Alþýðublaðið - 23.04.1944, Blaðsíða 4

^U^yOUBUDIÐ
Suimudagur 23. afnrfl 1944.
m$tjdnblaðtb
Rltatjóri: Stefán Fétursson.
Bimar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Ititstjórn og afgreiðsla i Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Otgefandl: Alþýðuflokkurinn.
Bimar afgreiSslu: 4900 og 4906.
Verð í iausasölu 40 aura
j| f>.
Alþýöuprentsmiðjan h.l
Flokksþing
Framsóknar.
FLOKKSÞING Framsóknar,
sem hófst hér í höfuð-
staðnum fyrir síðustu helgi og
lauk rétt fyrir miðja vikuna,
sem leið, vakti meira umtal en
venjulegt er um slík þing, enda
hafa mánuðum saman þær
fréttir borizt úr herbúðum
Framsóknar, að ekki var nema
eðlilegt, þótt menn byggjust
við sögulegu þingi þar að
þessu sinni.
*
Vitað var, að um langt skeið
höfðu nokkrir helztu áhrifa-
menn flokksins háð harða bar-
áttu innbyrðis um forystu
hans, og var ekki óeðlilegt,
þótt menn í öðrum flokkum
drægju þær ályktanir af, að
meira en lítill ágreiningur hlyti
að vera um stefnu hans. Var
fyrir löngu opinbert leyndar-
mál, að fremstir í þessari bar-
áttu stæðu annars vegar Jónas
iónsson, sem lengi hefir verið
formaður Framsóknarflokks-
ins, en hins vegar Hermann
Jónasson og Eysteinn Jónsson,
sem óneitanlega hafa verið
mestu áhrifamenn hans á þingi,
enda fulltrúar hans í stjórn
\andsins, lengst af síðasta árs-
tug.
Vitað var einnig, að þessar
innbyrðis deilur í Framsóknar-
flokknum höfðu þegar í fyrra-
vetur íeitt til þess, að Jónas
Jónsson hætti að skrifa í aðal-
hlað flokksins, Tímann, þar
sem hánn hafði frá upphafi
verið afkastamesti og áhrifa-
mesti talsmaður flokks síns, og
hóf að birta greinar sínar i
einu af blöðum hans úti á
landi. Síðar á árinu virðist
hann í félagsskap við nokkra
bændafulltrúa í Framsóknar-
flokknum og Sjálfstæðisflokkn
um hafa staðið að útgáfu hins
nýja blaðs Bóndinn, þar sem
beinlínis hefir verið stefnt að
stofnun nýs flokks, svokallaðs
íramleiðendaflokks, með það
fyrir augum, að því er virðist,
að sameina alla bændur, sem
nú skiptast á milli Framsókn-
arflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins, og jafnvel fleiri
framleiðendur, um einhverja
nýja stefnuskrá í stjórnmálum
og þá að sjálfsögðu mun íhalds-
samari en þá, sem Framsókn-
arflokkurinn hefir játað hingað
til.
*
Eftir svo alvarleg átök milli
forystumanna Framsóknar-
flokksins er engin furða, þótt
menn byggjust við meiri háttar
tíðindum af því flokksþingi
hans, sem nú er nýlokið, enda
var í blöðum sumra annarra
flokka ekki dregið úr ágrein-
ingnum. Ef trúnað hefði mátt
leggja á ritstjórnargreinar Vís-
is undanfarið um þessi mál,
ættu þeir Hermann Jónasson
og Eysteinn Jónsson að hafa
setlað sér hvorki meira né
minna en að reka Jónas Jóns-
son úr Framsókn og fara að því
búnu með flokkinn yfir í her-
búðir kommúnismans! Fyrir
þá, sem við slíkum tíðindum
hafa búizt, kunna fréttirnar af
Gylfi Þ. Gíslasson t
Traustir hornsteinar
William Beveridge: Traust-
ir homsteinar. Benedikt
Tómasson þýddi. Menning-
ar- og frapSslusamband al-
þýðu gaf út. Reykjavík
1944.
FÁI'R munu láta sér til hugar
koma, að heimur sá, sem rís
úr rústunum að styrjöldimii
lokinni, verði eins og hann
var, áður en hildarleikurinn
hófst. Styrjöldin á vaíalaust
eftir að reynast jafnframt stór-
kostleg bylting í þjóðíéiags-
málum, þótt enn sé ekki v'tað,
hvaða stoðum muni verða
rennt undir hinn nýja lieim.
En nokkuð má þó um það
segja, hvers konar þær stoðir
verða að vera., ef skipan sú,
sem þeim er ætlað að styðja,
á að vera til frambiiðar.
í lok áíðustu heimsstyrjaldar
hugðust forustumenn hinna
vestrænu sigurvegara skapa
nýjan heim á grundvelli
„frjálsra viðskipta“, „lýðræð-
! is“ og „sjálfsákvörðunarréttar
þjóðanna". Þótt vígorð þessi
þættu þá fögur og menn væru
fullir bjartsýni, er skipan sú,
sem á þeim hvíldi, hrunin til
grunna og verður ekki endur-
reist. i
Þróun tækni og atvinnuhátta
hafði gert það ókleift, að „frjáls
viðsldpti“ fengju notið sín. At-
vinnurekendur höf'ðu með sam-
tökum sín á milli iðlazt einka-
söluaðstöðu og sjáifir eytt hin-
um „frjálsu viðskiptum“, svo
að þýðingarlaust var að ætla
að setja þau aftur í hásæti.
Hagskipulagið reyndist þess
ekki megnugt að \-eita borgur-
unum hinn frumstæða og sjálf-
sagðasta rétt, réttinn til að
vinna og afla sér brauðs í
sveita andlits síns. „Lýðræðið“
var enn fólgið í jöfnum kosn-
ingarrétti til löggjafarsam-
komu, sem framkva;mdavaldið
var síðan háð að meira eða
minna leyti. En áfram var lát-
inn viðgangast ægilegur ójöfn-
uður í efnahagsmálum, örbirgð
og umkomuleysi við hlið alls-
nægta og munaðar. Sporið var
ekki stigið til fulls. Menn nutu
ekki st j órnmála j af nr éttisins
sökum efnahagsójafnaðar. og
mönnum fannst af þeim sökum
einnig minna til um það.
Stjórnmálaréttindin reyndust
William Beveridge
og ekki hafa úrslitaþýðingu í
þjóðmálunum. Hagvald hags-
munasamtaka reyndist engu
síður þýðingarmikið, og ríkis-
stjórnir stóðu oft og tíðum
máttvana andspænis því. Al-
gengasta form lýðræðisins,
þingræðið, reyndist meingall-
að, stjórnarsfefnan var reikul
og í skjóli þess, þróaðist margs
konar spilling. Og „sjálfsá-
kvörðunarréttur þjóðanna“
reyndist þegar öllu var á botn-
inn hvolft einungis ætlaður
þeim, sem hlíta vildu forystu
ákveðínna stórvelda.
Skipan hinna vestrænu sig-
urvegara í siðustu heimsstyrj-
öld hrundi til grunna, af því
að hún hvíldi á fúnum stoð-
uin. Það er enghm vafi á því,
að fyrir sumum leiðtogum
bandamanna vakir enn að
renna þessum sömu stoðum
aftur undir þjóðfélagsbygging-
una eftir styrjöldina. En þeirri
skoðun vex þó stöðugt í'ylgí, að
slíkt væri fásinna. í stað þess
hagkerfis, sem hefir „frjálsa
samkeppm“ letraða á fána
sinn, þótt einokun í fram-
leiðslu og verzlun sé orðið eitt
megineinkenni þess, hefir ekki
reynzt þess megnugt að hag-
nýta auðlindirnar til fulls og
látið stórkostlegt atvinnuleysi
viðgangast, hagkerfis, sem
valdið hefir öðru hvoru stór-
kostlegu öngþveiti í fram-
leiðslu og viðskiptum og haft í
för með sér ægiíegan ójöfnuð í
efnabagsmálum, í stað þessa
hagkerfis þarf að koma full-
komið skipulag, samræmt af
flokksþingi Framsóknar að
vísu að hafa valdið nokkrum
vonhrigðum.
Engu að síður virðast inn-
byrðisdeilurnar í Framsókn
hafa verið til lykta leiddar á
flokksþinginu, að minnsta
kosti í bili. Jónas Jónsson var
ekki endurkosinn formaður
flokksins. Hans aðalkeppinaut-
ur, Hermann Jónasson, var
kosinn í hans stað. Flokksþing-
ið lýsti yfir að útgáfa blaðsins
Bóndinn væri Framsóknar-
flokknum algerlega óviðkom-
andi og vítti þann þátt, sem
einstakir Framsóknarmenn
hafa átt í útgáfu hans og áróðri
fyrir stofnun nýs „framleið-
endaflokks“. Samtíimis undir-
strikaði flokksþingið mjög á-
kveðið í samþykktum sínum
þann vilja sinn, að Framsókn-
arflobkurinn yrði áfram, eins
og hingað til, flokkur sam-
vinnustefnunnar í landinu, en
tók jafnframt undir kröfur
'jafnaðarstefnunnar, án þess að
vísu að nefna hana, um aukið
frumkvæði og eftirlit hins op-
inbera, ríkis og bæjarfélaga, á
ýmsum sviðum atvinnulífsins
með' það fyrir augum að
tryggja tímabærar fram-
kvæmdir og afstýra því böli
atvinnuleysisins, sem annars
vofir yfir eftir stríðið.
Eftir slíkar samþykktir og
yfirlýsingar Framsóknarflokks-
þingsins ættu menn eiginlega
ekki að þurfa að fara í neinar
grafgötur um það, hvar Fram-
sóknarflokkurimr ætlaði að
skipa sér í sveit í íslenzkum
stjórnmáíum á komandi árum.
En hvað meinti flokksþingið
með því, að kalla að endingu
Framsóknarflokkinn, með slíkri
stefnuskrá, „frjálslyndan mið-
flokk“, sem reiðubúinn væri til
„meira eða minna samstarfs"
við hvaða stjórnmálaflokk ann-
an, sem væri? Gerði flokksþing-
ið það vegna þess, að því þætti
nauðsynlegt að flagga áfram
með þessu gamla slagorði? Eða
lét það sér virkilega detta í hug,
að hægt væri að framkvæma
þá stefnuskrá, sem það sam-
þykkti, með samstarfi við Sjálf-
stæðisflökkinn?
Á meðan fullnægjandi svör
hafa ekki fengizt við þessum
spurningum, heldur Framsókn-
arflokkurinn, þrátt fyrir for-
mannsskiptin og þrátt fyrir hin
ar róttæku stefnuyfirlýsingar
flokksþingsins, áfram að vera
það stóra spumingarmerki í
íslenzkum stjórnmálum, sem
hann hefir verið í seinni tíð.
liálfu hins opinbera, sem kem-
ur í veg fyrir atvinnuleysi og
f1 yggir e nahagslegt jafnrétti
og öryggi. í stað þess lýðræðis,
þar Jtm menn hafa að vísu rétt
til að kjósa einn af mörgum
flokkum á löggjafarsamkomu,
en flokkunum er stjórnað af
hagsmunasamtökum, sem ráða
lögum og lofum bak við tjöld-
in, stjómmálavaldið er í hönd-
um mairna, sem eru tungulipr-
ir á mannfunduni eða dyggir
þjónar flokksstjóma, hagvald
hagsmunasamtaka er þýðingar-
meira en stjórnmálaréttindi al-
mennings, í stað' slíks lýðræðis
verður að komast á fullkomið
lýðræði, sem tryggir óskorað
andlegt frelsi þar sem hag-
vald hagsmunasamtaka getur
ekki ráðið úrslitúm, heldur
raunverulegur vilji jafnrétt-
hárra kjósenda, menn eru vald-
ir til hinna æðstu trúnaðar-
starfa eftir öðrum hæfileikum
en dugnaði í stjórnmálaáróðri
og til hinna óæðri eftir öðru
en, fylgispekt við flokka eða
valdamenn. Og í stað þess
, ,sj álfsákvörðunarréttar þ j óð-
anna“, sem i öllu verður að
hlíta forystu hina voldugustu
stórvelda, verður að koma al-
gert sjálfsforræði í þjóðernis-
og menningarmálum, þótt að
einhverju leyti verði að játazt
undir sameiginlega lausn hag-
mála.
Auglýsingar,
sem birfast eiga f
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar tíl Augi.ýs-
ingaskri{stofunnar
i Alþýðuhúsinn,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 aö kvöldi.
Sími M.
Þeirri skoðun vex nú ört
fylgi víða um lönd, að ekki eigí
að koma á aftur þeirri skipan
í alþjóðamálum, sem var fyrir
styrjöldina, og að gagngerðar
breytingar eigi að verða á þjóð-
skipulagi í einstökum löndum,
þjóðskipulag engrar þjóðar nú
geti talizt það, sem koma skuli.
Ein af höfuðávirðingum hag-
kerfis kapítalismans er hin
geysiójafna tekju- og eigna-
Skipting og öryggisleysi það
fyrir láglaunastéttirnar, sem
af henni leiðir. Sú skoðun
hlýtur nú æ almennari viður-
kenningu, að jafna vérði tekj-
urnar frá því, áem áður var, og
bægja öryggisleysinu um af-
komu sína burt frá dyrum
manna. í Bretlandi voru ný-
lega settar fram tillögur, sem
Frh. á 6. síðu.
Jémcí
UM FLOKKSÞING FRAM-
SÓKNAR var töluvert
rætt í íhaldsblöðunum áður en
það byrjaði og meðan það stóð
yfir, en öllu minna síðan því
lauk. Aftur á móti birti Tím-
inn ritstjórnargrein um flokks-
þingið í gær. Þar segir meðal
annars:
j„Seinustu máiiuðina hafa and-
stæðingamir vart rætt um annað
meira en væntanlegt flokksþing
Framsóknarmanna. Þeir hafa sagt,
að Framsóknarflokknum væri að
hnigna. Þeir hafa sagt, að flokk-
urinn væri að klofna. Þeir hafa
sagt, að eftir þetta flokksþing
myndu ekki verða til nema tvær
aðalstefnur, tvær aðalfylkingar í
landinu, því að innan Framsóknar
flokksins væri um það barizt að
ganga annaðhvort íhaldinu eða
kommúnismanum á hönd.
Nú hefir dómurinn fallið um
þessa spádóma andstæðingarma,
Flokksþinginu er lokið. Andstæð-
ingarnir eru hnípnir og þögulir.
Þeir forðast sem mest að minnast
á flokksþingið. Svo fjarri fer því,
að nokkuð af illspám þeinra hafi
rætzt.
Flokksþingið gat ekki betur
sýnt, en það gerði, hve gersam-
lega út í bláinn var sú von and-
stæðinganna, að það myndi víkja
flokknum af grundvelli miðflokks
stefnunnar og skipa honum í sveit
annarrar hvorrar öfgahreyfingar-
innar til hægi’i eða vinstri. Ekkert
flokksþing Framsóknarmanna hef-
ir ákveðið jafn skýrt og afcLrátt-
arlaust, að Framsóknarflokkurinri
væri frjálslyndur miðflokkur, et
beittist fyrir samstarfi umbóta-
aflanna I landinu og ynni þannig
gegn því, að landsmenn skiptust í
tvær öfgasveitir. í samrærrii við
þessa yfirlýsingu setti þingið
flokknum víðfeðma og framsækna
stefntiskrá, sem geri rhonum kleift
að taka ýmis viðfangsefni kom-
andi ára öruggari tökum en áður.
Margt hið nýja í stefnuskránni er
í anda þeirra þjóðfélagslegu end-
urbóta, sem eni ( sköpun víðs
vegar annars staðar í heiminum.
Flokksþingið hefir þannig unníð
samkvæmt þeirri meginreglu
Framsóknarflokksins frá fyrstu
tíð, að vera stöðugt í fararbroddi
nýrrar, djarflegrar framsóknar,
er sé mörkuð hugsjón og bræðra-
þeli samviimustefnunnar. Eftir
þetta flokksþing verður Fram-
sóknarflokknum það stórum auð-
veldara en áður að fylkja um-
bótamönnum landsins um víðsýná,
stórhuga ' umbóta- og viðreisnar-
stefnu, lægja þannig öfgarnar og
ofsann til beggja handa, og tryggja
þá þróun þjóðfélagsmálanna, sem
er þjóðinni vænlegust til gæfu og
farsældar."
Það skyldi maður að minnsta
fcosti vona eftir yfirlýsingar
Framsóknarflokksþingsins, að
þann flokk verði framvegis að
finna í fylkingu stórhuga um-
bóta og viðreisnarmanna í land-
inu. En ekki er því að neita, aS
nokkrar grunsemdir hlýtur það
að vekja, hve þrálátlega er
stagazt á því í herbúðum hans,
að hann sé „miðflokkur“, jafn-
vel þótt lýsingarorðinu „frjáls-
lyndur“ sé bætt við. Því að mið-
flokkar eru ekki yanir að vera
við eina fjölina felldir í stjórn-
málum og því allajafnan ótrygg
ir umbótastefnunni.
#
Um formannsSkiptin í Fram-
sóknarflokknum skrifar Tím-
inn:
„Sú breyting var gerð á flokks-
forustunni, að Hermann • Jónas-
son var kjörinn formaður í stað
Jónasar Jónssonar. Þaú skipti
vo(ru eðlileg afleiðing þein’a
málalykta, sem ágreiningsatriðin
blutu á flokksþinginu, en beinast
Framh. á 6. síðu.