stað. Þá var það,
sem Norðmenn létu til skarar
skríða og þing þeirra lýsti yfir,
7. júní, að konungurinn „funger
aði“ ekki lengur sem norskur
konungur.
Fram á síðustu stundu höfðu
Norðmenn þó haft samband við
konung og á sjálfan skilnaðar-
daginn samþykkti stórþingið á-
varp til hans, þar sem það skýrði
honum frá þyí, sem ákveðið
hefði verið og bað jafnframt
um leyfi hans til þess að prins
af konungsættinni mætti taka
við konungskjöri í Noregi.
En Norðmenn teygðu sig enn
lengra til samkomulags í því
skyni, að tryggja bróðurleg
endalok skilnaðarmálsins við
Svía og viðurkenningu hins yfir
lýsta sjálfstæðis erlendis. Þeir
tóku upp viðræður við Svía, sem
stóðu fram á haust, tíl 23. sept.,
1905, en leiddu að endingu til
fullkomnins samkomulags við
foræðraþjóðina um skilnaðinn.
Það var þessi viturlega og sátt
fúsa stefna norsku stjórnarinn-
ar, sem bæði sameinaði alla
norsku þjóðina í skilnaðarmál-
inu og ávann henni þá virðingu
og þann stuðning erlendis, sem j
hún þurfti. Ari Arnalds leggur j
alveg sérstaka áherzlu á það í
erindi sínu. „Eftir að samkomu- !
lag var þannig komið á milli
Noregs og Svíþjóðar, fengu Norð
imenn þegar viðurkenningu frá
stjórnarvöldum Evrópuríkj ann a
NSðurlag á grein Gunnars Stefánssonar:
Upp koma svik um síðir.
OG nú skullu vonbrigðin á
aumingja ,,sósíalistunum“
eins og skæðadrífa. Lögreglu-
réttur Reykjavíkur komst að
iþeirri niðurstöðu, að breytingin
á notkun húsnæðis á Skóla-
vörðustíg 19 væri lögbrot. Fó-
getaréttur Reykjavíkur sömu-
leiðis og nú hefir hæstiréttur
komizt að sömu niðurstöðu. Þá
munaði nú ekki mikið um þetta
hina slyngu boðbera sannleik-
ans, sem Þjóðviljann rita. Ónei.
Því fleiri dómar og sektir, þess
dýrlegri gloríu var hægt að
skreyta- höfuð Steinþórs Guð-
mundssonar með. Verið þið viss
að verði „sellu-klúbbhús sósíal-
ista“ byggt hér á landi, þá
kemur mynd hans til með að
skreyta altari þess helga húss.
Gjörið þið svo vel, hér fáið þið
forsmekk af gloríunni:
i „Steinþór Guðmundsson hef-
ir með því að beita sér fyrir
byggingunni á Skólavörður-
stíg 19, unnið verk, sem sósíal-
istar fá honum seint fullþakk-
að.
Hann hefir nú tryggt Sósíal-
istaflokknum húsnæði fyrir
starfsemi sína, svo borgararnir
geta nú ekki lengur ofsótt
flokkinn á þann hátt, að láta
loka skrifstofum hans þegar
kosningabaráttan stendur sem
hæst.
Látlausar persónulega árásir
borganna út af máli þessu
hefir Steinþór ekkert látið á
sig fá, en unnið með sinni al-
kunnu þrautseiglu og festu að
settu márki.“
Ekki var það þó nægilegt að
gjöra Steinþór að píslarvotti
borgarlegt ofsóknaræðis, held-
ur varð að halda sér við efnið,
að fela sannleikann fyrir al-
menningi og þyrla upp mold-
ryki, svo augu hans blinduð-
ust, og það þess heldur, að hér
var í raun og veru um tvö mál
að ræða, hvort öðru óskylt,
svo í lófa var lagið að rugla
dómgreind þeirra, sem ekki
voru beint málum kunnugir.
Þess vegna segir Þjóðviljinn
24. nóv. s. L: „Húsaleigunefnd
hefir tapað málaþrasinu gegn
Steinþóri Guðmundssyni.“
„Hin hatramma barátta húsa-
leigunefndar gegn Steinþóri
Guðmundssyni f. h. Miðgarðs
ú.f.....“......Þetta herhlaup
húsaleigunefndar ....“ og
„Húsaleigunefndin hefir nú
hlotið þá skömm, sem henni
ber af þessu máli, svo hefir far-
ið fleiri ofsækjendum gegn
Sósíalistaflokknum, og svo mun
þeim öllum fara að lokum.“
Nú var allt í þessu fína lagi.
Húsaleigunefnd hafði dregið
málið gegn Steinþóri Guð-
mundssyni til baka. En hvaða
mál? -— Það var í stuttu máli
fyrir þessu nýja norska ríki“,
segir hann.
❖
Og tökum nú til samanburðar
hraðskilnaðarmennina á íslandi
árið 1944, sem halda, að þeir séu
álíka stjórnvitringar og forystu-
menn N-oregs árið 1905.
Milli íslendinga og Dana hafa
engar deilur risið síðan árið 1918
að sambandslagasáttmálinn var
gerður. Fyrir íslendinga er
brautin opin til fullkómins skiln
aðar og vafalausrar viðurkenn-
ingar óháðs íslenzks lýðveldis
erlendis, ef þeir fara í öllu
að ákvæðum hans. En því meiri
nauðsyn er það áliti Islendinga
og_ öryggi, að hvika í engu frá
iþeim, að sambandsþjóð þeirra
og konungur eiga nú í hetju-
legri baráttu við hatað kúgunar
vald og njóta meiri virðingar
og samúðar umheimsins en
mokkru sinni áður. íslendingar
ættu því sízt að ætla sér þá dul,
að fara ógætilegar í sambands-
slitin við Dani, en Norðmenn við
Svía á sínum tíma.
sagt um innheimtu dagsekta,
sem fógetaréttur Reykjavíkur
hafði dæmt H.f. Miðgarð til að
greiða, en hæstiréttur komst að
þeirri niðurstöðu í öðru máli,
sem var tilkomið, að dagsektir
væru óinnheimtarilegar eftir að
húsnæði hafði aftur verið
breytt til sinna upprunalegu
nota. —
Þetta breytti auðvitað ekki
þeirri staðreynd, sem nokkru
síðar var staðfest af hæstarétti,
að H.f. Miðgarður var engu að
síður sekur um brot á húsa-
leigulögunum, og var því for-
maður félagsins dæmdur í sekt
og til greiðslu málskostnaðar.
Þessar undirtektir hinna vísu
,,sósíalista“ undir tilraunir
húsaleigunefndarinnar til þess
að koma í veg fyrir að húsnæði í
bænum væri tekið til annarrar
notkunar en íbúðar, en að því
voru nokkur brögð einmitt um
þetta leyti, skyldi engum koma
á óvart, sem þekkir nokkuð til
hugsanagangs þessara manna
og innrætis. Þarna var rétt lýst
þeirri miklu umhyggju, sem
þeir báru fyrir húsvilltum
Reykvíkingum, og þarf vart
fleiri skýringa við um það at-
riði. —
Hitt er annað mál, hver heið-
ur nefndinni hefði verið að því
að kæra nokkra, sem hún áleit
vera brotlega við þessi sömu á-
kvæði, en leyfa „sósíalistun-
um“ að fremja lögbrot sín í
friði. En það var meginatriði
þessa máls, að til þess ætluð-
ust hinir háu herrar. Þá hefði
verið sýnt, hvílíkum magn-
þrungnum krafti þeir réðu yfir,
ef þeim hefði haldizt uppi ó-
kært, að brjóta hin borgara-
legu lög. En komi sá dagur, að
þeir sömu menn, sem að þess-
um verknaði stóðu, hafi náð
þeim völdum í landi voru,
að þeim haldist uppi að fram-
kvæma það, sem þeim þykir
sjálfum gott, þá fáum við að
vita, að það hlýtur að hafa
verið dýrt ölið, sem Davíð
keypti, hvar svo sem hann
keypti það nú.
❖
Næstu vonbrigði aumingja
„sósíalistanna“ í sambandi við
húsnæðismálin urðu svo þaú,
þegar húsaleigulögunum var
breytt og húsaleigunefndin
skyldi skipuð 5 mönnum í stað
þriggja og þeir höfðu tilnefnt
af sinni hálfu Steinþór Guð-
mundsson til þess að taka sæti
í nefndinni, að þá skyldi nokk-
ur maður ennþá muna eftir
því, að hann var formaður þess
félags, sem dæmt hafði verið
fyrir brot á húsaleigulögunum.
— Þetta var í raun og veru
kaldhæðni örlaganna, að Stein-
þór Guðmundsson skyldi velj-
En hvað segja haðskilnaðar-
menn?
„Lýðveldið verður stofnað
eigi síðar en 17. júní“, segja þeir.
„Það verður ekki talað við Dani“
„Það verður ekki talað við kon-
unginn“. „Og það verður ekki
ákeytt um uppsagnarákvæði
sambandslagasátlmálans“.' Þann
ig var það orðað í Þjóðviljanum
fyrir rúmri viku síðan. Og ekki
er sjáanlegt, að Mörguniblaðið
eða Vísir hafi talið þess neina
nauðsyn, að andmæla slíkum
sviguryrðum.
Og hvað finnst mönnum nú,
eftir að hafa heyrt eða lesið hið
ágæta erindi Ara Arnalds: Var
það með slíku óðagoti, slíkum
bægslagangi, slíkum ruddáskap,
sem Norðmenn undirbjuggu
skilnað sinn við Svía árið 1905?
Var það með slífcum ofstopa,
sem forystumenn þeirra samein
uðu þjóð sína um skilnaðinn og
áunnu henni virðingu og viður-
kenningu annarra þjóða?
Hvað segir erindi Ara Arnalds
um það?
ast í nefndina, eftir það, sem
á undan vár gengið, án þess þó
að hér sé lagður nokkur dómur
á það, hvort Steinþór hafi verið
nokkru óhæfari eða hæfari eft-
ir atburðinn en fyrir, til þess
að taka sæti í nefndinni. Má
jafnvel gera ráð fyrir því, að
hann hafi miklum mun betur
kynnt sér húsaleigulögin vegna
þeirra atburða, sem getið var
um, en ef hann hefði aldrei
þurft við þá hluti að eiga, þótt
skemmtilegra hefði að vísu
verið, að það hefði verið gert
að áhuga fyrir málefninu,- en
ekki til þess að frelsa skinn
þess hlutafélags, er hánn var
formaður í. —
En sá böggull fylgdi skamm-
riíi, að þegar þar til kvaddir
aðiljar höfðu kosið sína menn
í húsaleigunefndina, hafði fé-
lagsmálaráðherra úrslitavald]
um það, hverjir tyeir hinna
fimm manna skyldu skipa þann
hluta nefndarinnar, serrj við
mat á húsnæði svo og sam-
þykkt húsaleigusamninga
skyldi fást, svo hitt, hverjir
þrír nefndarmanna skyldu fást
við öll þau störf önnur, sem
undir nefndina heyra. Eigin-
lega var hér um að ræða vald
ráðherra til þess að skipta verk-
um milli nefndarmannanna,
því lögin segja til um það, að
formaður og varaformaður
eru báðir kosnir af hæstrétti.
enda svo til skilið, að þeir séu
lögfræðingar. — Kosning í
Aeðipnp1,
sem birtast ’eiga í
Alþýðublaðinu,
verða að vera
, komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alpýðuhúsinu,
(gengið inn frá,'
Hverfisgötu)j
íyrir M. 7 að kvðldi.
Sfml 4906.
nefndina fór nú þannig, að
sami maður, sem gengt hafði
formannsstörfum nokkra und-
anfarna mánuði og þar áður
verið varaformaður nefndar-
innar, var aftur kosinn formað-
ur hennar svo og báðir með-
nefndarmenn hans, en annar
þeirra hafði átt sæti í nefndinrd
frá stofnun hennar og hinn sið-
an um sumarið 1941. Þá bætt-
ust og tveir nýir menn í nefnd-
ina. Þegar til kasta ráðherrans
kom, að skipta verkum með
þessum mönnum, hlýtur það að
liggja í hlutarins eðli, að hann
gat varla gengið framhjá þeim
tveimur fyrrnefndu mönnum,
þegar skipa átti menn til þess
að gegna aðalstörfum nefndar-
innar, mönnum, sem þekktu
málin út og inn og starfað
höfðu af árvekni og samvizku-
Framhald á 6. síðu.
Framhaldsfundur
STÚDENTAFÉLAGS
REYKJAVÍKUR um skilnaðar-
málið í vikunni sem leið,
hefir eftir á vakið nokkrar
blaðaumræður. Blaðið ísland
birti grein um hann í byrjun
þessarar viku og segir þar með-
al annars:
„Fundur þessi var í raun og
veru í engu frábrugðinn venjuleg-
legum pólitískum æsingafundi,
hvar sem er í landinu. Menn hrað-
sldlnaðarins töluðu margt og létu
móðan mása, en forðuðust vita-
skuld eins og fyrri daginn að
drepa á aðalkjarna málsins, hvers
vegna ekki mætti segja í sundur
milli þjóðanna eftir hinum gild-
andi ákvæðum sambandslagasátt-
málans. Þar kom margt kyndugt
fram. Lögfræðingur einn, Sigurður
Ólafsson, vissi t. d. ekki fyrir víst
hvort sambandslögin væru til eða
hefðu verið til, því hann byrjáði
nærfellt allar setningar í ræðu
sinni með orðunum: „Ef sambands
lögin væru til“.
Annar þrautmerkur lögfræðing-
ur og þrautleiðinlegur ræðumaður,
ritstjóri Vísis, skýrði nú fundinum
frá því, hvers vegna hann væri á
vesturleið. Það var af jarðfræði-
legum orsökum samkvæmt kenn-
ingu Wegeners um að ísland væri
á floti. Þessi sami maður talaði
mjög fjálglega um það, að skiln-
aðarmálið væri þannig vaxið, að
engir nema lögfræðingar gætu lagt
þar orð í belg, svo af viti væri, og
því værj það ósæmilegt að hag-
fræðingar, eins og Klemens og
Gylfi, vildu láta ljós sitt skína.
Um það skal ég ekkert dáema, en
hitt er ég þakklátur ræðumanni
fyrir, að sjálfur talaði hann jafn-
svart og hinir aðrir samherjar
hans bæði fyrr og síðar, og afsann-
aði þannig sína eigin kenningu um
klárheit lögfræðinganna.
Af hraðskilnaðarmönnum talaði
Hermann alþm. Jónasson lang-
snjallast, og yfirleitt hygg ég að
’ hann hafi verið sá eini allra ræðu-
manna hraðskilnaðarmanna á báð-
um fundarhlutunum, sem vildi líta
með sanngirni á málstað þjóðar-
innar sjálfrar, er ekki einblína á
hag stjórnmálaflokkanna.
Ekki hið merkasta en eitt hið
athyglisverðasta innlegg hraðskiln
aðarmanna í málinu var ræða kon-
unglegrar byssuskyttu, Mortens
Ottesen. Hann mætti þar með
skrifaða ræðu, og má ætla að hann
fái hana birta í Þjóðviljanum eða
aðstoðarblaði hans, Morgunblað-
inu, því eftir undirtektunum, sem
hún fékk, má ætla, að hún verði
þar einkar kærkominn eyðufyllir.
Ræða þessi var frá upphafi til
enda óslitin keðja svívirðinga og
lastmælgi í garð herra ríkisstjór-
ans Sveins Björnssonar. Öllum
kúgunum hinna dönsku valdhafa
á Bessastöðum frá útflutningi Ög-
mundar Pálssonar, aftöku: Jóns
Arasonar, Kópavogsreiðar og hýð-
ingu Hólmfasts var kyrfilega rað-
að í ,,buket“ til herra ríkisstjór-
ans, sem ræðumaður kvað vera
arftaka þessara dönsku herra-
mánna og altilbúinn að vinna þjóð
sinni allt það ógagn er hann mætti,
þegar hann, eins og ræðumaður
komst svo smekklega að orði, væri
ekki að fægja skjaldarmerkið á
bílnum sínum og ýmislegt fleira
því líkt.
Ræða þessi var í einu og öllu
stjórn Stúdentafélagsins, Stúdenta
félaginu og stúdentum yfirleitt og
reyndar allri þjóðinni til sárustu
skammar og forsmánar, nema
kennske ræðumanni sjálfum. Það
fer náttúrlega eftir því, hvaða kröf
ur eru til hans gerðar um almennt
velsæmi.
Ræðumanni var forkunnar vel
tekið af meirihluta fundarmanna,
eða hinum 150 hraðskilnaðarmönn
um, sem klöppuðu bæði ákaft og
lengi.
Fram. á 6. síðu.