Alþýðublaðið - 04.03.1944, Blaðsíða 6

u
Frh. af 4. síðu.
í' ^
INNHAIÍÍIIAANIR
Getum aftur tekið aS
okkur mynda- og mál-
verkainnrammanir.
Fljót afgreiðsla.
Viiaduð TÍnna.
Héðinshöfði h.f.
Aðalatrætá 6B.
Sími 4958.
Níonða stríðsmisser
Frh. af 5. síða.
ir búast því við, að einnig verði
gerðar innrásir í Danmörku
eða Suður-Frakkland. Til mála
kæmi einnig innrás á Balkan-
skaga, þar sem í rauninni eru
þegar fyrir hendi vígstöðvar í
Júgóslavíu og skæruliðarnir
ráða yfir vel skipulögðum her-
sveitum. Þaðan væri hægt að
ráðast á þá bandamenn Þjóð-
verja, sem eru veikastir fyrir
og knýja þá'til uppgjafar. Það
væri í samræmi við, hina gömlu
meginreglu í hernaði að ráðast
á óvinina, þar sem þeir eru
veikastir fyrir. Þannig fóru
bandamenn að í fyrri heims-
styrjöldinni. Úrslit þeirrar styrj
aldar voru ákveðin, er banda-
menn Þjóðverja, í suðri gáfust
upp, þó að enn væri þá barizt
á vesturvígstöðvunum. Verður
rás viðburðanna svipuð í þess-
ari styrjöld? Þetta veit enginn
enn. Það eitt er víst, að næsta
miSseri mun verða fcarizt enn
[harðvítugar en á misserinu
sem leið.
flappdrætti I O.fi.T.
UNDANFARNA daga hefir
verið til sýnis í sýningar-
glugga húsgagnaverzl. Kristjáns
Sigurgeirssonar, Laugaveg 13,
munir þeir sem eru í happ-
drætti þingstúku Reykjavíkur
og Umdæmisstúkunnar nr. 1,
en þeir aðilar standa að happ-
drætti þessu. Þingstúkan vegna
landnámsins að Jaðri og Um-
dæmisstúka Suðurlands vegna
barnaheimilissjóðs G. T.-regl-
unnar og hvorttveggja þessi
mál eru hin þörfustu.
Starfsemi sú sem G. T. reglan
hefir nú um 5 ára skeið haft að
Jaðri, en Jaðar er eins og kunn-
ugt er hluti úr Heiðmörk vænt-
anlegum Þjóðgarði Reykjvík-
inga, er flestum höfuðstaðarbú-
um kunn og hafa þeir áður sýnt
að þegar þessi starfsgrein G. T.
reglunnar hefir hafið fjársöfn-
un að hún nýtur velvilja þeirra
og skilnings í ríkum mæli.
Með eflingu barnaheimilis-
sjóðs síns vill G*. T. reglan ger-
ast liðtækur aðili á þeim vett-
vangi sem margir góðir menn
og mikilsvirt félög hafa að
unnið og vinna að, af mikilli
ósérplægni og einlægni, að hlúa
sem best að ungum og verðandi
þjóðfélagsborgurum á uppvaxt-
arárum þeirra. Þetta happdrætti
samanstendur af 22 dráttum,
sem er hver öðrum betri og
geta menn sannfært sig um það
með því að líta í sýningar-
gluggan á Laugaveg 13.
Úlbreiðið Alþýðublaðið. !
/ hvert gras í döggvahjúp
og gnoð við gnoð
i | um loftsins bláa djúp .....
En skýjaflotinn sigldi sína leið
með seglin rauðu þanin, skeið við
skeið . . .
. . . í austri fjallið rís sem bylgja
blá,
en byggðin vestur akurgræn að
sjá . . .
. . . Um varpann fíflar opna augu
sín,
en út við móann hrafnaklukkan
skín . . .“
Það var alls engin tilviljun,
hve vel og hjartnæmt Jón Magn
ússon orti til Vestur-íslendinga
og til vinar síns, sem heim kom
eftir langa dvöl erlendis. Heima
á Islandi var Jón útlagi „í röst-
um borgarflaums11. Burtför hans
úr sveitinni til erfiðisvinnu og
síðan tímafrekra kaupsýslu-
starfa er eitthvert hið ljósasta
dæmi þess, hvernig kómið var á
fyrsta fjórðungi þessarar aldar
um trúna á möguleikana í sveit-
um íslands, og hve gersamlega
yar vanrækt að gera þær ráðstaf
anir, sem gera þurfti til þess að
menn gætu öðlast nokkra von
um að fá aðstöðu til þess að lifa
þar menningarlífi í framtíð-
inni . . . . En hjá Jóni Magnús-
syni var burtförin af slóðum
grænna grasa ávallt sá broddur,
sem ýfði gamlar undir, olli hon-
úm alltaf sársauka og var, ásamt
ástinni á íslenzkri náttúru, á
jhreiðurmóum og hólmabliki* og
öllu gróandi og græðandi, höfuð
aflvakinn í skáldskap hans; og
aldrei mundi honum hafa þótt
að fullu 'bætt sú skuld, sem hon-
um fannst hann hafa komizt í,
þá er hann flutti burt úr sveit-
inni. A hverju sumri hin síð-
ustu ár ævi sinnar fór hann aust
■ur í Þingvallasveit og gróður-
setti þar fjölda af trjáplöntum,
sparaði ekkert til, að sem tryggi
legast væri um búið skilyrðin til
vaxtar þeirra og viðgangs, og
eins og áður er getið, hugðist
hann flytja út í ríki gróandinn-
ar og gerast hennar maður til
fulls, ekki aðeins í andlegu, ’held
ur og líkamlegu starfi, Þeita var
alls ekki hjá honum nein hug-
sjónaleg sef jun eða menningar-
leiði. Ég hefi engan mann þekkt,
hvorki fyrr né síðar, sem af svo
djúpri einlægni sem Jón, í svo
fullkomnu samræmi vitsmuna
og tilfinninga, stefndi að því
marki að verða með huga og
höndum þjónn hins skapandi og
græðandi máttar í tilverunni.
í hinu nánasta samræmi við
þetta var svo sk.'.idsksTjar Jóns
en einnig viðhorf öll og frarn-
koma.
Jón var innilegur trúmaður,
en enga kreddu vissi ég honum
kæra. Trú hans virtist af þrem
þáttum: af lotningu fyrir hin-
um skapandi mætti, föður feg-
urðar og g. :r.rdi. af þakkláts-
semi fyrir þegnar gáfur til að
njóta hins dásamlega í heimi
anda og efnis — og af tiginni auð
mýkt, sprottinni af meðvitund
um eigin óendar.iega sir.æð gagn
vart skapara sólar og bláklukku,
sólkerfa og duftkorna.
Islenzk tunga og menning og
við horf hins látna skálds. . .
Margan mann hefi ég
þekkt, sem hefir haft mætur á
bókum, en fáa þó svo bókelska
sem Jón Magnússon. Hve augu
hans gældu við bækur hans, hve
annt honum var úm, að þær
litu sem allra bezt út, færu sem
bezt á sínum stað. Hann hag-
ræddi þeim iðulega, meðan hann
talaði við mig, var stundum bara
eins og að fullvissa sig um það,
að vel færi nú ixm þessa eða
hina bókina. Hvernig hann hand
lék bók, sem hann átti viðtengd
ar ljúfar minningar frá bernsku
og æsku! Höfundurinn, —
Snorri, Hallgrímur, Jónas, Grím
ur, Matthías, Þorsteinn, Stephan
G. Stephansson .... þegar hann
nefndi þessi nöfn! Hvílík úthlut
un skáldalauna af hrifni og því
nær tilbeiðslu .. . . Og orðið,
hið íslenzka orð, málandi liti og
línur, flytjandi eim sævar og
angan jarðar, táknandi hin göfg-
ustu eigindi, minnandi á hinar
saelustu og sárustu tilfinning-
ar! . . . . Bókin á íslenzku máli
hafði í bernsku Jóns Magnús-
sonar sýnt honum himininn op-
inn, vakið honum þor til flugs
úr hreiðri hversdagsleikans,
tómleikans. í kvæðinu Sigurður
skáld á Öndverðarnesi segir
hann svo:
„Norrænn andi norrænni tungu
nam frá dauða land sitt og þjóð.“
Hinn norræni andi, klæddur •
skrúði norrænnar tungu, hafði
numið Jón sjálfan frá ánauð
vanþekkingar og getuleys-
is , og hann skildi það manna
bezt, að þjóðina hafði þessi
sami andi varðveitt frá tortím-
ingu í þrengingum kúgunar og
bjargarleysis, og það skorti ekk
ert á þakklátssemi hjá Jóni
Magnússyni. Sjálfur vandaði
hann hugsun sína, mál sitt og
framsetningu svo sem hann bezt
gat, og hann náði meiri og meiri
þroska í þessum efnum. Ég þori
að fullyrða, að þótt honum hefði
orðið langs lífs auðið, þá hefði
hann sífellt sótt á brattann, þok-
ast hærra og hærra, gæddur ó-
metanlegri seiglu og þjálfun
vilja, heillaður djúpri fegurðar-
þrá, aðdáun og þakklátssemi.
Og engan mann vissi ég gleðj-
ast innilegar yfir fögru kvæði,
snjöllum setningum eða heill-
andi persónum, sem voru verk
íslenzkra nútíðarskálda. Hvert
listaverk orðsins manna hér á
íslandi var í augum J'óns verð-
ugt og dýrmætt djásn í kórónu
hinnar tiignu dþottriingar, íis-
lenzkrar menningar, kynborins
erfingja þess hásætis í viðhafn-
arsal norræns anda, sem for-
móðir hennar skipaði fyrr á öld-
um.
Af þeim málmn, sem vana-
lega eru kölluð opinber mál,
hafði Jón engin afskipti út á
við, en hann fylgdisí samt ná-
kvæmlega með gangi og afdrif-
um allra hinna meiri hátlar
þjóðmála — og einnig því, sem
fram fór erlendis. Hann vildi
rétt lítilmagnans og þeirra, sem
bágt áttu, var íhaldssamur á
gömul verðmæti, og tók beim
nýjungum fagnandi, sem hon-
um virtust horfa til hins betra.
Honum sveið ákaflega, þá er
hann sá, að beitt var bíekking-
um, ósannindum og rógi á vett-
vangi opinberra mála, og á-
byrgðarleysi, tómlæti og pex
um persónulega smámuni voru
honum ávallt þyrnir í augum.
Varð hann gripinn heitri vand-
lætingu og sárri beizkju, þá er
hann vék að slíku. Eins og skáld
skapur hans sýnir glögglega,
fannst honum ekkert hörmu-
legra en mannvíg og styrjaldir,
og það var nú síður en svo, að
hann leiddist út á þær götur,
að telja það helztu björgina, að
á kæmist einræði í einhverri
mynd. Nei, hann taldi einmitt,
að hernaðarböl veraldar stafaði
fyrst og fremst af því, að lýð-
ræðið væri enn ekki orðið það,
sem það ætti að verða stafaði af
því, að
„hugstola mannfjöldans vitund og
vild
er villt um og stjórnaS af fám.“
Sendisveinn óskast
strax. — Upplýsingar í afgreiðslunni.
Alþýðublaðið. — Sími 4900.
Og það var sannfæring hans
Laugardagur 4. tnarz 1944.
vantar okkur nú þegar til áð bera blaðið um
Bergþórugötu og
Hverfisgötu.
HÁTT KAUP
AlþýSublaSiS. - Síteii 4900.
að styrjaldir yrðu plága ver-
aldar, unz svo væri komið
þroska almennings, að engan
yrði hægt að fá til að vinna að
framleiðslu vopna — og eng-
inn léti siga sér í stríð, hugði,
að það yrðu að lokum verka-
mennirnir, sem þarna segðu
hingað og ekki lengra.
Hin hversdagslegu skyldu-
störf sín rækti Jón með gerhygli,
natni og grandvarleik, svo að
varla munu þeir, sem hafa slík
störf að höfuð-viðfangs- og
hugðarefni, gera þar betur, enda
kunni hann flestum fremur að
meta mikilvægi hvers þess
manns, er rækir skyldur sínar
af alúð og sýnir framtak og dáð
á sínu sérstaka sviði, hvert sem
það svo er.
í daglegri fqhmkomu sinni
átti Jón fáa sína jafningja. Konu
og þörnum var hann svo ástrík-
ur og nærgætinn, að slíkt er
ekki á annarra færi en þeirra,
sem eru prúðir menn og hlýir
að eðli og hafa lagt sérs-taka
rækt við að aga skap sitt, gera
sér far um að skilja aðra, 'til-
finningar þeirra og skoðanir,
og hafa það ávalt í huga, að lít-
ið atvik eða ógætilegt orð get-
ur haft langæari og alvarlegri
afleiðingar en sumt hvað, sem
meira gæti virzt og þyngra á
m-etum. Gagnvart hverjum
þeim, sem hafði reynzt honum
vel, fyrr eða síðar, var hann
'sérstæður að ræktarsemi í orði
og verki, en vék góðu að hverj-
um manni og vildi hvers og
eins va-ndræði leysa, og lítt
fékkst hann um það, þó að ein-
hverju misjöfnu væri vikið að
honum sjálfum, hló við, ef á
það var minnzt og stóð jafnrétt-
ur eftir. En væri vinum hans
eða þeim, er hann mat mikils af
vdrkum þeirra, haillmælt eða
þeim g-ert rangt til, og væri ó-
mannlega vikið að góðu mál-
efni, vatzt hann við hart og all-
óvægilega. og var honum jafnt
í hundnu máli sem óbundnu létt
um v-opnaburð. En ekki flíkaði
hann þeim stökum sínum, þar
sem oddi var snúið að einstök-
um mönnum, og ég tel vafa-
samt, hvort hann hefir nokkra
þeirra fært í letur. Aldrei voru
þó slíkar vísur Jóns Magnús-
sonar klúrar eða mengaðar
rætni eða getsökum, enda er
fátt mér minnisstæðara frá
samveru-stundum okkar, heldur
en sú undrun, gremja, hryggð
og meðaumkun, sem hann varð
gagntekinn af, þá er hann fyrir
nokkrum árum hafði lesið ný-
útkomna ljóðabók, þar sem öðr-
um þræði eru hin fegurstu
smákvæði, listræn, hjartnæm
og sérstæð — en að hinum níð-
kvæði, flest langlokur -miklar,
þar sem -uppistaðan er gróusög-
-ur, en ívafið beizkja, rætni, ill-
kvitni og öftrnd. Ég tók bókina
fletti hénni og las síðan smá-
kvæði, þar sem við sjáum höf-
undinn standa sem máttarvana
og vegarvilltan einstæðing og
útlaga framandi á jörðinni. Að
loknum lestrinum leit Jón á mig
og mælti:
— Guð hjálpi þeim, sem
svona eiga bágt, því að hver
get-ur það annar?
— Ékki hjálpar þarna lær-
dómur, ekki metorð, ekki pen-
ingar, sagði ég, — nei, ekkx í
þessum efnum.
Svo varð þögn. Jón stóð á
fætur og gekk um gólf/en var
venjulega allra manna róleg-
astur. Nú hægði hann á sér, og
ég heyrði, að hann var farinri
að raula með sínu sérkennilega
hljóðfalli og lestrarlagi þetta
erindi úr kvæði Matthíasar um
Hróarskeldudómkirkju:
„Nú er hálfs-þumlungs smáblómið
himninum nær
báðum háturnum þínum við ský;
nú er hjartaslag barnsins
ei hæðunum fjær
en þeir hásöngvar kór þínum í.“
. . . Jón Magnússon var mikill
alvörumaður, en þó var hann
manna glaðastur í umgengní,
þegar því var að skipta, kím-
inn og gamansamur og hafði
yndi af að skilmast í orði við
vi-ni sína, en gætti þess jafnan
vandlega, að höggva ekki þar,
sem hlífa skyldi. Enginn, sem
átti hann að vini mxm gleyma
þeirri birtu, er stafaði úr augum
hans á stundum gleðinnar. Hann
var manna -bezt eygur, og þá..x;r
hreyfing komst á hug hans,
urðu þau ýmist dulskyggð éða
svo skær, að heita mátti, að þau
ljómuðu, oftast af hýru og
hlýju, en stundum svo sem hið
fægða stál. Þá var það, að þau
hrukku honum af vörum, þau:
erindin, sem voru „hvöss sem
byssustingur“ — og flest munu
vera týnd.
Og nú er hann horfinn, ein-
mitt þá er h-onum og þeim, sem
þekk-tu hann ibezt, mun hafa
virzt, að hann hefði ’iokið að
mestu undirbúningi undir hið
raunverulega lífsstarf sitt, hinaJ
algeru þjónustu við það í til-
verunni, sem hann unni heit-
ast og dáði mest.
Konan hans og börnin, — þau
hafa mikið mi-sst. En sú er bót-
in næst og nærtækust, að það,
sem flestum verður varanlegust
eignin, minningarnar, þarf ekki
þarna um að bæta.
Og þegar ég hugsa nú til við-
skilnaðar þessa hollvmar míns,
detta mér í hug orð, sem hann
viðhafði um annað Skáld, er
vígði skáldskap sinn lífinu:
„Hóf hann gegnum helskýin þungu
hjartað móti sumrinu ungu.“
Guðm. Gíslason Hagalín.
2. kynnikvöld Gnðspekifélagsins.
Sunnudaginn 5. marz (annað
kvöld) tala þrír ræðumenn um
guðspekileg efni. Hljómlist á und-
an og eftir ræðunum. Aðgangur
er ókeypis og allir velkomnir.
samkoman hefst kl. 9.