Alþýðublaðið - 15.03.1944, Blaðsíða 6

Miðvikndagur 15. umuw 1944
Madtð
Oígeíandi: AlþýSHÍlekknrian.
Eitstjóri: Stetán Pétnrsson.
| EUtstjóm og afgreiðsla í Al-
j þýðuhúsinu viS Hverfisgðta.
Bímar ritstjómar: 4901 og 4902.
1 Símar afgreiSd.u: 4900 og 4906.
VerS í lausasðta 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.t
Finnnr Jónsson:
Striðsmarkmið.
SÚ STYRJÖLD, sem nú
stendur yfir, var hafin af
Þýzkalandi Hitlers, sem eitt
samvizkulausasta og hrottaleg-
asta árásarstríð, sem sagan get-
ur um. Hugarórar þýzka naz-
ismans um algert drottinvald
yfir Evrópu voru svo augljóst
tilefni þess og markmið af
Þýzkalands hálfu, að um það
varð ekki villzt.
Gegn slíkum kúgunarfyrir-
ætlunum tóku England og
Frakkland höndum saman við
hvert smáríkið eftir annað,
sem ráðizt var á. Styrjöldin
var af þeirra hálfu frá upp-
hafi varnarstríð; markmið
þeirra það eitt, að brjóta árás-
arríkið á bak aftur og rétta
aftur við sjálfstæði þeirra
ríkja, sem í fyrstu atlögu hins
þýzka herveldis höfðu verið
svift því. Og á þessum stríðs-
markmiðum bandamanna varð
engin breyting, þó að Banda-
ríki Norður-Ameríku bættust í
hóp þeirra; það sýnir Atlants-
hafssáttmáli þeirra Churchills
og Roosevelts ótvírætt; því að í
honum skuldbundu þessir for-
ystumenn lýðræðisþjóðanna í
stríðinu sig ekki aðeins til þess,
að rétta aftur við sjálfstæði
allra þeirra þjóða, sem hefðu
verið sviftar því síðan styrj-
öldin hófst, og skila þeim aftur
þeim löndum, sem af þeim
hefðu verið tekin, heldur og
til hins, að Ijúka styrjöldinni
án nokkurra landvinninga fyrir
ríki sín.
Það var á þessum árum, að
blað kommúnista hér á landi
kallaði styrjöldina „heimsvalda
stríð“ af hálfu bandamanna!
Það er engin ástæða til að
ætla annað, en að 'hin stóru
engilsaxnesku lýðræðisríki, Eng
land og Bandaríki Norður-Ame
ríku, haldi enn fast við þau
stríðsmarkmið, sem þau lýstu
yfir í Atlantshafssáttmálanum.
En einmitt um það bil bættist
nýtt stórveldi í hóp banda-
manna, Rússland, sem ekki er
neitt lýðræðisríki á vestrænan
mælikvarða, og menn eru
hvergi nærri jafnvissir um, að
vilji rétta við sjálfstæði allra
þeirra þjóða, sem hafa verið
sviftar því í striðinu, skila þeim
aftur þeim löndum, sem af
þeim hafa verið tekin, eða
Ijúka stríðinu án landvinninga
fyrir sig.
Rússland Stalins gerði í upp
hafi ófriðarins vináttusamning
við Þýzkaland Hitlers, þegar
Pólland, England og Frakkland
gripu aftur á mótí til vopna
gegn yfirgangi þess. Það tók
engan þátt í stríðinu gegn
þýzka nazismanum tvö fyrstu
ár þess, en notaði sér hlutleysið
til að leggja undir sig þrjú
sjálfstæð smáríki við vestur-
landamæri sín, Eystrasaltslönd-
in, og ,auk þeirra helming Pól-
lands og væna sneið af Finn-
landi. Þegar Þýzkaland réðist
á það, varð það að vísu að sjá
á bak þessum landvinningum
sínum; en nú, þegar Rússland
er komið í sókn og lítill efi er
orðinn á því, að það geti að ó-
friðnum loknum ráðið miklu
um örlög ríkja og þjóða í Aust-
Hvetjn dómsaálaráðherra „vék við“
i skjftsln sinni nm ðoimóðssljrsið.
I
Hann seglr haffærisskirteini „eins og log standa
til,“ en rannsókn sjódóms sýnir hið gagnstæða.
T-»T ' l ' t 40 fi A OV' 1» 1 .1» J. » v» ' 1 • 1 ' _ __
HIN óhæfilega málsmeðferð
ríkisstjórnarinnar á rann-
sókn sjódómsins út af Þormóðs-
slysinu hefir vakið undrun
manna um land allt. Skýrsla
sjódómsins er dagsett 3. ágúst
1943. Atvinnumálaráðherra
sendir hana dómsmálaráðherra
nokkru síðar, svo liggur skýrsl-
an í salti hjá honum þangað til
loks 19. febrúar 1944 að hann
lætur birta „nokkum hluta“
skýrslunnar og „sumstaðar vik-
ið við“ eins og Árni Tryggva-
son settur borgardómari komst
að orði.
Einhver athugun hafði farið
fram á því hvort líklegt væri
að ná flaki af skipinu, sem tal-
ið var að lægi á 20 faðma dýpi
út af Garðsskaga, en þeirri at-
hugun var löngu lokið, og all-
an tímann svaf dómsmálaráð-
herrann á málinu.
En hinn 25. jan. s. 1. birtist
grein í dagblaðinu Vísi undir-
rituð A. (Amaldur Jónsson) og
var því haldið þar fram og vel
rökstutt, að Þormóður hefði
ekki haft þann styrkleika, er
skipaeftirlitinu ber að gera til
skipa af hans stærð.
Hinn 28. jan. flutti ég og ann-
ar Alþýðuflokksmaður þings-
ályktunartillögu á alþingi um
skipaeftirlit og öryggi skipa,
með tilliti til nýgerðra sam-
þykkta Sjómannafélags Reykja
víkur og annarra atburða, en
eigi var þá kunnugt nm hvert
hneyksli hafði orðið uppvíst
með rannsókn Þormóðsslysins.
Næst gerist það að Þorvarð-
ur Björnsson hafnsögumaður
flutti ágæta ræðu um öryggið
á sjónum á fisikiþinginu. Var
ræðan birt í Vísi 3. febr. þ. á.
og var þar aftur vikið að á-
standi Þormóðs, en skipið þó
eigi nafngreint.
Þessari ræðu og grein Arn-
alds svarar Gísli Jónsson all
hvatvíslega í Morgunblaðinu
hinn 16. og 17. febr. Ræðir
hann þar ýmsar viðgerðir sem
fram höfðu farið á Þormóði og
telur að skipinu hafi í engu ver
ið ábótavant, eins og þó hafði
komið fram í grein Arnalds og
ræðu Þorvarðar.
Hinn 14. febr. birtist loks
skýrsla dómsmálaráðherra um
sjódómsrannsóknina, en þar. er
ekki minnst einu orð á ástand
skipsins, nema þau atriði, er
fram komu í blaðagreinum
Gísla Jónssonar, og öllu sleppt,
sem stutt gat málstað þeirra
Þorvarðar og Amalds. Skýrslur
dómsmálaráðherra og Gísla
Jónssonar voru ótrúlega líkar.
Þá svarar Þorvarður Björns-
son Gísla í Vísi hinn 23. febr.
og sýnir með hógværum rök-
um fram á, að hin þunga járn-
yfirbygging hafi verið sett of-
an á grannvaxin bönd og veik-
an byrðing.
Að gefnu þessu tilefni fór ég
að leita hins sanna í þessu máli.
Átti ég tal við sjódómsmenn-
ina, sem alþingismaður, og lagði
fyrir þá nokkrar spurningar, eri
bæði þær og svör sjódómsmann-
anna, sem ég hafði eftir þeim
með þeirra samþykki, las ég
upp á alþingi og var hvort-
tveggja birt i Alþýðublaðinu og
Vísi. Svör sjódómsmannanna
leiddu í ljós þá ótrúlegu stað-
reynd að dójtnsmálaráðherra
hafði fellt niðuí fjkýrslu sjó-
dómsins aðalatriði ÍiÖfcnar. Síð-
an lagði ég ásamt Eysteini Jóns
syni fram á alþingi hinn 28.
febr. eftirfarandi fyrirspurn til
dómsmálaráðherra:
„Hversvegna hefir dóms-
málaráðherra aðeins birt eig-
in útdrátt úr sjódómsrann-
sókn Þormóðsslyssins, en
eigi skýrslu sjódómsins sjálfs
um rannsóknina?“
Það var orðið áliðið þings og
allt útlit fyrir að dómsmálaráð-
herra ætlaði að tregðast við að
svara fyrirspurn þessari. Kröfð-
ust því sex þingmenn þess, að
hún yrði tekin á dagskrá mánu-
daginn 6. marz og átti að bera
það undir atkvæði í neðri deild.
Til þess kom þó ekki, því þegar
dómsmálaráðherra sá sér ekki
undankomu auðið lofaði hann
að svara fyrirspurninni á þriðju
dag.
Lagði ég þá fram viðtal það
við sjódómsmennina, sem áður
getur.
Dómsmálaráðherra svaraði að
hann hefði ekki samið skýrsl-
una sem send var blöðunum
sjálfm-, en væri fús til að birta
skýrslu sjódómsins orðrétta.
Ég lét mér nægja þetta loforð
dómsmálaráðherra og kom í
ljós að hann efndi það trúlega
og sendi blöðunum skýrsluna
til birtingar föstud. 10. marz.
En fyrirspuminni um það
hversvégna dómsmálaráðherra
birti eigi skýrslu sjódóms
Reykjavíkur þegar í stað, held-
ur ,hluta úr henni‘ og ,sumstað-
ar vikið við,‘ er ósvarað ennþá.
Og þegar nú loks skýrsla sjó-
dómsins liggur fyrir óbrjáluð,
kemur í ljós að þetta er enn
undarlegra en ég hélt og það
verða ekki einungis tveir þing-
menn, sem krefjast svars held-
ur allur almenningur.
Hvaða ástæðu hafði dóms-
málaráðherra til þess að halda
leyndum þeim helmingi af
skýrslu sjódómsins, sem fjall-
aði um ástand Þormóðs og var
um það atriði „hvort skipið hafi
verið þannig úr garði gert, að
varhugavert megi teljast, og þá
sérstaklega til slíkra nota, sem
um var að ræða“ eins og stend-
ur í skýrslu sjódómsins?
Það er von að menn spyrji.
Rannsóknin hafði þó og að
verulegu leyti fjallað um þetta
atriði og önnur í því sambandi,
eins og beiðni ráðuneytisins
(atvinnumála) til sjó- og verzl-
unardómsins svo og bréf Far-
• manna og fiskimannasambands-
ins gáfu tilefni til (sjá skýrslu
sjódómsins).
Hverskonar málsmeðferð er
það hjá dómsmálaráðherra að
sleppa niður úr opinberri
skýrslu aðalatriði máls, sem at-
vinnumálaráðherra hefir fyrir-
skipað að rannsakað skuli sér-
staklega og „víkja við“ niður-
stöðum í rannsókn sjóréttar?
Sennilega hefir dagblöðunum
fundizt að ekki hafi verið miklu
„vikið við“, því ekkert þeirra
hefir birt fyrri hlutann af
skýrslu sjódómsins heldur látið
sér nægja skýrslu dómsmálaráð
herra um það efni, aðeins birt
síðari hlutann orðréttan. Eru
í þeim hluta hinar mikilsverð-
ustu upplýsingar, sem teknar
verða til athugunar síðar, en að
þessu sinni læt ég nægja að
benda á megnið af því sem vant
ur-Evrópu, dregur það litla dul
á það, að það ætli sér að leggja
þessi lönd undir sig á ný og inn
lima þau í hið rússneska stór-
veldi — og jafnvel meira en
þau.
Það er þessi þáttur styrjald-
arinnar, sem blað kommúnista
hér á landi kallar „frelsis-
stríð“ í mótsetningu við „heims
valdastríðið“, sem bandamenn
eiga að hafa háð áður en Rúss-
land bættist í hóp þeírra!
*
Landvinningakröfur Rúss
lands vekja hvarvetna um heim
hinar alvarlegustu áhyggjur
allra þeirra, sem hafa gert sér
vonir um það, að þessi styrjöld
myndi að endingu skapa varan-
legan frið og frelsi fyrir allar
þjóðir. Þeir sjá ekki, að á því
sé neinn eðlismunur, hvort
Rússland leggur undir sig lönd
og sviftir heilar þjóðir sjálf-
stæði sínu, eða Þýzkaland. Á
því getur ekki verið nema í
hæsta lagi stigmunur. Og það
er hætti við, að það yrði ótrygg
ur friður, sem byggður yrði á
slíku ofbeldi.
Það eru allt önnur markmið,
sem lýðræðisþjóðirnar hafa
barizt fyrir í þessari styrjöld.
sem birtast eiga í
Aljjýðuhlaðiim,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofimnar
í Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir ki. 7 aS kvöldi.
Sími 4906.
ar og hverju er „vikið við“ í
fyrri hlutanum.
Felldar eru niður eftirfarandi
línur í inngangi skýrslunnar:
„Jafnframt því að senda hinu
háa ráðuneyti eftirrit af öllu
því, sem gerst hefir hér fyrir
dómi í sambandi við rannsókn
þessa, ásamt gögnum þeim, er
dómurinn hefir aflað um þetta
mál, leyfum við undirritaðir,
sem skipuðum sjó- og verzlun-
ardóminn, okkur að lýsa í stór-
um dráttum því, sem rannsókn-
in virðist hafa leitt í ljós, en
vísum að öðru leyti til hjá-
lagðra dómsgerða um einstök
atriði þessu viðvíkjandi. —
Rannsóknin hefir farið fram
fyrir luktum dyrum“.
Skýrsla sjódómsins er ræki-
Framhald á 6. síðu.
OLAÐ ÁRNA FRÁ MÚLA,
ísland, birtir ritstjórnar-
grein í gær, sem nefnist „Hvert
horfir?“ og fjallar um hin
brýnu verkefni, sem liggja fyr-
ir á svo að segja öllum svið-
um hjá okkur og þó ekki hvað
sízt á sviði atvinnulífsins, þrátt
fyrir alla velmegun og allan
stríðsgróða undanfarinna ára. í
greininni segir meðal annars:
„Það er ótrúlegt en satt, að við
íslendingar, svo að segja eina
þjóðin í heiminum, sem bætt hef-
ur hag sinn stiprlega síðan styrj-
öldin hófst, skulum gefa okkur
minna tóm til þess að ræða fram-
tíðina en þær þjóðir sem verða'
að beita orku sinni og hugviti í
styrjaldarátökunum.
Þar sgm nú að samþandsmálið
hefur að lyktum fengið afgreiðslu
verður að vænta þess að upp verði
teknar umræSur um innanlands-
málin og reynt að koma á sam-
heldni og skilningi um þau innan
allra flokka og stétta. Þ6 við eig-
um, og höfum að undanförnu átt
betra en flestar aðrar þjóðir, erum
við þó verr farnir en þær að því
leyti, að örðugleikarnir eru allir
framundan. Stríðsþjóðimar gera
sér vitanlega ljóst að þær eiga
mikla örðugleika framundan við
endurreisnarstarfið, en þó svo sé,
er sú bót í máli, að þeir örðug-
leikar eru ekki eins miklir eins og
örðugleikar líðandi stundar. Hins
vegar vitum við að þótt ýmislegt
hafi gengið eins og af sjálfu sér
að imdanfömu, þá er ekki þess að
vænta eftir ófriðinn.
Þegar við förum að undirbúa
framtíðina verður höfuðviðfangs-
efnið hvernig atvinnulífið verður
bezt tryggt. Gróði stríðsáranna
verður ekki nema stundarvel-
gengni ef ekki verður hægt að
breyta honum í ný qg hagnýt fram
leiðslutæki. Það hlýtur að liggja
í augum uppi að 6jávarútvegurinn
▼•rður »0*l*tvitinuregur oklnr í
framtíðinni, jafnvel að miklu
meira leyti en verið hefur. Það
eru engin líkindi til þess, að við
getum um ófyrirsjáanlega íram-
tíð orðið samkeppnisfærir með
landbúnaðarvörur okkar á erlend
um markaði. Hins vegar eigum
við einhver auðugustu fiskimið í
heiminum. Það verður því höfuð-
viðfangsefni í endurbyggingu at-
vinnuveganna hvernig þessi náma
verði bezt hagnýtt. Fyrir stríð
höfðum við ónógan og úreltan
skipastól. Sjávarútvegurinn var
því ár eftir ár rekinn með tapi
og af þessu stafaði atvinnuleysi,
sem var brðið geigvænlegt. Þegar
litið er til þess hvað skipastóllinn
hefur gengið úr sér á stríðsárun-
um eigum við yfir höfði okkar
svo stórkostlegt atvinnuleysi að vel
getur leitt til þjóðfélagsbyltingar
ef ekki er leitað allra ráða til að
auka skipastólinn og önnur fram-
leiðslutæki sjávarútvegsins eins
fljótt og verða má.
í sjávarútvegsmálunum á tak-
mark okkar að vera það að eiga
beztu íramleiðslutækin. Við eig-
um auðugustu miðin, duglegustu
fiskimennina. Þegar þetta fer sam
an eigum við að keppa að því að
framleiðsla okkar verði ekki ein-
ungis mest heldur og bezt.“
Um þetta ætti varla að geta
verið til mikill skoðanamunur
hjá okkur. En þó er það nú svo,
að ekki er annað sjáanlegt, en
að hinn ævintýralegi stríðs-
gróði ætli allur að renna út í
sandinn í stað þess, að verða
afl þeirra hluta, sem við þurf-
um svo nauðsynlega að gera í
nánustu framtíð til þess að
tryggja afkomu, efnalegt sjálf-
stæði og samkeppnishæfni þjóð
arinnar. Það er hætt við, að
ýmsir hér á landi eigi eftir að
vakna upp við vondan draum
um það er núverandi styrjöld
lýkur og stríðsgróðinn fjarar
*t.