Alþýðublaðið - 30.04.1944, Blaðsíða 5

Sunnudagur 30. apríl 1944.
ALÞYÐUBLAÐI®
s
1. maí — í gamla daga og nú — Spjald, sem ætti að vera
í kröfugöngunni. Hlutverkið, sem bíður — Síldin frá ís-
landi, sem er nú að fara til norsku stjórnarinnar í
London.
FYRSTI MAf er á morgun.
Síðan fyrsti maí var fyrsta
sinn hátíðlegur haldinn hér á
landi, hef ég skrifað um daginn og
starfsemi verkafólksins. Mér finnst
að ég verði að gera það enn með
nokkrum orðum. Nú er margt
hreytt frá því sem áður var, þeg-
ar við vorum fáir og smáir og
réðumst í hátíðahöld smáðir og
fyrirlitnir, en fullir af trú á hlut-
verk verkalýðsins og rétt hans og
mátt.
OKKUR HEFUR orðið að trú
olckar. Það sjiáum við þegar við
iítum yfir þessi liðnu áf síðan
árið 1923. Þá voru samtökin
ekki voldug og mikilúðleg. Nú
eru þau orðin vald í landinu, sem
enginn gengur fram hjá og allir
virða. Þroski verkalýðsstéttarinn-
ar hefur þó ekki vaxið í sama hlut-
falli og samtök hans. Hver ein-
staklingur eir ekki jafn sterkur og
samtök hans eru þegar miðað er
við þroskann á frumbýlingsárun-
um.
ÞESSU VELDUR MARGT, en þó
fyrsit og fremst rótleysi tímanna.
Nú er fjöldi verkamanna, sem
ekki veit hvað baráttan kostaði.
Margir vita ekki hvað lagt var í
sölurnar til þess að skapa þessi
samtök. Þetta er ekki sök eintakl-
inganna heldur samtakanna og
saka ég þar engan um öðrum
fremur. Ef til vill er þetta eðlileg-
ur hlutur, nokkuð sem alltaf
fylgir voldugum hreyfingum, sem
brjótast um klungur til áhrifa og
valda.
ÞÓ AÐ samtökin séu orðin mik-
il og sterk bíður þeirra mikið hlut-
verk. Og eitt helzta hlutverk þeirra
nú er að styrkja stoðirnar, sem
þau hvíla á, innbyrðis byggingar-
starf, fræðsla einstaklinganna, efl-
ing þeirra til þess að geta verið
góðir og drengilegir starfsmenn í
uppbyggingu og iþá ekki aðeins
samtakanna sjálfra, heldur og
heimila verkmannanna og þjóðfé-
lagsins sjálfs.
PRESSUM
FATNAÐ
YÐAE
SAHDÆGURS
Á MORGUN verður farin kröfu-
ganga um götur bæjairns. Spjöldin
munu að líkindum verða í alþjóð-
legum stíl, enda eðlileg.t eins og
nú háttar í heiminum. En eitt'
spjald veit ég að vantar. Það hef-
ur alltaf vantað. Nú er þó mest
þörf fyirir það. Á þessu spaldi ætti
að standa: „Guð minn vemdaðu
mig fyrir vinum mínum.“ Allir
vilja nú vera vinir samtakanna. í
gamla daga stafaði hættan frá ó-
vinunum, en nú stafar öll hættan
frá öllum þeim mörgu, sem vilja
vera, eða þykjast vera, vinir
þeirra.
SÍLDARSKRIF mín og ummæli
Svíans, sem var svo öfundaður af
því að vera að fara til íslands af
því að þá gat hann fengið íslands-
síld, hafa vakið nokkra athygli.
Þorvaldur Guðmundsson, eigandi
og framkvæmdar.stjóri nýju verzl-
unarinnar á Bergstaðastíg: „Síld
og fiskur“, segir mér, að oft sé
minzt á þetta í búðinni hjá honum.
Hann biður mig að taka það fram,
að hann geti, hvenær sem er, látið
fólk fá síld í ílátum, sem það legg-
ur sjálft til og sparar sér þá um-
búðakostnað.
EN EINS OG KUNNUGT er, er
þessi nýja verzlun að mestu sér-
verzlun í síld og er hún seld þar
í ýmsum gerðum og hinum ljúf-
fengustu. Það hef ég sjálfur, og við
blaðamennirnir, fengið að reyna.
Þegar ég leit inn í búðina í fyrra-
dag, sá ég að verið var að búa út
hinar fegurstu umbúðir með síld
af mörgum gerðum og spurði hvert
þetta ætti að fara. Var mér sagt
að þetta ætti að fara til norsku
stjórnarinnar í London. Hún ætl-
ar að nota þessar íslenzku afurðir,
sem hátíðamat á þjóðhátíðardegi
Norðmanna 17. maí næstkomandi.
ÞIÐ SJÁIÐ ÞVÍ, hvort það er
ekki fínt að borða síld. Ég held, að
við ættum að gera meira að því en
við höfum gert til þessa.
Hannes á horninu.
AUGLÝSIÐ f ÁLÞÝÐUBLAÐINU
I.S. í. I.R. R.
Flokkaglíma Armanns
verður í kvöld sunnud. 30. apríl í íþróttahúsi Jóns Þorsteins-
sonar kl. 8,30 s. d.
Keppt verður í 3 þyngdarflokkum.
Keppendur 14 frá 5 íþróttafélögum.
Aðgöngumiðar verða seldir í íþróttahúsi Jóns Þor-
steinssonar frá kl. 6 í dag.
Vargöld, vindöld ...
aÞð er daglegur viðburður á sjónum í seinni tíð, sem þessi mynd er af. Það er loftárás á
flutningaskip. Allt í kringum það rísa háir strókar upp úr sjávarfletinum eftir ðprengjurn-
ar. En sjálft hefir skipið einnig verið hitt og er byrjað að brenna.
Wiliiam Oersry Ghamberlin:
lárnölð hin nýja.
EIGI ALLS FYRIR, löngu
dvaldázt ég kvöldstund í
hópi nokkurra Rússa i New
York, manna og kvenna, er
höfðu flúið land sitt vegna blóð
ugrar byltingar, horfið brott af
Þýzkalandi vegna annarrar
blóðugrar byltingar og loks
hrakizt brott af Frakklandi,
þegar Þjóðverjar fóru um það
sveipandi sverði. Flóttafólk
þetta hafði hlotið samastað í
Vesturheimi eins og svo margt
flóttafólk frá ýmsum löndum
Norðurálfu.
Við gerðum heimsstjórnmál-
in að umræðuefni, og áður en
langt um leið voru það einkum
tvö atriði, sem efst voru á dag-
skrá. Hversu margt manna
skyldi ala aldur sinn við þraut-
ir og þrengingar í fangabúðum
Rússlands? Enginn efaðist um
það, að tala þeirra myndi
skipta milljónum, en hvað
mörgum milljónum? — Þeir,
sem bjartsýnir voru, töldu, að
tala þessa fólks myndi nema
allt að sjö milljónum. En þeir,
sem bölsýnni voru, töldu 4"
stæðu til þess að ætla, að tala
þessa Óhamingjusama fólks
myndi nema eitthvað frá
fimmtán til tuttugu milljónum.
Hitt umræðuefnið, sem okk-
ur dvaldist einkum við, var
það, hversu margir Gyðingar
myndu hafa látið lífið, meðan
Kiev var hernuminn af nazist-
um. Bölsýnismennirnir töldu,
að tala þeirra myndi nema allt
að áttatíu þúsundum. Bjart-
sýnismennirnir ólu hins vegar
þá von í brjósti, að mörgum
Gyðingunum í Kiev myndi hafa
tekizt að flýja til þorpanna í
grennd við borgina eða til ann-
arra landshluta. En hins vegar
voru allir sammála um það, að
ógnleg harmsaga myndi hafa
gerzt í Kiev.
Sú staðreynd, að samræður
okkar skyidu fjalla um þessi
atriði, færði mér heim sanninn
um það, að við lifum á öld ó-
venjulegs ofbeldis og villi-
mennsku. En raunar getur sér-
hver maður, sem les bloðin og
hlýðir á útvarp sagt sér það
sjálfur, að sú sé raunin. Það
þarf engum að dyljast, að marg-
ir láta lífið og slasast af völd-
um hinna miklu loftárása, sem
ESSI GREIN er eftir
hinn þekkta ameríska
þlaðamann William Henry
Chamberlain, sem áratugum
saman hefir ferðast um heim-
inn og dvalið langdvölum
meðal annars austur í Rúss-
landi og austur í Japan. Á
fyrstu ófriðarárimum var
hann í Frakklandi og varð
þar áhorfandi að innrás
Þjóðverja og hruni þess.
Greinin er þýdd upp ur
ameríska vikublaðinu „The
New Leader“.
gerðar eru á fjölmargar borgir
og héruð. Bak við fréttir út-
varps og blaða er átabanleg
harmsaga fólgin.
Það er athyglisvert og lær-
dómsríkt fyrir þá, sem eru það
gamlir, að minnast áranna fyr-
ir fyrri heimsstyrjöld, meðan
friður og menning ríkti í heim-
inum, svo sem áranna 1912 eða
1913. Mörgum manni hefði þá
brugðið í brún, ef hann hefði
getað sér fyrir atburði þá, sem
efst eru á baugi nú árið 1944.
Samræður þessar við hina
rússnesku flóttamenn og lýsing
þeirra á fangabúðalífinu í
Rússlandi og hryðjuverkum naz
ista ihafði slík áhrif á mig, að ég
ákvað að leggja eftirfarandi.
spurningu fyrir stúdenta, er
voru í fræðsluhring hjá mér- --
Hvort mynduð þið heldur kjósa
að lifa á þessari öld eða nítj-
ándu öldinni? Ef. til vill hefir
bjartsýni æskunnar eða við-
leitni hennar til þess að unna
því sem er og gera sitt beza í
þeim kringumstæðum, sem for-
lögin hafa fært henni að 'hönd-
um, mótað afstöðu stúdentanna,
en allir kváðu þeir sig mun
heldur kjósa að lifa á þessari
öld en hinni fyrri. Þeir héldu
því fram, að miklar félagslegar
framfarir hefðu gerzt á þessari
öld og mannkyníð væri í sókn
til nýrri og háleitari mark-
miða.
Nú er það staðreynd, að eng-
um er það kært að líta á sig
sem öldurmenni, sem unir for-
tíðinni betur en nútíðinni, og
þess vegna vildi ég gjarna, að
samvizka mín byði mér að vera
stúdentunum sammála. En því
miður er ég hræddur um, að
mörg rök og sterk hnígi að því,
að hin afstaðan væri skynsam-
legri. Ungt fólk, sem elst upp
í Vesturheimi, gerir sér að
vonum ekki glögga grein fyrir
þeim þrautum og þrengingum,
er herjað hafa Norðurálfu á
liðnum árum. En ég tek það
fram, að eftirfarandi stað-
reyndir leika engan veginn á
tveim tungum, og þær ættu að
nægja til sönnunar því, að við
lifum nú á öld óvenjulegs of-
beldis og villimennsku, eitt-
hvert hið mesta gerningaveður,
er skollið hefir yfir gervallt
mannkyn.
1. Komúnistastjómin á Rúss-
landi hefir svipt fleiri borgara
sína lífi, frelsi og hamingju á
tveimur áratugum en rússneska
keisarastjórnin á tveimur öld-
um eða jafnvel enn lengri
tíma.
2. Tala þeirra Gyðinga, sem
nazistar hafa slátrað í einstök-
um borgum, svo sem Varsjá og
Kiev, er mun hærri en saman-
lögð tala allra þeirra Gyðinga,
sem teknir voru af lífi á valda-
dögum keisarastjórnarinnar
rússnesku.
3. Aldrei í sögu mannkyns-
ins hafa stærri herskarar verið
undir vopnum en nú, og aldrei
hafa horfurnar á því að heims-
friður myndi tryggður, verið
skuggalegri og vafasamari en
einmitt nú.
4. Aldrei í nokkurri styrjöld,
sem háð hefir verið á síðari öld-
um, hefir minna verið hirt um
líf og heilsu þess fólks, sem
ekki er undir vopnum en nú.
Maður þarf ekki að fjölyrða um
það, að nazistastjórnin er í
þessu efni mun verri en þýzka
keisarastjórnin nokkru sinni.
En bandamenn hafa heldur
ekki alls kostar hreinan skjöld.
Til sönnunar því má skírskota
til hins mikla hjálparstarfs, sem
Hoover forseti efndi til í Frakk-
landi og Belgíu í fyrri heims-
FHi. á 6: síða.