Alþýðublaðið - 30.04.1944, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Sunnudagur 30. apríl 1944.
fUj>ijðnblatoð
Wtetjórl: Stefán Pétursson.
límar ritstjórnar: 4901 og 4902.
ítltetjórn og aígreiösla i Al-
jjýOuhústnu við Hverfisgötu.
Otgelandi: AlþýSnflokknrtnn.
Símar afgreiósla: 4900 og 4906.
Verð 1 lausaaölu 40 aura.
AlteýSupraatswiSJaB h.t
1. mai 1944.
IFIMMTA sinn í röð rennur
fyrsti maí, alþjóðadagur
verkalýðsins, í ár upp yfir heim-
inum sundur flakandi áf sárum
styrjaldarinnar. Og aðeins í ör-
fáum hlutlausum löndum getur
verkalýðurinn tekið sér frí frá
Etörfum til þess að fylkja eins og
í gamla daga liði um hugsjónir
sínar og kröfur um betri heim
og alþjóðabræðralag. 1 þeim
löndum, sem nú eru undir hinu
blóðuga oki nazismans, mega
slíkar hugsjónir að sjálfsögðu
hvorki vitnast, né slíkar kröfur
heyrast; þar er fyrsti maí þegar
af þeirri ástæðu forboðinn dag-
ur. En í flestum hinum frjálsu
landa lýðræðisins, iþað er öllum
þeim, sem vopnaðan þátt taka
f frelsisstríðinu gegn nazisman-
um, hefir verkalýðurinn öll þessi
ár af frjálsum vilja afsalað sér
deginum til þess, að geta haldið
áfram að smíða vopndn, sem eiga
að verða kúguninni að falli og
ryðja veginn fyrir hinn lang-
þráða, nýja og betri heim friðar
og félagslegs réttlætis og ör-
yggis.
*
!Það hlé, sem orðið hefir á há-
tíðahöldum og kröfugöngum
verkalýðsins fyrsta maí á ófrið
arárunum er iþví enginn vottur
þess, að verkalýðshreyfingin sé
ekki jafn voldug og hún var.
Hún hefir aðeins harizt á öðrum
vígstöðvum fyrsta maí síðustu 4
árin, en venja var áður; því að
af hugsjónum hennar og mark-
miðum er frelsið fyrir öllu öðru.
En það er áreiðanlegt, að þegar
frelsið hefir aftur verið að fullu
tryggt fyrir hinni ægilegu hættu
nazismans og einræðisins yfir-
leitt 'í öllum þess myndum, þá
mun verkalýðshreyfingin ihvar
vetna um heim fylkja liði á ný
um þær hugsjónir og kröfur um
félagslegt öryggi og bræðralag,
sem hún ein hefir barizt fyrir
á síðustu mannsöldrum, en- ótald
ar milljónir hugsandi manna af
öllum stéttum munu berjast fyr
ir með henni eftir þetta stríð.
Það hefir kostað of dýrar fórn-
ir til þess, að það sjálft, eða það
þjóðfólagsástand, sem til þéss
leiddi, megi endurtaka sig.
*
Því ’betur höífum við hér norð
ur á hjara veraldar enú í þessu
stríði átt hæli í friði, eins og
skáldið kvað í síðustu heims-
styrjöld. Hjá okkur hefir verka-
lýðurinn öll ófriðarárin, að einu
undanteknu, getað fylkt liði
fyrsta maí um hugsjónir sínar
og hagsmunamál; og það gerir
hann enn í ár.
Á morgun mun verkalýður
höfuðstaðarins og þúsundir ann
arra, sem skilja tímanna tákn
og taka undir kröfur hans, fara
út á götuna til þess að hasla sér
völl í þeim átökum, sem fram
undan eru um nýtt og betra þjóð
félag, en iþað, sem við höfum
hingað til átt við að búa. Hug-
heilar kveðjur munu verða send
ar hinum stríðandi stéttarsyst-
kinum um viða veröld og kröf-
urnar verða þær sömu og þau
gera til framtíðarinnar, að stríð
inu loknu: Félagslegt réttlætd
og félagslegt öryiggi — öryggi
fyrir örbirgð og skorti í öllum
þess myndum. En yfir allar aðr-
ax kröfur mun gjaila sú krafa,
»
t álögomu:
Fyrsta íslenzka óperettan.
Músik eftir Sig. Þórðarson, texti eftir Dagfinn Sveinbjornsson
ÍSLENZK leiklist færir út kví
arnar með ári hverju. Nú
þykir það t. d. lítið veltiár í leik
hússmálum höfuðstaðarins, ef
engin óperetta er sýnd. Og nú
una íslenzkir höfundar ekki við
það lengur, að allir söngleikir
sem hér eru fluttir, séu sóttir
til útlanda. Fyrsta íslenzka óper
ettan hefir þegar komið fram á
innlendu leiksviði.
Útlendu óperetturnar, sem
sýndar hafa verið hér, hafa á-
reiðanlega orðið söngmennt okk
ar til mikils gagns. Lögin úr
þeim eru komin á alþýðu varir,
og er ólíkt meiri menningar-
bragur, að heyra fólk syngja
hin léttu og fögru lög úr „Meyja
skemmunni“ og „Bláu Kápunnf ‘
en eitthvert „Kiss-me-darling“
gaul við fáránlegan leirburð úr
amerískum yfirstéttarkvikmynd
um.
Þessi nýja óperetta ætti ekki
síður að verða til góðs. Hér eru
íslenzk lög, sem ættu að standa
íslenzkri aíþýðu nær hjarta en
hin erlendu. Og nái þessi óper-
etta aiþýðuhylli, er enginn vafi
á því, að lög Sigurðar Þórðar-
sonar fljúga víða og lengi um
landið. Það er bjart og létt yfir
músikkinni, og eru nokkur göm
ul þjóðlagastef ofin inn í, eins
og texti og þygging leiksins gef-
ur ástæðu til. — Annars skal
tónmenntaðri mönnum en þeim,
sem þetta ritar, látinn eftir frek
ari dómur um tónlistina.
Það er vafalaust í mikið ráð-
izt að semja fyrsta óperettu-
textann íslenzka. En hitt er líka
víst, að Dagfinnur Sveinbjörns
son hefir lagt mikla rækt við
það vandaverk og haft mikið
fyrir. Það er mjög eðlilegt, að
þegar semja á óperettu í þjóð-
legum stíl, sé leitað efnis í hið
fjölskrúðuga forðabúr íslenzkra
þjóðsagna, og þá fyrst og fremst
til huldufólkssagnanna og úti-
legumannasagnanna. í huldu-
fólkssögurnar er tilvalið að
sækja dularáhrif og glæsileik í
íburðarmiklar leiksviðssýning-
ar, útilegumannasagnirnar eiga
nóg efni og æfintýri fyrir hetj-
ur leiksins. En þótt efni þjóð-
sagnanna virðist í fljóti bragði
ótæmandi, er iþó strax farið að
minnka olnbogarúmið, og nokk-
ur vandi að sigla milli skers og
báru, þar sem er „Skugga-
Sveinn“ öðrum megin, en „Ný-
ársnótt“ hins vegar.
Dagfinnur Sveinlbjörnsson hef
ir ausið af nægtaíbrunni sagri-
anna, og fært óperettutexta
sinn í léttan þjóðsagnabúning
öðrum Iþræði. En jafnframt leit
ast hann við að gefa leiknum
dýpri merkingu með því að hafa
sjálfstæðisbaráttuna í baksýn.
Þessum tilgangi höfundarins
mega menn ekki gleyma, þegar
þeir dæma óperettuna. En því
ber ekki að neita, að nokkuð
verður þetta á kostnað léttleik-
ans. Óperettutextar eru venju-
lega ekki neinn undirstöðuskáld
skapur enda eru örðugleikar á
því að íá samfelldan þunga í
straum frásagnarinnar, því að
söngvar og samtöl skiptast títt
á, og sú verður raunin, að
texti söngsins skilst mun verr
en hið talaða orð, ekki sízt,
þegar um er að ræða nýtt, ó-
prentað leikrit, sem fáir hafa les
ið utan leikhússins. Dagfinnur
hefði því auðvitað getað valið
hugsunum sínum og skáldskap
um.sjálfstæðisbaráttuna á niður
lægingaöldunum heppilegra og
rýmra form en óperettuformið,
og gefið igamansemi sinni og
fyndni lausari tauminn. En um
Svava Einarsdóttir, sem leikur
hlutverk álfakonungs-
dótturinnar.
þetta eru að sjálfsögðu skiptar
skoðanir.
Þrátt fyrir örðugleika á því
að samræma hinn alvarlega und
irstraum léttleika óperuforms-
ins, verða ekki árekstrar nema
á einum stað. En það er, þegar
Ari, umboðsmaður dönsku ein-
okunarverzlunarinnar, er að
flangsa utan í Rannveigu heima
sætu, en hljómsveitin leikur ís-
land farsældar frón með mikl-
um fjálgleik. Þetta tvennt er
næsta hjáleitt. Það, sem gerist
á sviðinu er of kátlegt til þess
að isvo hátíðlegt lag fari vel við.
Það skal tekið fram, að upp
í söngtextann hefir Dagfinnur
tekið nokkra gamla texta, þ. á.
m. nokkra eftir Sigurð Péturs-
son. T. d. er vísan, „Ég vil nú
með ljúfu leyfi“ (nr. 10), sem
mörgum mun þykja heldur
skrýtin, ekki verk Dagfinns
heldur Sigurðar.
Lteikendurnir hafa auðvitað
verið valdir í hlutverkin eftir
því, að miklu leyti, hversu söng
rödd þeirra er háttað.
Sigrún Magnúsdóttir nýtur
sín ekki eins vel og oft áður.
Rannveig í Dal er ekki eins mik-
ið fáðrildi og glæsimeyjar út-
lendu söngleikjainna og Sigrún
veldur síður alvörunni og still-
ingunni en fjörinu og gleðinni.
Aftur á móti nýtur Bjarni
Bjamason sín ágætlega í Skúla.
Hann er rösklegur og djarfmann
legur, eins og sæmir vel þessum
unga viðreisnarmanni.
Pétur Jónsson er alltaf vörpu-
legur og atkvæðamikill, og er
aldrei betrá en þegar hann getur
lagt allt leiksviðið undir sig.
Honum tekst vel upp annað veif-
ið í þessari óperettu, en galli er
það, að hann bregður fyrir sig
skökkum beygingum, og það í
algengum orðum. Lýtir það leik
hans ásamt stirðlegri framsögn
öðru hverju í töluðu máli. En
þetta kann að lagast iþegar Pét
ur venst hlutverkinu enn betur.
Anna Guðmundsdóttir leikur
húsfreyjuna með myndarskap,
svo sem við á. Valdimar Helga-
son leikur Ara umboðsmann
heldur liðlega, en óþarft sýnist
að gera umboðsmanninn svona
óvirðulegan. Ógnin, sem alþýðu
manna stafaði af fulltrúum
danska valdlsins, kæmi betur í
ljós, ef Ari væri festulegri og
hvassari á brúnina.
Einn leikari vekur mikla at-
hygli með leik sínum, þótt ekki
sé í stóru (hlutverki. Það er frú
Nína Sveinsdóttir, sem leikur
Völu gömlu. Al'lur leikur hennar
er svo lifandi og næmur, að lofs
vert er. Lárus Ingólfsson, sem
leikur Jón hómopata, tekst líka
mjög vel. Ævar Kvaran leikur
Valdimar Helgason og Ævar
Kvaran: Ari umboðsmaður og
Jón stúdent.
Jón stúdent og ferst að prýði-
lega.
Haraldur Bjömsson er ágætur
álfakóngur, og Svava Einarsdótt
ir er fríð sýnum og björt yfir-
litum í gervi dóttur hans. En
ekki verður sagt að þar fari sam
an fríðleikur, og lífrænn leikur.
Klemenz Jónsson leikur hér
kaupmann og gerir það drjúg-
um betur en flest annað, sem
hann hefir gert á leiksviði áður.
Smærri hlutverk eru: Kontinus
stallari: Lárus Hansson, Sigríð-
ur og Sólveig, vinkonur Rann-
veigar: Hulda Runólfsdóttir,
sem er mjög 'hressileg og
Tilkynning
frá
Vikursfeypunni
Pétur
stræti
Pétursson, Hafnar-
7, selur ekki lengur
vörur frá oss.
Getum nú aftur afgreitt
með stuttum fyrirvara:
Vikur
Holsfein
Einangrun
VIKURSTEYPAN
Láras
Vitastíg 8.
Ingimarsson
Sími 3763.
skemmtileg á leiksviði, og Finn-
borg Ömólfsdóttir, fylgdarmenn.
Ara: Róbert Arafinnsson og
Baldvin Halldórsson.
Leiktjöldin hefir Lárus Ing-
ólfsson málað með mikilli prýði
og vandvirkni, sem hans er von
og vísa.
Þeir Sigurður Þórðarson og
Dagfinnur Sveinibjörnsson hafa
gerzt brautryðjendur með þess-
ari óperettusmíð. Það var auð-
séð á frumsýningunni, að leik-
húsgestir voru þeim þakklátir
fyrir að hafa nú riðið á vaðið.
Lófaklappið dundi og blómun-
um rigndi yfir höfundana, leik-
stjórann og hljómsveitarstjór-
ann, sem allir höfðu hjálpazt
að iþví að hleypa fyrstu íslenzku
óperettunni af stokkunum.
Ragnar Jóhannesson.
sem frumskilyrði er, að uppfyllt
verði, éf takast á að útrýma ör-
yggisleysinu og skortinum:
Aldrei framar atvinnuleysi!
TILKYN
til innflytjenda
í framhaldi af auglýsingu Viðskiftaráðsins, dags. 26.
Þ- ( m., varðandi fyrirgreiðslur íslenzka sendiráðsins í
Washington við útvegun útflutningsleyfa frá Bandaríkjun-
um, tilkynnist innflytjendum hér með að hin almenna regla
nm þessar fyrirgreiðslur gildir ekki um eftirtaldar vörur
og vöruflokka:
Hrísgrjón og hrísmjöl.
Kaffi.
Leðurskófatnaðúr.
Leður.
Járn og stál.
Sápur og sápuduft.
Rafhlöður.
Bifreiðahjólbarðar og slöngur.
Gúmmískófatnaður.
Vefnaðarvörur, allar tegundir.
Saumavélar til heimilisnotkimai
Ljósaperur.
Varahlutir í bifreiðar.
Ávextir og grænmeti............
Ritvélar.
Baðmullargiara.
Landbúnaðarvélar
og verkfæri.
Flöskuhettur
(Crowncork).
Zink.
Úthlutun til innflytjenda ofangreindra vara hefir sum-
part farið fram, eða fer fram nú á næstunni. Viðskiftaráðið
lætur sendiráðinu í Washington í té skrá yfir þessar úthlut-
anir sérstaklega, og mun sendiráðið því ekki annast fyrir-
greiðslur í sambandi við þessar ofangreindu vörur nema í
samræmi við slíkar skrár.
Reykjavík, 28. apríl 1944.
Viðskiptaráðlð.