Alþýðublaðið - 23.04.1944, Blaðsíða 5

Sttnnudagur 23. aprð 1944.
A19TÐU11 "ÖiO
Kaj Munk:
Fyrstu bernskuminningarnar.
H[Ð FYiRSTA, sem mér finnst
ég minnast, er það, að ég
lá á grúfu ein'hvers staðar, þar
sem mjög var þröngt um mig.
Mér var svo heitt, að ég stundi
við, en þó spipklaði ég sem
anest ég mátti. Þá hastaði
mamma á mig á hinni láglenzku
mállýzku sinni, sem þó var tek-
in að samrýmast tungu Maribo-
húa: — Hafðu þig hægan litli
kjáninn þinn. Hún hló við og
sagði við pabba: — Það er
>engu líkara en hann steypi sér
kollhniís innan í mér. Það bregst
ekki, að þetta er strákur. Þá hló
pabbi einnig. Ég hélt áfram að
sprikla af forvitni. Hvernig
skyldu þær líta út þessar tvær
manneskjur, sem höfðu svona
mikinn áhuga fyrir mér og ég
átti að koma til með að nefna
pabba minn og mömmu? Og
hvernig skyldi heimurinn ann-
ars líta út? Ég tók til að sprikla
að nýju af óþreyju,kog mamma
hrópaði hreykin: — Hann linn-
ir aldrei látum. Hann getur bara
ekki haft sig hægan augnablik.
Og nú kvað hln fagra, þrótt-
mikla rödd pabba við: — Hann
verður áreiðanlega sannnefndur
Petersen.
Nei, það er annars ekki rétt,
að þetta sé það fyrsta, sem ég
man eftir. Það var löngu fyrr,
sem ég mundi fyrst til mín.
jNokkrum árum áður en ég
fæddist var ég með pabba í
Ástralíu. Þá var ég ekki í móð-
urkviði heldur huga föður mins.
Ég man það eins vel og það
hefði gerzt í gær, að pabbi
hafði fundið moldugt brauð á
skurðsbarmi. Við höfðum orðið
ósáttir við afa minn heima í
Maribo, en þó man ég ekki,
hvað olli því missætti. En eitt
orð hafði boðið öðru heim.
Gamli sútarinn hann Jóhann
Kristófer Petersen var ekkert
lamb að leika sér við. Pabbi
kvaddi þá sútunarv'erkstæðið,
Maribo, Lágland, Danmörku og
Evrópu, því að þegar við Pet-
ersenarnir reiðumst, þá reið-
umst við eftirminnilega, og
lagði leið sína til Ástralíu.
Ég læt ósagt um það, hver
tilgangur hans með för
þessari muni hafa verið. Ef
til vill hefir hann hugsað sér
að stofna þar sútunarverkstæði
og framleiða kventöskur úr
skinnum af pokadýrum. Hann
hefði ekki þurft annað en
skera pokana af þeim, súta þá
<og setja rennilás á þá — gerið
svo vel, hér er taskan tilbúin.
Sem sagt, mér er alls ókunnugt
um það, hver tilgangurinn með
för hans muni hafa verið. En
ég veit svo mikið, að ég var
í fylgd með honum, enda þótt
ég hefði latt hann fararinnar
allt frá öndverðu: — Við skul-
um vera kyrrir hér heima,
pabbi. Það er óréttlátt gagn-
vart afa að fara og auk þess
eigum við það á hættu að hitta
mömmu aldrei. Ég ætla bara
að láta þig vita það, að ég mun
ekki taka því með þögn og þol-
inmæði, ef þú tekur upp á því
að eiga mig með blökkustelpu!
Ég hélt áfram að biðja og
þrábiðjá. Það má merkilegt
heita, að manni skuli aldrei lær
ast að hverfa frá því ráði að
reyna að tala um fyrir fólki í
geðshræringu. Pabbi lét sem
hann heyrði það ekki, þegar ég
var að tala um fyrir honum. —
Hann lagði af stað, hvað sem
ég sagði. ■ Ég átti ekki annarra
kosta völ en fylgjast með hon-
rim nauðugur viljugur. Ég man
mjög óglöggt eftir ferðinni. Ég
verð að játa það hreinskilnis-
. lega, að ég man ekkert eftir
henni. Ég neld, að ég hafi ekki
einu sinni fundið til sjóveikinn-
ar, sem hefir leikið mig gráleg-
ast á sjóferðum mínum, en við
mennirnir verðum líka lélegri
eftir því, sem aldur færist yfir
okkur. Hvað mig sjálfan varð-
1^1 REIN ÞESSI, sem hér er þýdd úr sænska bla&inu Göte-
borgs-Posten, er þáttur eins konar sjálfsævisögu danska
prestsins og skáldsins Kaj Munk, sem nazistar réðu bana
skömmu eftir nýjár. Kaj Munk fæddist í Maribo á Láglandi
hinn 13. janúar árið 1898, og skírnarnafn hans var Kaj
Petersen. En hann missti foreldra sína ungur og var þá
ie.kinn i fóstur af hjónum þar í grenndinni, er hétu Munk.
Þau tóku drenginn sér að kjörsyni og þannig atvikaðist bað,
að hann varð frægur undir nafninu Munk en ekki Peter-
sen. Munk nam guðfræði og var sóknarprestur að Vedersö
á Jótlandi allan sinn prestsskap. Hann var mjög afkasta-
mikill og snjall rithöfundur. Frægastur mun hann hér á
landi fyrir leikrit sín „Orðið“ og „Niels Ebbesen“. Kaj Munk
sióð allajafna fremst í fylkingu dönsku þjóðarinnar í við-
námi hennar gegn hinum þýzka innrásarher, og með dauða
sínum hefir hann gerzt eins konar þjóðhetja Danmerkur.
ar, er mér næst að ætla, að mér
hafi aldrei liðið betur né mátt
mín meira en árin áður en ég
var í heiminn borinn.
Faðir minn lagði mjög hart
að sér í hinni fjarlægu, fram-
andi heimsálfu. Hugmyndin um
veskin úr pokadýraskinnunum
komst ekki í framkvæmd. Flest
annað misheppnaðist honum
einnig. Loks var svö komið, að
Kai Munk
faðir minn átti við slíkan þrauta
hag að búa, að hann varð næsta
glaður, er hann fann moldugt
torauðið á skurðbakkanum.
Hann kyssti það, settist niður,
þar sem hann stóð, og tók til
matar síns.
Þegar hér var komið sögu,
reyndi ég á nýjan leik að tala
um fyrir honum af alvöru og
myndugleik. Ég hvíslaði í eyra
hans: — Afi hefir nægan mat
heima bæði handa sjálfum sér
og ölluiji sveinunum, er vinna
i verkstæði hans. Nú situr hann
við borðsendann og etur lág-
lenzkt rúgbrauð, sterku józku
tennurnar bíta skorpuna í sund-
ur og myndarlega skeggið hans
bærist til og frá, þegar hann
tyggur. Eigum við ekki að fara
heim og sættast við hann? Hann
heilsar okkur ekki, þegar við
komum, það veit ég svo sem.
Hann lætur sem hann sjái okk-
ur ekki fyrstu þrjá eða fjóra
dagana. En ef mig grunar rétt,
íþá starir hann út í bláinn
fimmta morguninn og segir eitt
hvað á þessa leið: — Þú ættir
annars að fara til greifans,
Karl, og kaupa dálítið af eik-
arberki fyrir sútunarverkstæð-
ið. Ég held, að þú gerðir bezt í
því að fara heim til afa hið
fyrsta. Og það er annars kom-
inn tími til, að þú hittir mömmu
mína. Þú ert þegar kominn yf-
ir þrítugt, og þú getur gengið
út fiá því, sem gefnu, að hana
er að finna í Maribo eða þar
í grenndinni. Finnst þér annars
í alvöru talað ekki kominn
tími til þess að þú farir að hafa
einhverjar framkvæmdir um
það, að ég komist í heiminn?
Ég lét hann aldrei í friði með
fortölur mínar í nokkra daga,
og auðvita.ð fór þannig að lok-
um, að við fengum okkur far
með gufuskipi, sem var á för-
um til Evrópu. En eins og ferð-
in til Ástralíu hafði gengið að
óskum eins var heimferðin okk-
ur andstæð. Það skall sMkt óveð
ur á, að við hugðum helzt, að
við myndum hljóta samastað á
sjávarbotni. En paþbi bað til
guðs, og guð sendi engil, sem
bjargaði skipinu. Raunar man
ég ekki eftir því, að ég sæi
engilinn, en svona mun þetta
iþó hafa gengið til eftir því, sem
mér var síðar frá skýrt.
&
ö: INN GÁMLI, gildvaxni
virðulegi afi minn var
kynjaður einhvers staðar af Jót-
landi — við skulum segja frá
Fredricia —, en hafði ungur
flutzt ti.1 Maribo og tekið trölla-
tryggð við stað þann, er hann
kaus sér að samastað eins og
raunin er jafnan uín Jóta. Hann
gerði sútunarverkstæðið við
torgið að arðvænlegu fyrirtæki
og stundaði landbúnað jafn-
framt handiðn sinni. Hann var
dugmikill, iðinn, áreiðanlegur og
strangur. Hann /lagði áherzlu á,
að allt væri vel skipulagt.
Hann ól börn sín upp í guðs-
ótta og nægjusemi. Aðeins
tvisvar sinnum á,ári fengu þau
að eta eins og Iyst þeirra leyfði:
á afmælisdaginn sinn og jóla-
daginn, en vesalings Júlía
frænka var fædd á jóladaginn,
og það hygg ég, að henni hafi
'iþótt meira en lítið miður. Á
sunnudögum var stúlkunum
leyft að fást við útsauma. En á
kvöldum virkra daga var þeim
ekki leyft að fást við slíkt.
Amrna mín var merk kona
og listræn. Ég á enn í dag blý-
antsteikningu af skál með á-
vöxtum í, sem hún gerði, þegar
hún var á fjórtánda ári.
*■
VILJI AFÁ MÍNS voru lög
hússins. Hann drottnaði
þar sem einvaldur væri. Og
þó mun enginn hafa talið hann
harð'lyndan eða miskunnar-
lausan. Hann undi sér jafnan
hið bezta í hópi æskufólks.
Hann gerðist ávallt glaður, er
það safnaðist saman á heimili
hans, og sér í lagi fagnaði hann
því, er það fékkst til að syngja.
Hann unni söng af heilum hug.
Hann gerðist og gæflyndari eft-
ir því sem aldur færðist yfir
hann. Ef til vill hefir hann unn-
að elztu dóttur sinni, Helgu,
mest barna sinna. Þegar hún
giftist Wael söðlasmið og þeim
tóku að fæðast börn, varð það
afa raínum mikið fagnaðarefni.
Það hafði verið draumur lífs
hans að eignast tvo akhesta. Og
nú hafði sá draumur hans rætzt.
Hann ók ' heim til dóttur
sinnar á sunnudögum, lét
smella í keyrisólinni og bauð
heimilisfólki hennar i ökuferð.
Þegar börnunum fjölgaði, kom
það fyrir, að þau urðu erfið við
Helgu, og þá sagði hún oft sem
svo: —- Þú þarft að minnsta
Framh, á 6. síðu.
Vakin athygli á mildlli hættu. — Foreldrar! Talið við
börn ykkar um 'hana. Kennari skrifar um dónaskap sem
börnum er sýndur. — „Fínir dónar“ í Reykjavík. -
Hreint borð í Reykjavík.
■jP1 G VIL verða við þeim til-
mælum lögreg:Iustjóra að
vekja sérstaklega atliygli á grein
hér í blaðinu í dag um mikla
hættu, sem unglingum stafar af
^sprengjum, sem finnast úti á víða-
vangi, eða í flæðarmáli. Líkiegast
er að þessar sprengjur finnist í
námunða við herbúðir eða æfinga-
staði setuliðsins. Nokkrum sinn-
um unðanfarið hafa þessar
sprengjur fundizt og má það heita
furðuleg tilviljun, að ekki skuli
hafa hlotizt af þeim stórslys.
HÉR ER UM A» RÆÐA
sprengjur, sem skotið hefir verið
úr skriðdrekabyssum, flugvéla-
byssum og rifflum, en ekki hafa
sprungið, en það kemur stundum
fyrir. Það skal sérstaklega tekið
fram, að hér er ekki talið vera
um neina vanrækslu að ræða hjá
setuliðinu, heldur aðeins eðlilega
hættu, sem stafar af því að stríðs-
menn skuli hafa hér bækistöðvar.
ÉG VIL HVETJA foreldra og
aðra forráðamenn barna til þess
að tala við bömin og uinglingana
um þetta og taka þeim vara við
því að snerta slíka hluti, sem
þeir kunna að finna. Ef menn
finna slíka hluti, eiga þeir að gera
næstu herstöð aðvart eða lögregl-
unni hér í Reykjavík, sem síðan
mun sjá um að þessari hættu sé
eytt.
„KENNARI“ skrifar: „Ég vil
biðja þig, Hannes minn, að birta
eftirfarandi línur mínar: Ég fagna
því hve almennan þátt börnin í
Reykjavík tóku í skrúðgongunum
ó sumardaginn fyrsta, ég er alveg
sammála þér um það, að íslenzku
fánarnir voru allt of fáir í skrúð-
göngunum, en ég vil upplýsa þig
og lesendur þína um það, að fán-
ar voru ófáanlegir x bænum.“
„ÉG REYNDI eins og ég gat að
fá keypta fána handa börnunum
mínum, en mér reyndist það alveg
ókleift. Skil ég ekki, hvers vegna
saumastofur eða einhverjir aðrir
skuli ekki hafa auga fyrir þeim
möguleika til aukinnar umsetn-
ingar og atvinnu, sem þarna ligg-
ur, því að hér í bænum eru þús-
undir manna, sem vilja kaupa
fána af öllum stærðum og ekki
sízt litla bannafána."
„EN ÞETTA VAR þó ekki aðal-
atriði þessa bréfs, heldur frá-
munalégur ósiður og dónaskapur,
sem einstöku menn sýndu á
barnadaginn. Þegar fylkingar
barnanna komu í Lækjargötu
voru þar í vegi fyrir þeim alls
konar bifreiðar, sem stóðu í göt-
unni og töfðu fyrir fylkingunum
og skemmdu raðimar. Þannig var
það alla leiðina frá Bankastræti
og að Miðbæjarskólanum. Þetta
sýnir svo frámunalegan dónaskap
þeirra, sem þetta gerðu, að engu
tali tekur, og er mér næst að biðjat
þig að birta númer þessara bif-
reiða, því að óg skrifaði þau hjá
mér, en mest voru þetta einkabif-
reiðar."
„OG í ÞESSU SAMBANDI vil
ég spyrja: Hvar voru lögreglu-
þjónarnir? Fyrir fylkingunum
gengu lögregluþjónar, en þeir
gátu ekki rekið dónana burtu.
Nauðsynlegt var að lögregluþjón-
ar væru í allri Lækjargötu og
sæju um að þar væri engin bif-
reið og fullkomlega greið umferð.
Ég áfellist lögregluna fyrir þetta
hirðuleysi." •
ÉG STÓÐ á tröppum í Lækjar-
götu meðan fylkingar barnanna
fóru um hana, svo að ég veit, að
þessi orð ,,Kennara“ eru sönn, Ég
sá bifreiðarnar standa báðum
megin götunnar og sumar skakk-
ar og snúnar. Ég sá lögregluþjón,
sem gekk fyrir annarri fylking-
unni, reyna að skapa greiða um-
ferð, en hann gat það ekki af eðli-
legum ástæðum. Það er rétt hjá
bréfritaranum, að enginn lög-
regluþjónn var í Lækjargötu frá
því að Miðbæjarskólagangan lagði
af stað og þar til báðar komu inn
í götuna.
VITANLEGA. ÁTTU lögreglu-
þjónar að vera í götunni og
hreinsa hana fulkomlega, svo að
þar væri engin bifreið eða annar
farartálmi. Þegar böi-nin komu
svo í þéttum fylkingum, hrökkluð-
ust þau utan í skítug aurbretti
bifreiðanna, hrintust á þær, ó-
hreinkuðu föt sín og jafnvel
meiddu sig. Það verður að kenna
dónunum hvernig þeir eiga að
haga sér. Og þarna kom það fram
á sumardaginn fyrsta, að það eru
sannarlega til „fínir dónar“ I
Reykjavík.
OG SVO vildi ég segja: Svarta
sorpkistan við Lækjartorg, undir
glugga benzínsölunar, er ljót og
ógeðsleg. Úr henni fýkur bréfarusl
og úr henni veltur annar óþverri
á stundum. Burt með hana! Hún
er svo sem í samræmi við annað
skraut á og við torgið, klukku-
tuminn og skóburstaraskúrinn al-
ræmda. En ég segi: Burt með það
allt saman! Hreint borð í Reykja-
vík!
i Hannes á horninH.
ðsending
til afgreiðshunanna Alþýöttblaðsins útí á landi.
Vinsamlegast gjÖrið sem fyrst skil fyrir 1. árs-
f jórðnng itlaðsins.
Alþýðublaðið. - Sfm( 4900