Alþýðublaðið - 11.03.1944, Blaðsíða 7

man
1944.
A’frTPHÉI mVMÐ
t
Íftœrinn í dag. |
JÉPOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO*
Næturlæknir er í Læknavarð-
stofunni, sími 5030.
Næturvörður er í Reykjavíkur
apóteki.
Næturakstur annast Bifröst,
sími 1508.
ÚTVARPIÐ:
12.10—13.00 Hádegisútvarp.
15.30—16.00 Miðdegisútvarp.
18.30 Dönskukennsla, 2. flokkur.
19.00 Enskukennsla, 1. flokkur.
19.25 Hljómplötur: Gunnar Ósk-
arsson syngur.
19.50 Auglýsingar.
20.00 Fréttir.
20.20 Leikrit: „Máninn líður“,
eftir John Steinbeck (Leik-
stjóri Þorsteinn Ö. Stephen-
sen).
21.50 Fréttir.
22.00 Danslög.
24.00 Dagskrárlok.
Messur á morgun:
Fríkirkjan.
Kl. 2, barnaguðsþjónusta, sr.
Árni Sigurðsson. Kl. 5 síðdegis-
messa, sr. Árni Sigurðson.
Xaugarnesprestakall.
Messur falla niður á morgun
(einnig barnaguðsþjónustan) vegna
(einnig barnaguðsþjónustan).
Hallgrímssókn.
Kl. 2 e. h. messa í Austurbæj-
arskólanum, séra Jakob Jónsson,
kl. 11 barnaguðsþjónusta, séra
Sigurbjörn Einarsson. Kl. 10 f. h.
sunnudagaskólinn. Kl. 8% e. h.
heldur Kristilegt ungmennafélag
fund í Handíðaskólanum Grund-
arstíg 2. Sýnd verður talmynd frá
lífi Vestur-fslendinga.
Nesprestakall.
Messað í kapellu Háskólans kl.
2 á morgun. Séra Jón Thoraren-
sen.
Hafnarfjarðarkirkja.
Messað á morgun kl. 5 s. d. Sr.
•Garðar Þorsteinsson.
Blaðamannafélag íslands
heldur aðalfund að Hótel Borg
ó morgun kl. 2. Allir félagar verða
að mæta.
Hjálp til danskra flóttamanna.
Frá H. Þ. kr. 100.00 Alls komið
til Alþýðublaðsins, kr. 1275.00
Xeikfélag Reykjavíkur
sýnir leikritið „Ég hef komið
hér áður“, annað kvöld kl. 8. —
Aðgöngumiðasala hefst kl .4 í dag.
„,Óli smaladrengur" verður sýnd-
ur á morgun kl. 4.30.
Upplýsingaskrifstofa Bandaríkj-
anna.
Að gefnu tilefni skal það tekið
fram, að Ólafur J. Ólafsson er
viðskiptaf ulltrúi Bandaríkj anna
hér, en ekki starfsmaður upplýs-
ingaskrifstofunnar. Hjörvarður
Árnason tekur við forstöðu henn-
ar, er Porter Mc Keever hverfur
héðan.
Skíðaferð Ármanns.
f Jósefsdal verða ferðir í dag
kl. 2 og kl. 8. í fyrramálið verður
farið á Reykj avíkurmótið að Kol-
•viðarhóli og lagt af stað kl. 9. —
Farmiðar í Hellas.
Skíðaferð kl. 8 í kvöld og kl.
8,30 f. h. á morgun'frá Arnar-
hvoli. Farmiðar í Herrabúðinni.
Tvöfaldar
K Á P U R
í öllum stærðum.
H. I0FI
SMMM *• Sðsai 19B3.
Skýpsla sjédómst
Þormóðsslysið.
Sendisveinn óskast
strax. — Upplýsingar í afgreiðslunni.
Alþýðublaðið. — Sími 4900.
Frh. af 2. síðu
að ný og miklum mun stærri
yfirbygging úr járni var sett á
skipið (sbr. uppdrættina á dóms
skjölum nr. 20 og 25, svo og
vottorðin á dómsskjölum nr. 26),
nýrri „diesel“-vél ásamt öllum
búnaði var komið þar fyrir og
hvalbakur settur á skipið. Þess
er áður getið, hverjir voru í ráð
um um þessar breytingar á skip
inu, að því undanteknu, að Peter
Wigelund, skipasmiður, gerði
teikningar af hvalbaknum og
hafði umsjón með smíði hans.
Það var aðeins teikningin af
hinni nýju yfirbyggingu (dags.
5. febrúar 1941), sem send var
skipaskoðunarstjóra, með bréfi,
eins og áður er lýst (dkgs. 1.
marz 1941). í því sámbandi ber
að benda á, að umrædd teikning
var gerð „án þess að hliðsjón
væri höfð af styrkleika innviða
skipsins eða skipsskrokksins
að öðru leyti“ en „á þeim for-
sendum að ríkisskoðimin teldi
skipið svo sterktbyggt, að þess-
ar. breytingar. mætti. fram-
kvæma,“ eftir því sem Erlingur
Þorkelson hefir borið hér fyrir
dómi. Gísli Jónsson hefir bor-
ið það, að þyktir á plötum í yfir
byggingunni og vinklunum, svo
og festiboltar hafi verið ákveðn
ir í samræmi við alþjóðlegar
reglur flokkunarfélaga, en um-
rædd teikning sé annars gerð
án tillits til styrkleika banda
skipsins eða annarra máttarviða
en þeirra, sem staðið hafi í beinu
sambandi við yfirbygginguna
(þ. e. langbanda undir yfirbygg
ingu og bverbita þar út frá.)
Þess er og áður getið, hvernig
fór um teikningu þessa hjá skipa
skoðunarstjóra og afstöðu
hanis til hennar þ. e.
að hann býst við, að hann
hefði samþykkt hana, og það
þrátt fyrir að hann hefði í
höndum gögn (skýrslu um að
alskoðun frá Akureyri, dóms
skjal nr. 27.), sem sýndi, að
skipið fullnægði ekki ákvæð-
um íslenzkra reglna um styrk
leika tréskipa
Ber og að benda á, að skipa-
skoðunarstjóri hefir jafnframt
lýst því yfir fyrir dóminum, að
hann feli yfirleitt skoðunarmönn
um á tré alla úrlausn í þessum
efnum, enda hafi hann ekki sér-
þekkingu um trésmíði skipa, og
teiur hann sig þó eiga að gagn-
rýna gerðir skoðunarmanna, ef
svo ber undir.3 * * * * *)
Skipaskoðunarmaðurinn Pét-
ur Ottason fylgdist síðan með
framangreindum aðgerðum á
þanin hátt, sem segir í framburði
hans.
Sá hann aldrei umræddar
teikningar af hinum fyrirhug-
uðu breytingum, eða vissi hvað
ætlast var fyrir í þeim efnum,
heldur sá hann það jafnóðum
og það var framkvæmt. Ilefir
hann borið það fyrir dóminum,
að þrátt fyrir það, að honum
hafi virzt skipið grannbyggt,
frekar gisbent og höndin
fremur lítið á misvíxl (með
öðrum orðum, honum var
kunnugt um að það fullnægði
ekki gildandi ákvæðum um
þetta), hafi hann „talið skip
ið nægilega sterkt fyrir þá
yfirbyggingu, sem sett var á
skipið og aðrar breytingar,
sem á því voru gerðar, þar
sem allir viðir hafi virzt ó-
fúnir og óskemmdir“.
3) í þessu sambandi þykir rétt
að vekja athygli á, að af íslenzkum
skipum, sem tilgreind eru í sjó-
mannaalmanaki þessa árs, eru að-
eins 73 úr stáli eða járni, en 452
úr tré.
í sambandi við þéssar breyt-
ingar vár skipið og ekki styrkt
að því er fyrrgreind atriði snerti,
nema' hvað ný eikarlangbönd
voru sett í lestina, sitt hvoru
megiin, einn planki undir „bjálka
vegarann“, svo og skipið seymt
upp. (Sjá um þetta dómsskjal nr.
7 og framiburði Eyjólfs Gíslason
ar og Peter Wigeíund). Hafliði
J. Hafliðaison, skipasmiður og
skipateiknari („Konstruktör) og
Magn.ús Guðmundsson skipa-
smiður hafa hins vegar látið
uppi það álit, að styrkja hefði
þurft skipið frekar vegna þess-
ara breytinga, sem á því voru
gerðar, og vísast til framburðar
þeirrar um það efmi.
Festingu hinnar nýju vélar-
reimar („kei'ss“l og annarar yfir
byggingar var fyrir komið á
þann hátt sem greinir í dóms-
skjali nr. 25 (sjá annars nánar
um það dómsskjöl nr. 7 og 1,1
og framburði Guðmundar Gísla
sonar, ,Friðfinns Árnasonar, Eyj
ólfs Gíslasonar, Elíasar Guð-
•mundsBonar, Peter Wigelund,
Guðna Helgasonar, Erlings Þor-
kelssonar og Péturs Ottasonar).
Vitnin Eyjólfur Gíslason, Peter
Wigelund og Pétur Ottason,
telja, að hér hafi verið um
venjulega festingu að ræða, og
skipaskoðumarstj óri, Gísli Jóms
som og Pétur Ottason telja hana
hafa verið fullnægjandi. Á hinn
bóginn þykir rétt að benda á
framburð Friðfinns Árnasonar,
sem lætur gagnstæða skoðun í
ljósi, en þó sérstaklega á álit
Hafliða J. Hafliðasonar og
Magnúsar Guðmundissonar, eins
og það kemur fram í vitnisburð-
um þeirra. Telja þeir, að um-
rædd festing yfirbyggingarinn-
ar hafi verið ófullnægjandi,
enda má og ibenda á, að 29. gr.
tsk. nr. 100, 1936 gerir ráð fyrir
annars konar og traustari fest-
ingu að þessu leyti. Greinin virð
ist að vísu gera ráð fyfir, að
reisnin sé úr tré, en sé hún úr
járni, eins og hér var, virðist
enn ríkari ástæða til að ganga
irySgil&Sa frá þessu. Það er og
til stuðnings áliti hinna síðast
töldu manna, að samkvæmt
framburði margra vitna lak með
yfirbyggingunni, enda þótt til-
raunir væru hvað eftir annað
gerðar til úrbóta (sjá nánar um
þetta atriði framburði Guðmund
ar Gíslasonar, Axels Sveinsson-
ar, Sigurjóns Stefánssonar, Frið
finnls Árnasonar og Elíasar Guð
mundssonar).
Eftir framangreindar aðgerð-
ir, sem lokið var í júlí 1941, gáfu
skipaskoðunarmenn skýrslur
um aðalskoðun á skipinu: Pétur
Ottason um trébol og búnað hans
(dags. 25. júlí 1941), Jón Högna-
son um annan búnað (s. d.) og
Ólafur Einarsson um vél skips-
ins. Vísast um þetta efini til dóms
skjala þessara og sérstaklega ber
að vekja athygli á hér að lútandi
framburðum skoðunarmanna,
svo og skoðunarvottorð dags. 25.
iúlí 1941 (dómsskjal nr. 38).
Skipið var skoðað sem óflokkað
fiskiskip og hafskip, en ekki sem
skip til flutninga á farþegum —
sjá framburð Jóns Högnasonar
o:g Ólafs Sveinissonar. Haffæris-
■skírteini mun hafa verið gefið
út í samræmi við skoðunarvott
orðið.
Eins og áður er lýst fór skip
ið eftir þetta margar ferðir með
fisk til útlanda, svo og annaðist
vöru- og farþega-iflutninga fyrir
Skipaútgerð ríki'sins 1 (haustið
1941, júlí-nóv. 1942, svo og í árs
bynjun 1943.) Auk þess sem leki
kom að skipinu við ýms af áföll
um þeim, sem að framan er get-
ið, þykir sýnt, að þilfars leki
hafi aukist eftir að skipið var
tekið til flutningaferða hér við
land og farmur var hafður á þil-
fari, eins og áður segir (sbr. vitn
isburði Garðars Jónssonar, Guð-
mundar Gíslasonar, Axels
Sveinssonar, Si.gurjóns Stefáns-
sornar, Elíasar Guðmundssonar
og Erlings Þorkelssonar.) Virð-
ist þessa þilfarsleka hafa gætt
allt þar til skipið var tekið í
Slipp í des. 1942, en ekki verður
séð hvort borið hafi á þeim leka
síðan.
Annars leka varð og vart á
skipinu eftir umræddar breyt-
ingar árið 1941 og ávallt síðan,
að því er virðist. Má í ,því sam-
bandi -benda á framburði Guð-
tmundar Gíslasonar, sem var 1.
vélstjóri á skipinu frá því um
miðjan júní þar til 11. des.
1942,4) Axels Sveinssonar,;-,) Sig
urjóns Stefánssonar, sem var á
skipinu í sept. 1940 og frá því
í júlí 1941 þar til 11. des. 1942,0)
Friðfinns Árnasonar, sem var 2.
og síðar ii. vélstjóri á skipinu
lengst af því um haustið 1940
og þar til í júní 1942,7) Elíasar
Guðmundssonar, sem var skip-
stjóri á Þormóði frá iþví í ágúst
1941 og þar til í des. 19428),
Ingva Samúelssonar, sem var 2.
vélstjóri á skipinu í fyrri ferð
þess til Húnaflóahafna í byrjun
ársins 1943,,), Erlings Þorkels-
sonar10), Péturs Bjarnasonar,
Bíldudal tí), og Magnúsar Guð-
jónssonar, 2), auk síðasta skeytis
inis frá Þormóði. Dómsskjöl nr.
7, 8 og 9 sýna og, að ávailt var
verið að hampþétta skipið. —
Sum vitnanna telja, að orsök
lekans hafi verið sú, hve skipið
hafi verið veikbyggt (sbr. fram-
burði Guðmundar Gíslasonar,
iSigurjóns Stefánssonar og Elí-
•asar Guðmundssonar), og þykir
í því isaimbandi, til viðbótar fram
anrituðu, rétt að benda á, að
Guðmundur Gíslason, Friðfinn-
ur Árnason og Elías Guðmunds
son (skipverjar frá í júlí þar til
í des. 1942) hafa borið það, að
olíugeymarnir í vélarrúmi hafi
undist til í veltingi, og Guðmund
ur Gíslason og Ingvi Samúelsson
(2. vélstjóri í næst síðustu ferð
skipsins) segjast hafa tekið eftir
því, að klossarnir milli geym-
anna hafi viljað losna við velt-
ing. Um þetta atriði þykir rétt
að vekja athygli á framburði
Ólafs Sveinssonar og þeim um-
mælum Erlings Þorkellssonar
hér fyrir dómi, að hefði hann
4) „leki kom að skipinu, er það
erfiðaði á móti sjó og vindi, ón
þess að vitað væri um það, hvar
lekinn var“.
5) Varð var annars leka en þil-
fars á síðastliðnu hausti.
6) Leka varð vart „er skipið
erfiðaði á móti sjó og vindi“ ....
nokkurn veginn óbreytt allan tím-
ann“.
7) Skipið hafi lekið „ . . . leka-
staðir . . . . á víð ag dreif“.
8) „Þormóður hafi almennt lek-
ið, er hann erfiðaði í vindi og sjó,
sérstaklega, ef hann var tómur eða
létt lestaður“. — Rétt þykir að
benda á, að Þormóður virðist hafa
verið létt lestaður í síðustu för,
sbr. dómsskjal nr. 12 og fram-
burði Sigríðar Ágústsdóttur og
Páls Hannessonar á dómsskjali
nr. 13.
9) „komið fram nokkur leki á
skipinu, þegar það erfiðaði sem
mest. Ekki hafi þó verið vitað
hvaðan sá leki kom“.
10) Umsagnir Elíasar Guðmunds
sonar, skipstjóra eftir fyrri ferð-
ina í byrjun 1943, — sjá þó hins
vegar framburði Pálma Loftsson-
ar og Gísla Jónssonar.
11) Umsögn sonar hans, Björns,
þann 16. febrúar 1943, en Björn
var háseti á Þormóði.
12) Verkamanns, er vann um
borð í Þormóði á Hvammstanga
14. febrúar 1943.
„heyrt þessa getið, mundi“ hann
„aldrei hafa látið skipið fara úr
höfn, án þess að láta ríkisskoðun
armann athuga málið“.
Um athuganir skipaskoðunar
manna á v/s Þormóði er þess
að geta, að eftir viðgerðina
vegna grunnsteytingarinnar á.
Djúpavogi haustið 1941, fram-
kvæmdi Pétur Ottason aukaskoð
un á skipinu (skýrslan dags. 17.
des. s. á., shr. dómsskjal nr. 33)
og Jón Högnason framkvæmdi
aukaskoðun á búnaði þess 3. fe-
ibrúar, 4942 (sjá dómsskjal nr.
35 skv. þeirri skýrslu voru :þá
2 bjarghringir og 27 bjargbelti
á skipinu); sbr. og skipaskoðun
arvottorð dags. s. d. (dómsskjal
nr. 40), þar sem skipið var enn
skoðað sem óflokkað fiskiskip
og hafskip, en eigi sem skip til
flutninga á farþegum (sbr. sér-
staklega hér að lútandi fram-
•burð Jóns Högnasonar og Ólafs
Sveinssonar og haffærisskírteini
mun hafa hljóðað í samræmi við
það (sbr. dómsskjal nr. 27). Loks
ber að benda á skýrslu Péturs
Ottasonar um aðalskoðun á tré
bol og búnaði skipsins 28. jan.
1943 (dómsskjöl nr. 37), skýrslu
Ólafs Einarssonar um sams kon
ar skoðun á hreyfli skipsins
(dags. s. d. dómsskjal nr. 36),
skýrslu Jóns Högnasonar uxn
sams konar skoðun á öðrum bún
aði skipsins (dags. s. d. — dóms
skjal nr. 38. Skv. þeirri skýrslu
voru þá 2 bjarghringir úr korki
á skipinu og 15 bjargbelti), svo
og skipaskoðunarvottorð þess-
ara þriggja manna (dags. s. d. —
dómssskjal nr. 41.), og var skip-
ið þá skoðað sem óflokkað skip
í vöruflutningum við ísland.
Haffærisskírteini var og gefið út
í samræmi við það,
og vill dómurinn í þessu sam
bandi sérstaklega vekja at-
hygli á framburði Jóns Högna
soriar, þar sem hann kveðst
beint hafa sagt það við skip-
stjórann á Þormóði, að lok-
inni skoðun, að hann mætti
ekki flytja farþega með þeim
björgunarbúnaði, sem á skip
inu var.
Sömuleiðis vill dómurinn
vekja aihygli á öðru héráðlút-
•andi framburðum skipaskoðunar
mannanna og skipaskoðunar-
stjóra m. a. um skipaeftirlits-
menn í landsfjórðungum skv. 8.
gr. laga um eftirlit með .skipum
frá 11. júní 1938).
Þá ber þess að gæta, að það
virðist hafa komið fram við rann
sókn þessa, að ákvæði laga nr.
38, 1942, svo og þar að lútandi
reglugerðar (nr. 167 frá 21. okt.
1942), hafi verið hrotin (sbr. t. d.
framburði Garðars Jónssonar,
Sigurjóns Stefánssonar, Elíasar
Guðmundssonar, ' Ingva Sam-
úelssonar og Pálma Loftssonar).
'Eins og getið var í upphafi
iþessarar skýrslu, er hér aðeins
getið helztiu atriða, sem rann-
sóknin á Þonmóðsslysinu hefir
leitt í ijós, en um öll nánari at-'
vik leyfum við okkur að vísa
til dómsgerðanna, sem við vænt
um að verði athugaðar gaum-
gæfilega. Við þá áthugun, svo
og við lestur þessarar skýrslu
okkar, væntum við og að ljóst
verði talið, að ýmissa umbóta
sé þörf í skipateiknings- og skipa
smíða- og skipaeftirlitsmálum
okkar íslendinga, hvort sem úr
'því kann að verða bætt með
nýrri og breyttri löggjöf um
þessi efni, framkvæmdavaldsat-
höfnum, eða hvort tveggja.11