Alþýðublaðið - 14.03.1944, Blaðsíða 4

Þriðjudagur 14. marz 1944.
ALPTgUSLAgfP
Otgefandi: AlþýSuHokkarinn.
Ritstjóri: Stefán Pétursson.'
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902.
•Símar afgreiðslu: 4900 pg 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan hJÍ.
Bragi Slgurjónsson:
Drengskapur og pólitík.
3róðnrkveðjaa!{!lns-
Is fii hinna Norðnr-
Iaadéiöðanaa.
ÞAÐ var mjög vel til fallið,
að alþingi skyldi í sér-
stakri þingsályktun senda hin-
um Norðurlandaþjóðunum bróð-
urkveðjur og lýsa yfir einlægum
vilja íslendinga til þess að vera
áfram í sem nánustum frænd-
semistengslum og samvinnu við
þær, um Ieið og það samþykkti
sambandsslitin við Danmörku
og stofnun óháðs lýðveldis á ís-
landi. Því að það hefur víðar en
á einum stað á Norðurlöndum
komið fram nokkur ótti við það,
að íslendingar væru með þess-
um ákvörðunum að fjarlægjast
frændþjóðir sínar, enda ýmis
heimskuleg orð verið látin falla
um það hér heima hjá okkur, að
við þyrftum að „slíta kúgunar-
böndin við Norðurlörtd“ og vær-
■um „á vesturleið,“ ei-nis og
ýmsum mun enn í fersku
minni, sem fylgdust með blaða-
deilunum um skilnaðarmálið s.l.
sumar.
Með yfirlýsingu alþingis hafa
nú hins vegar öll tvímæli verið
tekin af um það, að Islendingar
líta eftir sem áður á sig sem
einn bróðurinn í hinni norrænu
þjóðafjölsikyldu og vilja eftir
stríðið verða virkur þátttakandi
á ný í hinni norrænu samvinnu.
Sambandsslitin við Danmörku
og stofnun óháðs lýðveldis á ís-
landi þýðir enga stefnubreyt-
ingu hjá okkur í þeim efnum.
*
En samþykkt þessarar sjálf-
sögðu yfirlýsingar alþingis, sem
gerð var með 48 samhljóða at-
Icvæðum, fór þó ekki fram án
þess, að eitt leiðinlegt og ó-
smekklegt atvik þyrfti að koma
fyrir í sambandi við hana. —
Kommúnistar þurftu við þetta
tækifæri eins og endranær að
koma við einhverjum herbrögð-
um til þess að sýna Rússlands-
þjónkun sína og skapa sér að-
stöðu til flokkslegs áróðurs út
af málinu utan þings. Höfðu
fulltrúar þeirra í skilnaðar-
nefnd sameinaðs þings þó verið
• meðflytjendur þingsályktunar-
tillögunnar.
Það, sem kommúnistum hug-
kvæmdist sér til áróðursað-
stöðu í sambandi við þetta mál,
var að bera fram breytingartil-
lögu við þingsályktunartillög-
una þess efnis, að alþingi sendi
ekki aðeins „hinum Norðurlanda
þjóðunum bróðurkveðjur og
óskaði þeim frelsis og farsæld-
ar,“ heldur óskaði það sérstak-
lega að auki „Norðmönnum og
Dönum sigurs í frelsisbaráttu
þeirra.“
Nú er það ekki svo að skilja,
að kommúnistar hafi ekki vitað
jafnvel og allir aðrir, að al-
þingi óskar Norðmönnum og
Dönum af alhug sigurs í frelsis-
baráttu þeirra, þótt það væri
ekki sérstaklega tekið fram í
þingsályktunartillögunni og
þar með gert upp á milli þeirra
og Finna, sem einnig eiga í
frelsisbaráttu, þótt það sé við
annað stórveldi en það, sem
Norðmenn og Danir eiga við að
stríða. En kommúnistar vildu
NÚ, þegar fullvíst má telja,
að landsmenn taki innan
skamms í orði og á borði öll sín
mál í eigin hendur, er eðlilegt,
að þeir staldri við og íhugi, —
hvernig bezt og farsællegast
verði fram haldið þeim nýja
kapitula í sögu þjóðarinnar.
Um tvennt ættum við þegar
að geta verið sammála: Sjálf-
stæði þjóðarinnar á að verða
meira en nafnið tómt, það á að
verða, eftir því, sem framast er
unnt, sjálfstæði a 11 r a lands-
manna, og það á að valda nýj-
um vexti, nýrri grósku í þjóð-
lífi voru, meiri grósku, ef vel
á að vera, en nokkru sinni fyrr
í sögu þjóðarinnar.
Hvernig verður þessu náð?
Hér verður ekkert fullnaðarsvar
við slíku gefið. Það er skylda
allra skyni borinna manna að
reyna sjálfir að gera sér sem
gleggsta grein fyrir slíku, en
hins vegar hverjum holt að
heyra eitthvað um annarra
skoðanir. Því er þetta mál reifað
hér.
Enn mun því óhrundið, að
traustustu súlurnar, sem rennt
verði undir stjórnskipulag
hverrar þjóðar, séu frelsi, jafn-
rétti og bræðralag. Frelsi í
hugsun, efnahag og athöfnum,
jafnrétti til menntunar, atvinnu
og afraksturs, bræðralag eða
skilningur og samstarf ein-
staklinganna um þessi atriði,
skilningurinn á því, að það, sem
heildinni er fyrir beztu, er bezt
fyrir einstaklinginn, og það,
sem er einstaklingnum raun-
verulega fyrir beztu, er bezt
fyrir heildina — og samstarf um
að ná þessum heildarhag sem
fyrst og bezt.
Offrelsi þeirra máttarmeiri
og ríkari er þjóðfélaginu hættu-
legt. Það skapar ágirnd, því að
mikið vill meira. Vanfrelsi er
einnig hættulegt, því að það
skapar hatur. Hér verða tvö
andstæð skaut, sem sífellt valda
meira og minna óeðli í þjóðlíf-
inu.
Af sömu ástæðu er jafnréttið
nauðsynlegt. Því meira ójafn-
rétti, sem ríkir innan þjóðfé-
lagsins, því meira ósamþykki.
En hvert það ríki, sem er sjálfu
sér sundurþykkt, getur varla
vænzt þess að verða vel reið-
fara.
*
Þegar menn athuga óhlut-
drægt flokksstarfsemina í land-
inu undanfarin ár og á líðandi
stund, getur varla farið hjá því,
að þeim finnist þar margt hafa
farið og fara miður úr hendi.
Sú helstefna virðist nú um
lengri tíma hafa verið ráðandi,
að draga sem skírast fram sér-
hagsmuni stétta og hópa og
hvaða tjón þær og þeir bíði við
þessar hinar aðgerðir eða
framgang hagsmunamála ann-
arra hagsmunahópa. Megin-
kennisetning hvers flokks virð-
ist hafa verið: Deilum og
drottnum. Af þessum sökum
hefur starf flokkanna oft orðið
neikvætt og skapað hatur og
blindni milli manna og stétta
annars vegar, hins vegar óá-
nægju og fyrirlitningu þeirra,
Eftiiífarandi grein
er kafli úr langri ritgerð
eftir Braga Sigurjónsson frá
Litlu-Laugum, sem birtist í
nýútkomnu hefti tímaritsins
„Stígandi“ á Akureyri og
nefnist: „Leitað að leiðum.“
Hefur Alþýðublaðið leyft
sér að prenta upp þennan
þátt ritgerðarinnar.
sem sjá gegnum þennan blekk-
ingavef.
Oánægjan með ríkjandi
flokkaskiptingu og flokkastjórn-
ir kemur fram í ýmsum mynd-
um. Sumir telja flokkaskiptingu
úrelt og óhæft fyrirkomulag í
nútímaþjóðfélagi, aðrir eru ein-
ungis óánægðir með þau mörk,
er flokkarnir skiptast um. Og
svo hafa flokkar klofnað og ný
flokksbrot myndazt, án þess að
nokkuð ynnist við það — nema
aukinn glundroði. Vafalaust
fjölgar þeim sífellt, er sjá, að
meginbölið er ekki flokka-
skiptingin, heldur hvernig
pokkastarfsemin er rekin.
Hvernig væri nú, ef flokk-
arnir hæfu starfsemi sína í hinu
nýja íslenzka lýðveldi þannig,
að bindast samtökum, sem þeir
héldu, um að reyna að yfirsýn
beztu og vitrustu manna sinna
að setja alltaf hag heildarinnar
ofar hag stétta og yfirgangs-
samra einstaklinga? Þegar allt
kemur til alls, er hagur heildar
innar hinn raunsanni hagur ein-
staklinga og stétta í svo sam-
virkum þjóðfélögum og nú-
tímamaðurinn lifir 1. Einni stétt
verður tæpast sýnt ranglæti og
misréttur, svo að það bitni ekki
á hinum í einni eða annarri
mynd. Hins vegar hlýtur menn
alltaf að greina á um leiðir að
marki í þjóðfélagi, þar sem
frjáls hugsun og athafnafrelsi
eru viðurkennd réttindi ein-
staklinga, hagsmunir og skoðan-
ir hljóta að deilast, og því er
flokkaskipting eðlileg, en ekki
til að reka rembihnút á mál
manna, heldur til að sækja mál
og verja með drengilegum ráð-
um. Hugsum okkur, hvað margt
mundi breytast til betri vegar,
ef flokkarnir vildu í einlægni
láta svo lítið að vinna saman
að því, sem þeir auðveldlega
geta komið sér saman um.
Sennilega munu nú níu af
hverjum tíu lesendum þessa
greinarstúfs hnusa við og
spyrja: Er manntetiið andlegur
krypplingur? Flokkarnir bind-
ist samtökum um að vinna
drengilega að þeim málum,
sem þeir geta orðið sammála
um, en sæki hin og verji með
drengilegum vopnum? Hvers
vegna verður þú svo forviða,
lesandi góður? Af því, að í með-
vitund meginhluta þjóðarinnar
er drengskapur og pólitík ó-
samrýmanleg hugtök.
Sú skoðun ryður sér meir og
melr til rúms, að það sé mann-
skemmandi að fást við pólitík.
einmitt koma fleyg inn í þessa
þingsályktun; þeir vildu láta
gera þar ósmekklegan greinar-
mun á Norðmönnum og Dön-
um annars vegar og Finnum og
jafnvel Svíum hins vegar; og
fengist alþingi ekki til að gera
það, ætluðu þeir að saka það
um, að vilja ekki óska Norð-
mönnum og Dönum sigurs í
frelsisbaráttu þeirra; og einmitt
við þá iðju hefur Þjóðviljinn
verið undanfama daga með þar
til heyrandi smekkvísi eins og
þeirri, að á alþingi hafi „Lappó-
loppan“ komið í ljós við umræð
urnar um þetta mál; það hafi
sýnt „vatnsgrautarmiskunn-
semi við Finna.“ Geta menn af
slíku eftirspili einkar vel séð,
’hve heilir kommúnistar eru í
hug sínum til norrænnar sam-
vinnu og norræns bræðralags
yfirleitt.
*
Það' var rétt af alþingi, að
kveða hiklaust niður slíka
skemmdartilraun kommúnista á
þingsályktunartillögunni; og
þeim verður áreiðanlega ekki
kápan úr því klæðinu, að slík
framkoma verðí þeim til nokk-
urs framdráttar utan þings. •—
Það dylst engum, hver hugur
bjó á bak við breytingartillögu
þeirra.
Takið eftir því: það sé mann-
skemmandi að fást við stjórn-
mál og félagsmál, þessi mál, —
sem, ef allt væri með felldu, —
eru höfuðlyftistengur mannlegs
þroska.
Sú skoðun virðist ríkjandi
meðal þeirra, sem við stjórnmál
fást hér á landi nú, að megin-
hluti háttvirtra kjósenda sé
heimskingjar og andlega volaðir
aumingjar, en illfúsir í þokka-
bót. Til þess að ná valdaaðstöðu
verði þeir að reka atkvæðaveið-
ar; þessum veiðum verði að
haga svo, að sem beztur árang-
ur náist, sem flestir bíti á: þ. e.
þeir miða áróður sinn og mála-
rekstur við heimskuna og ill-
girnina, beita blekkingunum og
aurkastinu. Þessi pólitík er
mannskemmandi, það er rétt, og
af henni hlýtur rökrétt tvennt
að leiða: Hún forheimskar al-
menning, og hún forheimskar
þá, er ganga erinda hennar. Það
er skammt í land, stjórnmála-
menn góðir, að álykta: Heimsk-
ingjarnir kjósa heimskingja á
þing. Því heyrist nú líka víða
fleygt, þar sem beztu og vitr-
ustu menn þjóðarinnar ættu að
skipa sæti, sé orðin samkunda
æfintýramanna og ábýrgðar-
lausra loddara og kjaftaskúma.
Ef
Brofin Rúða
er hjá yður, þurfið þér
aðeins að hringja í síma
4160. Höfum rúðugler af
öllum gerðum og mann
til að annast ísetningu.
VerzBunin Brynja
Sími 4160.
Enginn, sem nokkuð þekkir
tli alþingismannanna íslenzku
og vill hlutdrægnislaust litast
um bekki í þingsölunum, mun
neita því, að þar sé margt
mætra manna. Og þó er fyrr-
nefnd skoðun á nokkrum rökum
reist. Rökræðum um þjóðmál er
oft og einatt snúið í deilur og
skammir um persónur*) og £
þrátafl milli ílokka. Flokkarn-
ir, sem upphaflega voru hugs-
Frh. af 6. síðu.
*) Jón getur ekki haft á réttu
að standa, því að langafi hans
lenti í fjárdráttsmáli. Pétur get
ur ekki fylgt einhverju máli af
alhug, þar eð föðurbróðir hans
hefur orðið gjaldþrota kannske
fyrir tuttugu árum. — Að ekki
séu nú talin svo rökvís orð sem
mútuþegi, eiðrofi o. þ. 1., sem
andstæðingi er vikið.
VÍSIR minnist í ritstjórnar-
grein í gær á afgreiðslu
lýðveldisstjórnarskrárinnar á al
þingi og telur það mjög miður
farið, að þannig skyldi vera frá
henni gengið, að forsetinn fái
ekkert synjunarvald. Vísir
segin:
„Ekki mun fjarri lagí að ætla
að nokkur gikkur hafi hlaupið í
ýmsa almenna kjósendur, er þeir
heyrðu um þinglokin og endan-
lega afgreiðslu stjórnskipunarlag-
anna. Breytir engu þótt þau að
þessu sinni séu afgreidd til bráða-
birgða. Minnimáttarkennd alþingis
leiddi það í þá freistni, að sýna
iþjóðinni mátt sinn og veldi, en þó
á þann hátt, að ágreiningi fullum
kann að valda, hvort þar hafi ekki
verið um misbeitingu að ræða,
sem veikt gæti hið nýja stjórn-
skipulag stórlega, efnt til enn frek
ari ágreinings og flokkadrátta en
orðið er, sem mun gæta þegar í
upphafi að framfarinni lýðveldis-
stofnun. Er hér átt við það ein-
staka tiltæki alþingis, að treystast
til að eyða með öllu neitunarvaldi
forseta, eftir að alþingi sjálft hef-
ir gefið þá yfirlýsingu þráfaldlega,
eða trúnaðarmenn þess í umboði
þess, að alþingi megi ekki hrófla
verulega við stjórnarskránni og
raunar alls ekki umfram það, sem
beint leiðir af breytingu frá kon-
ungdæmi til lýðveldis. Alþingi hef
ir að undanförnu skýrt ákvæði
stjórnarskrárinnar á ýmsan veg,
og kann þessi skýring og fram-
kvæmd að valda engu minni á-
greiningi en kosningafrestunin
gerði sællar minningar.
Þótt alþingi hafi ekki frekar nú
en oft áður borið gæfu til að fara
að óskum algers meiri hluta þjóð-
arinnar, og skuggi alldimmur hafi
þannig fallið á afgreiðslu málsins,
sem allir hljóta að fagna að öðru
leyti, má það ekki leiða til þess, að
spillt sé framgangi málsins á þessu
ári. Hinu má heldur ekki gleyma,
sem gert er og enginn friður má
ríkja um ósómann við endurskoð-
un stjórnarskrárinnar, og má þá
svo fara, að þingfulltrúunum gef-
ist færi á að svara til saka fyrir
þjóðardómstólnum, þótt þeir hafi
sökum minnimáttarkenndar viljað
látast svo miklir, að þeir gætu
virt óskir almennings að vettugi að
þessu sinni. Látum í þessu efni
hverjum degi nægja sína þjáningu,
eins og þingfulltrúamir gera, —
þá koma tímar og þá koma ráð,
þótt nú hafi tekizt miður en
skyldi.“
Það er mjög líklegt, sem
Vísir segir, að þetta mál verði
ekki látið niður falla, og að við
væntanlega endurskoðun lýð-
veldi^st j órnarskrárinnar verði
lögð aherzla á að leiðrétta þau
mistök, sem alþingi urðu á, þeg-
ar stjórnarskráin var samþykkt
án nokkurs synjunarvalds fyrir
forsetann. Því að það er lítill
efi á, að með þeirri afgreiðslu
hefir það gengið í berhögg við
vilja þjóðarmeirihlutans.
Þjóðviljinn heldur upptekn-
um hætti, að gera samanburð
á forysturíkjum bandamanna í
styrjöldinni og lofa eitt á ann-
ars kostnað. Á laugardaginn
voru það „þjóðernisvandamál-
in“, sem honum þykir Rússland
hafa leyst heldur höndulegar
en Bretland. Þjóðviljinn segir:
„Það voru rússnesku bolsevik-
arnir, sem afnámu gamla rúss-
neska þjóðafangelsið rveittu hverri
þjóð hins forna Rússaveldis rétt
til að mynda sjálfstætt ríki, gáfu
þannig Finnum langþráð frelsi, af-
söluðu sér sérréttindum þeim, er
Rússaríki hafði áður haft í Kína,
— og sköpuðu með þjóðasamstarf-
inu í Sovétbandalaginu fyrirmynd
ina að því, hvernig hægt er að
tryggja í senn samvinnu og sjálf-
stæði þjóðanna, með þeim afleið-
ingum, sem nú koma í Ijós: að hin-
ar mörgu og ólíku þjóðir Sovét-
ríkjanna standa sem ein heild, sem
bjarg gagnvart árás nazismans.
Hinsvegar hefur einmitt styrj-
öldin í Asíu leitt það í ljós, hve
langt er frá því að svo ágætar lýð-
ræðisþjóðir sem Englendingar og
Hollendingar t. d. hafi kunnað að
gera heimsveldi sín að samfélagi
frjálsra og jafnrétthárra þjóða, —
og því fór sem fór eystra, er Jap-
anir réðust á.“
FYanðtáld á (I. sSflh.