Alþýðublaðið - 18.02.1944, Blaðsíða 6

ALPYPUBLAÐIÐ
Föstudagfiu: 18. febróar 1944.
Gndorfaodir í vernleikanam.
Ingrid Bergmann, hin fræga sænska leikkona og kvikmynda-
stjarna í Hollywood, fékk nýlega heimsókn, sem henni
þótti gaman að. Það var Carl Sandburg, skáld og sagnfræð-
ingur. Þau ihöfðu einu sinni leikið í einni og sömu kvik-
mynd, en þó aldrei sézt fyrr en nú.
HVA£> SEGJA HEN BLÖOtN ?
Fnh. af 4. sfðu.
gréiningur vefrið um gildistöku-
daginn. Með því að taka gildis-
tökudaginn úr stjórnarskránni, var
tryggt, að það ágreiningsatriöi tor
veldaði ekki jákvæðan árangur
átkvæðagreiðslunnar um hana.
Að framangreindum samkomu-
lagsatriðum standa Alþýðuflokk-
urinn, Framsóknarflokkurinn og
(Sjálfstæðisflokkurinn. Alþýðu-
flokksmenn hafa lýst yfir, að þeir
myndu vinna einhuga að jákvæð-
um árangri atkvæðagreiðslunnar,
ef þessum atriðum yrði fullnægt.
Kommúnistar hugðust hins vegar
ætla að leika hina skeleggustu
sjálfstæðismenn með því að sfanda
gegn þessu samkomulagi og sýndu
|>ar einu sinni enn, að þeir meta
flokkshagsmuni sína meira en
einingu um málið.“
Já, halda menn ekki yfirleitt,
að það sé mikill áhugi, sem
slíkir menn hafa á einhuga
og farsælli lausn sjálfstæðiis-
Baálsins, eða hitt þó heldur?
Pólska stjórnln I London
Frh. af 3. síðu.
Þessir menn berjast nú jafn-
ótrauðlega gegn hinum naz-
istiska óaldarlýð, sem ráðizt
hefir inn í land þeirra. En
nú er ekki annað sýnna, en
starf þeirra sé torveldað af
ósanngjömum landvinninga-
kröfum ráðamanna í Möskva.
SVO SEGIR „Þjóðviljinn“:
En hvað eiga þessir fasistar
lengi að fá að reka erindi
iþýzka nazismans í London?
Ósvífnin er er svo mikil, að
ekki tekur nokkru tali. Ekki
er annað vitað en að pólska
stjórnin í London hafi rækt
störf sín eftir beztu getu.
Hún hefir skipulagt her,
flota og fluglið, sem þegar
hefir tekið virkan og öflugan
þátt í baráttunni gegn naz-
ismanum þýzka, og nú ný-
verið berast þær fregnir, að
pólsk herdeild berjist á Ítalíu
herdeild, sem gat sér mikinn
orðstír í orrustunum um
Tobruk á sínum tíma. Er
þessi. herdeild, sem skipu-
lögð hefir verið af pólsku
stjórninni í London, að reka
erindi þýzka nazismanns?
Yfirbððnll Hiílers.
(Frh. af 5. síðu.)
menn Himmlers morðher Ev~
rópu. Það er hlutverk Himmlers
að láta framkvæma hryðjuverk
in í hernumdu löndunum og
'heima í Þýzkalandi.
'RkT AZISTAR hófu styrjöldina
í þeirri trú, að sagan frá
1918 myndi ekki endurtaka sig.
Þeir hugðust halda þjóðinni í
skefjum með linnulausum áróðri
og miskunnarlausri harðýðgi
gegn hverjum, er risi gegn þeim
og va'ldi þeirra. En þeir reiknuðu
aldrei með hinum geipilegu af-
hroðum, er þeir myndu gjalda á
austurvígstöðvunum né því, að
bandamenn myndu efna til loft-
árása á borgir ættlands
þeirra. Nokkrum dögum áður
en Himmler var skipaður inn-
anríkisráðherra, viðurkenndi
málgagn SS, Das Schwarze
Korps, að örvænting og ótti ríkti
með þýzku þjóðinni með því að
ráðast hatrammlega á þá, sem
héldu því fram, að aðeins krafta
verk gæti bjargað iþriðja ríkinu.
Nazistarnir trúa ekki á krafta-
verk, en þeir trúa á ægimátt
hryðjuverka og grimmdar. Nú
er Himmler æðsti dómari í land-
inu, og viku eftir viku eru menn
og konur dæmdir til dauða í
sérhverri borg Þýzkalands fyr-
ir glæpi slíka sem þá, að skapa
þjóðinni kvíða, vinna skemmda
verk og dreifa út fréttum banda
manna.
Himmler kom í veg fyrir það
að af því yrði, að Hitler yrði
steypt af stóli og ný stjórn mynd
uð þar sem Göring og Keitel
væru mestir áhrifamenn og
freistaði iþess að ná friðarsamn-
ingi við bandamenn. Himmler
hvorki vill né getur orðið annar
Darlan. iHarrn leggur sig óskipt-
an fram um það að reyna að
viðhalda ógnarstjórn nazista í
Evrópu. Það dylst ekki, að nokk
ur breyting hefir orðið á í skipt-
um 'Hitlers og Himmlers. Himm
ler er ekki lengur /þjónn, sem
á allt sitt ráð undir húsbóndan-
um. Hins vegar treystir Hitler
Gestapoforingja sínum og lítur
á hann sem styrkasta lífakkeri
sitt. Himmler má sín nú mun
meira en áður var eftir að hann
hefir verið skipaður innanríkis-
málaráðherra. Hann er einhver
valdamesti maður Þýzkalands,
jafnframt því, sem hann er ein-
hver mest hataði og verst þokk-
aði áhrifamaður nazistanna. En
vegsauki ihans er glöggt vitni
þess, hvaða augum forustumenn
Þýzkalands, og þá fyrst og
fremst Hitler, líta framtíðina.
En það á auðsýnilega að þrauka
til þrautar. , ,...; Æ ■
Johan Falkbergef.
Frh. af 4. síðu
um. Þá er hann kom heim í
syeit sína, voru þar allmiklir
erfiðleikar um atvinnu, og var
svo lengstum frá því eftir hina
fyrri heimsstyrjöld og þangað
til skömmu áður en sá hildar-
leikur hófst ,sem nú stendur yf
ir. Sveitungar Falkbergets
fengu þegar á honum hið mesta
traust, og varð hann oddviti
sveitar sinnar og erindreki
hennar við stjórnarvöldin. Fékk
hann allmiklu áorkað um það,
að námavinnslan í Reyrósi var
ekki látin niður falla, heldur
aukin. Þá var hann árið 1930
kosinn á þing fyrir Alþýðu-
flokkinn í Suður-Þrændalög-
um. Hann tók ekki oft til máls
á þingi, en þótti annars hinn
snjallasti og skörulegasti ræðu-
maður, og hann reyndist mjög
duglegur og ótrauður fulltrúi
sinna heimahaga, fékk því til
leiðar komið, að atvinnuskil-
yrðin voru þar bætt að miklum
rnirn með aðstoð ríkisins. Hann
varð og brátt mjög eftirsóttur
ræðumaður á stjórnmálafund-
um Alþýðuflokksins, þótti mjög
vænlegur til áhrifa, hafði það
lag, sem formælandi stefnu
sinnar að fullyrða sem minnst,
en leggja spilin þannig á borð-
ið, að menn læsu sjálfir úr
þeim, það sem hann taldi það
rétta. Við þingkosingar 1933
gaf hann ekki kost á sér til
þingmennsku.
Þó að Falkberget flytti heim
í átthagana, hefði með höndum
framkvæmdir á bújörð sinni og
sinnti opinberum málum æði
mikið, lagði hann þó ekki skáld
skapinn á hilluna. Nei, eimnitt
síðan 1922 hefir hann skrifað
sín mestu skáldverk.
Árið 1923 kom út skáldsagan
Den fjerde nattevakt, sem ger-
ist í Reyrósi á fyrstu tugum
19. aldar. í hinum eldri skáld-
sögum Falkbergets frá fyrri
öldum, Eli Sjursdótter, Björne-
skytteren og Sol, var ekki svo
mjög leitazt við að gæta sam-
ræmis við forna háttu og aldar-
anda, en í Den fjerde nattvakt
hefir höfundurinn lagt mikla
rækt við þetta, og þykir mönn-
um honum hafa tekizt þar með
afbrigðum vel. En það, sem gef
ur bókinni óvenjulegt skáld-
skaparlegt gildi, er hvort
tveggja í senn: Frábær hæfi-
leiki höfundarins til að gefa
henni listrænan og hrífandi
heildarsvip — og meistaralega
gerðar og áhrifamiklar mann-
lýsingar. Þarna hefir Falkberg-
et tekizt að sameina rökvísina
og hin föstu og nákvæmu lista
tök, sem' komu fram í Lisbet
paa Jarnfjeld, við hinn heil-
andi yl og innileik og hið bjarm
andi glit sumra af hinum sög-
um hans. Den fjerde nattvakt
fjallar einkanlega um prestinn
Benjamin Sigismund, sem kem
ur til Reyróss, sem hofmóðug-
ur, sjálfumglaður og harður
dómari, en fær þar þá fræðslu
í skóla tilverunnar, að hann
hafi ekki þvílíkt vald á eigin
ástríðum, hugsunum og verk-
um, að hann geti sjálfur ráðið
sínum sköpum, og svo verður
hann þá að lokum að viður-
kenna, að hann sé einungis
veikur og vesall maður, sem
valdi ekki hörmum sínum, svo
að vitnað sé til íslenzks ljóð-
skálds. Vegurinn til þroska er
ekki vegur sjálfbirgingsskapar,
sjálfselsku og dómgirni, —
þessum orðum eða þvílíkum
talar skáldið til okkar með
hinni áhrifaríku sögu. En þess
ari gömlu lífsvizku er svo sem
ekki haldið að okkur með ber-
yröum og frekju áróðurs-
mannsins. Síður en svo.
En mál og stíll, náttúran,
siðir og hættir — og mennirnir,
sem við mætum og fáum að
kynnast af hugsunum þeirra,
orðum og gerðum — allt verð-
ur þetta lífrænt, verður veru-
leiki, ytri og innri — veruleiki,
sem hefir sterkari áhrif í þjón-
ustu ákveðins markmiðs en líf-
ið sjálft — vegna þess, að
þarna hefir hinn skapandi andi
miðað tjáningu veruleikans við
það, sem við getum skynjað og
skilið. Sjálfur kemur hann ekki
fram nema í áhrifum verks
síns, en að lestri þess loknum
segjum við: Sá, sem er höfund-
ur þessarar skáldsögu, hann er
mikið skáld — en hann hlýtur
líka að vera mikill og góður
maður.
Ég er alls ekki viss um, að
hið frægasta, stærsta og raunar
fjölbreyttasta skáldverk Johans
Falkberget, Christian Sextus,
sé í rauninni meira listaverk en
Den fjerde nattvakt, en samt
sem áður er það voldugt, hríf-
andi, sérkennilegt og persónu-
legt, en þó sann- og sammann-
legt.
Þetta skáldverk kom út í
þrem bindum á árunum frá
1927—1935, og bindin eru geipi
stór, enda hefir sagan síðar ver
ið gefin út í sex bindum,
hverju hinna upphaflegu skipt
í tvö. Með sama lesmáli á
hverri blaðsíðu eins og í Skími
yrði þetta skáldrit 1238 blað-
síður.
Sagan gerist á fyrri hluta 18.
aldar í Reyrósi og nágrenni
þess bæjar. Nafn sitt dregur
hún af námu, sem fannst árið
1723 og byfjað var að vinna í
nokkru síðar, en náma þessi var
skírð í höfuðið á Kristjáni
sjötta, konungi Danmerkur og
Noregs. Skáldið notar þessa
námu sem eins konar miðdepil
sögunnar, atburðarásin er
meira og minna tengd, og það
fólk, sem frá er sagt, safnast
saman á þessum slóðum vegna
málmfundarins og málmnáms-
ins.
Það er eins um þessa bók
eins og Den fjerde nattvakt, að
aldarandinn, siðir og hættir,
vinnulag og lífskjör kemur
þarna fram með sínum ákveðna
og sennilega blæ, og þeir, sem
til þekkja, segja, að frá menn-
ingarsögulegu sjónamiði sé sag
an mjög áreiðanleg, enda varði
Falkberget miklum tíma í alls
konar rannsóknir á margvísleg
um heimildum, áður en hann
réðst í það stórvirki að skrifa
þetta skáldrit. Lýsingarnar á
auðnunum, starfsháttum fólks-
ins og hinu daglega lífi yfirleitt
eru með afbrigðum snjallar,
verða umgjörð, sem auka mjög
áhrif þeirra örlaga, sem þama
eru rakin. Persónur sögunnar
eru afar margar, yfirmexm og
undirgefnir, fólk frá ýmsum
löndum, en þó mest Svíar og
Norðmenn. Og öllu er því lýst
af skilningi, nærfærni og rök-
vísi, varpað yfir hverja mann-
eskju því skini þroskaðs hugar
og hlýs hjartalags, sem yfirleitt
vekur samúð — og alltaf kem-
ur í veg fyrir heimskulega
dóma. Og lífið, fyrst og fremst
líf fólks af tveimur þjóðum,
sem hafa áður borið vopn hver
á aðra, en starfa saman að því
að vinna verðmæti úr berginu,
það líf birtist okkur þarna fjöl-
þætt og ríkt af harmi og gleði
og talar til okkar máli friðar og
einingar. Elskið hver annan —
þá fyrst tekst ykkur að vinna
góðmálminn úr bergi eðlis ykk
ar. .. . Elskið hver annan! Hve
fátæklegt, hversdagslegtí En
það verður það ekki þegar sam
kór hinna óskyldustu manna á
öllum aldri syngur það inn í
hug okkar og hjarta í hinni
miklu kirkju stórbrotinnar nátt
úru í þessu skáldverki Johans
Falkberget, þar sem ljósið að
ofan glitar bergið, svo að við
sjáum æðar góðmálmsins.
Johan Falkberget hefir gefið
út margar bækur, sem hér hafa
ekki verið nefndar, kvæði, af-
brigða falleg ævintýri, sagnir,
lýsingar á heimahögunum o. s.
frv. Og einmitt í sumum þess-
ara bóka eru einhverjar hinar
ÞÚSUNDID VITA
að gæfa fylgir hring-
unum frá
SIGURÞÓR
Hafnarstræti.
Félagslíf.
, ÁrsnennisigarS
Skíðaferðir verða í Jóseps-
dal á laugardag kl. 2 og kl. 8,
og sunnudagsmorgun kl. 9. Far
miðar í Hellas til kl. 4 á laug-
ardag.
Svigkeppnin verður um
næstu helgi.
A
Skátar.
Skíðaferð í Þrymheim Jaug-
ardaginn kl. 2, ekið að Lög-
bergi.
Farmiðar í kvöld kl. 6—6V2
í Aðalstræti 4 uppi.
Skíðadeildin
Skíðaferð að Kolviðarhól á
laugardag kl. 2. Ekið eins langt
og fært er. — Farseðlar:í. R,-
húsinu í kvöld kl. 8—9.
Á sunnudag kl. 9 f. h. ekið
eins langt og fært er. Farseðl-
ar seldir í Pfaff Skólavörðustíg
á morgun frá kl. 12—3.
Guðspekifélagar
Aðalfundur Septímu í kvöld
kl. 8,30.
Venjuleg aðalfundarstörf. —
Stutt erindi.
Freyjufundur í kvöld kl. 8,30
( G. T.-húsinu niðri. Inntaka
nýliða. — Ný, aðkallandi verk-
efni liggja fyrir til ákvörðun-
ar stúkunnar. — Gunnar
Andréw: Sjálfvalið efni. —
Áríðandi að félagar fjölmenni
stundvíslega. — Eftir fund:
Kvikmyndasýning og dans. —
Allir á fund.
Æðstitemplar.
fegurstu myndir,semFalkberget
hefir málað af norskri náttúru.
Hvar er Johann Falkberget
nú? Því get ég ekki svarað. En
hann Bör Börson er hjá okkur
í heimsókn, og leiðsögumaður
hans um borg og bý er Helgi
Hjörvar. Ég veit, að Johan
Falkberget mundi gjaman
vilja, að sem flestir íslendingar
kynntust fleiri af börnum hans
en hinum skrítna og skemmti-
lega náunga, Bör Börson, og
mundi ekki Helgi Hjörvar vera
fáanlegur til fyrirgreiðslu —
svo vel sem þeim mun orðið til
vina, honum og Birgi Birgis-
syni frá Valshamri?
Guðmundur Gíslason Hagalín.