Alþýðublaðið - 03.05.1944, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
MiSríktfdagui' 3.
1944.
bla5i5
litstjórl: Steíáu Pétnrsson.
Símar ritstjómar: 4901 og 4902.
ÍUtatjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Ötgefandl: Aiþýðuflakkurinn.
Síxnar afgrolðslu: 4900 og 4908.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.t
Ræðnrnar 1. maf:
Mjólkurverðið.
VERÐLAG á mjólk og mjólk
urafurðum hefir, svo sem
kunnugt er, verið ákveðið með
nokkuð öðrum hætti, en aðrar
vörur. Fram að því, að farið
var að framkvæma samkomu-
lag sex manna nefndarinnar, á-
kvað mjólkurverðlagsnefnd út-
söluverð þessara vara, en eftir
það miðast útsöluverðið. við það,
að bæhdur fái í sinn hlut það
verð, sem samkomulag varð um
í sex manna nefndinni.
Útsöluverð mjólkurinnax er
jþví ákveðið þannig, að greiða
ber bændum, sem meðalverð,
kr. 1,23 fyrir lítrann. Ofan á
það verð bætist svo kostnaður
við meðferð mjólkurinnar í bú-
unum og við dreifinguna í bæn-
um.
Hér er um að ræða svo hrein-
ar línur, að ekki getur orðið
um deilt, hvað hvorum ber, fram
leiðendum að fá og neytendum
að greiða.
Framleiðendum ber kr. 1,23
fyrir lítrann og neytendum ber
að greiða þá upphæð að við-
bættum nauðsynlegum kostn-
aði.
Það er augljóst mál, og skal
ekki láð, að framleiðendur vilja
fá hina umsömdu upphæð og
mundu ekki þegja yfir því, ef
frá væri vikið, enda væri það
ekki verjandi.
Á sama hátt er það jafn skilj-
anlegt, að neytendum er ekki
sama hvaða upphæðum er bætt
við hið umsamda verð til bænda
og vilja að sjálfsögðu ekki
greiða meira í tilkostnað, en
nauðsynlegt verður að teljast.
Nú hefir það hinsvegar orðið
Ijóst, af nýkomnum reikningum
mjólkursamsölunnar, að tals-
vert er brugðið út frá því, sem
umtalað var og hallað mjög á
neytendur.
Mjólkurframleiðendur hafa
fengið það, sem þeir gátu búizt
við og iþó frekar of en van, en
neytendur eru látnir greiða
drjúgar upphæðir, sem ekki
verður séð, að þeim beri að
greiða.
Á það var bent hér í blaðinu
fyrir skömmu, um hvaða
greiðslur hér er að ræða..
1. Fé hefir verið lagt fram til
útgáfu hins nýja blaðs, „Bónd-
inn.“
2. Fé hefir verið lagt fram
til að standast kostnað af félags-
lífi bænda, sem er tilkostnaði
við mjólkurdreifinguna að sjálf-
sögðu alveg óviðkomandi.
3. 13% eyri af hverjum seld-
um mjólkurlítra hefir verið var
ið til hyggingar nýrrar mjólk-
urstöðvar og gæti selda mjólkin
verið þeim mun lægri í útsölu,
en bændur þó fengið allt sitt
óskert, ef framlagi þessu væri
ekki til að dreifa.
Einn framleiðandi, Einar Ól-
afsson í Lœkjarhvammi, leitast
við að réttlæta þetta í nýút-
komnu folaði af „Bóndanum."
Hann forðast þó að minnast á
tvö fyrst töldu atriðin 0g er það
raunar engin furða, svo óverj-
andi, sem það er að velta slík-
lun fjárframlögum yfir á neyt-
endur. Hinsvegar reynir Einar
að verja þriðja atriðið og ber
foyggingu hinnar nýju mjólkur-
stöðvar og fjárframlagið til
hennar saman við húsbyggingu
ísland lýðveldi og aldrei
framar atvinnuleysi!
ISLAND lýðveldi og aldrei framar atvinnuleysi! Þetta
voru þau kjörorð, sem tvímælalaust bar mest á í kröfu-
göngu verkalýðsins og ræðunum á útifundi hans í fyrradag,
1. maí
Rúmsins vegn verða aðeins
tvær af þeim ræðum birtar hér.
Það eru ræður Guðgeirs Jóns-
sonar, forseta Alþýðusambands
íslands og Sígurjóns Á. Ólafs-
sonar, formanns Sjómannafé-
lags Reykjavíkur.
Eæða ©wðgeirs Jáns-
sonar:
FYRSTI MAI er einskonar
nýársdagur verkalýðsins.
í dag lítum við til baka og yfir
liðið ár og hugleiðum hvað okk
ur hefir munað á leið, og við
hyggjmn einnig að því, sem við
kunnum að hafa varirækt eða
vangert og af þessu eigum við
að draga lærdóma til vegariestis
á komandi ári.
En um leið og við hyggjum
að okkar eigin hag í dag, þá
hljótum við einnig að hugsa til
bræðra okkar og systra, sem nú
eiga við hörmungar ófriðarins
að búa og þá sérstaklega til
þeirra, sem heima eiga x þeim
löndum, sem undirokuð eru af
hervaldi og mega ekki um
frjálst höfuð strjúka í orði eða
verki. — Við sendum þeim sam
úðarkveðjur og óskir um að
bráðlega megi létta þeim hör-
mungum, sem herteknu þjóð-
irnar eiga nú við að búa.
En um leið og við hugleiðum
aðstöðu alþýðunnar í herteknu
löndunum, baráttuþrek hennar
og seiglu, þá ætti okkur að
verða ljóst, að af henni getum
við lært margt. Við getum m.
a. lært það, að gefast ekki upp
þó að á móti blási og jafnvel
ekki, þó að svo ,virðist sem við
séum ofurliði borin í einstökum
tilfellum. Og við getum einnig
lært það af alþýðu herteknu
landanna að það er þess vert að
leggja á sig fórnarstörf þegar
heill heildarinnar þarfnast
þess. Það gerir hvern og einn
að meiri og betri manni.
Samtök íslenzka verkalýðsins
hafa eflst og aukizt á liðnum
árum, en við eigum margt og
mikið ógert enn. Við eigum eft
ir að efla og auka samtökin enn
þá betur í venjulegri merkingu
þess orðs, og við eigum sérstak
lega eftir að efla og auka innri
störf verkalýðsfélaganna.
Nú stendur fyrir dyrum stofn
un lýðveldis á íslandi. Og þó
að menn hafi nokkuð greint á
um einstök atriði við undirbún-
ing málsins, þá virðist nú að
allir séu á einu máli um að af-
greiða það með viðeigandi
myndarskap og verkalýðurinn
má ekki láta sitt eftir liggja að
svo megi verða. Þjóðaratkvæða
greiðslan er þegar hafin og heið
ur íslenzku þjóðarinnar liggur
við, að þátttakan í henni verði
almerin. Þar þarf hver kjós-
andi, sem því getur við komið,
að greiða sitt atkvæði.
Ef til vill munu einhverjir
spyrja, upphátt eða í hljóði:
Hvað kemur þetta við 1. maí,
baráttudegi verkalýðsins? En
því er til að svara, að ekkert
mál þjóðarinnar erverkalýðnum
óviðkomandi. Þeir tímar eru
liðnir, að alþýðan láti höfðingj-
ana hugsa fyrir sig. Hún hugsar
sjálf og gerir sínar ályktanir
sjálf og hennar bíða mörg hlut-
verk í hinu tilkomandi lýðveldi.
En fyrst og frernst þarf alþýð-
an vera á verði og vinna
gegn endurkomu atvinnuleys-
isins, sem hrjáði og þjáði þessa
þjóð, eins og svo margar aðrar
þjóðir, á árunum á undan yfir-
standandi heimsstyrjöld.
Alþýðan mun ekki láta niður
falla kröfur til valdhafanna um
uppfyllingu brýnustu nauð-
synja, á hverjum tíma, en hún
þarf og mun gera meira, hún
mun búa sig undir virka þátt-
töku í uppbyggingarstarfinu,
sem nú er boðað, að lokinni
styrjöldinni, og bráð þörf er að
verði annað og meira en orða-
gjálfur og bollaleggingar. Al-
þýðan í öllum löndum mun
hyggja vel að því hvað valdhaf
arnir aðhafast í öryggis- og upp
byggingarmálunum og ef að sú
skyldi verða raunin á að fyrir-
heitunum um betri og réttlátari
heim, verði stungið undir stól,
þá rixun það sýna sig, að alþýð-
an sjálf á bæði vakandi önd og
vinnandi hönd, „til að velta í
rústir og byggja á ný“.
Við skulum minnast þess fé-
lagar, að þó að nærtækasta verk
efni sérhvers verklýðsfélags sé
að vinna að bættum hag með-
lima sinna, þá er hugsjón verka
lýðssamtakanna stórum meiri
en barátta fyrir fæði og klæði
frá degi til dags. Hugsjón verka
lýðsins er réttlátt þjóðfélag,
þar sem enginn þarf að líða
skort og enginn þarf að bíða
tjón á sálu sinni og líkama
vegna ofnægta.
Við höfum því næg verkefni
framundan. En ef að einhverj-
um okkar skyldi vaxa í augum
erfiðleikarnir á hugsjónabraut-
inni, þá skulum vio minnast
orða skáldsins:
Sé takmark þitt hátt, þá er
alltaf örðug för.
Sé andi þinn styrkur, þá léttast
stríðsins kjör.
Sé merkið hreint, sem hátt og
djarft þú ber,
snýr hindrun séhver aftur,
sem mætir þér.
læða SfgE2s»|éafis Ji.
lllaf ss©sssaa* s
G vil nota þær 7 mínútur
sem mér eru ætlaðar til
Alþýðuhrauðgerðarinnar! Hér er
svo ólíku saman að jafna, að
hlægilegt er að nefna hvort-
tveggja í BÖmu andránni. Al-
þýðubrauðgerðin hefir engin
sérréttindi og því síður lögvernd
aða einokunaraðstöðu með vör-
ur sínar, eins og mjólkursamsal-
an. Hún greiðir skatta og skyld-
ur bæði til ríkis bæjar. Vörur
hennar eru seldar við verði sem
nú er ákveðið af opinheru verð
lagseftirliti, og engum bygging-
arkostnaði þar við bætt. Bygg-
ingark&stnaður Alþýðubrauð-
gerðarinnar dreifist á starfsemi
tugi ára, kominna og ókominna,
og hún greiðir hluthöfum sínum
engan arð. Samsalan greiðir
hinsvegar bændum. þeirra til-
skylda verð fyrir mjólkina, en
bætir þar á ofan við útsölu-
verðið, sem neytendur eru látn-
ir greiða, byggingarkostnaði, er
nemur hálfri annarri milljón
króna á starfsemi eins einasta
árs!
Þótt Einar Ólafsson láti sem
sér korni það ókunnuglega fyrir,
þarf hann tþví á engan hátt
að undra það, þó talað sé
uxtí ólög og gerræði í sambandi
við slíka ráðsmennsfcu, iþegar
þess er gætt, að mjólkursölulög-
in taka :það skýrt fram, að all-
ur ágóði mjólkursamsölunnar
skuli renna í verðjöfnunarsjóð.
þess að ræða við ykkur það mál
ið, sem efst er á baugi um þess
ar mundir og fyrst allra stór-
mála kemur til úrskurðar þín
og mín, og mikið veltur á að
við séum samhuga og samtaka
um, þ. e. stofnun lýðveldis á
íslandi.
Árið 1944 verður tvímæla-
laust eitt hið þýðingarmesta í
sögu þjóðar vorrar og ef til vill
í lífi hennar og athöfnum. Eftir
tæp 700 ár, og allt of mörg
þeirra döpur og myrk, tökum
við að fullu við stjórn okfcar
mála og gerumst okkar éigin
húsbænd.ur á þjóðarheimilinu;
festum á ný í sessi það stjórn-
skipulag, sem íorfeður vorir og
landnemar skópu og héldu við
lýði á gullaldartímabili þjóðar-
innar, er svo hefir verið nefnt,
og stofnum nú á þessu ári lýð-
veldi með lýðræðisskipulagi á
þann veg, er vér þekkjum bezt-
an,
Mér þykir hlýða á þessum
hátíðisdegi, að minna ykkur á
þá þegnlegu skyldu sem okkur
er lögð á herðar, skyldu, sem
við megum gleðjast yfir að fá
að inna af hendi sem frjálsir
menn, þ. e. að greiða atkvæði
um stofnun lýðveldis á íslandi.
Ég beini þeirri ósk til allra
sem mál mitt heyra, til samtaka
vorra, til hvers einstaklings inn
an þeirra, að fjölmenna til kjör-
staðanna og skila jákvæðum
seðli. Um þetta mál megum við
Augfýslngar,
sem birtast eiga i
Alþýðublaðiriu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
I Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir ki. 7 að kvöldl.
ekki vera ósammála eða ósam-
taka, því íslendingar viljum vér
allir vera og annað hitt að ráða
okkar málefnum sjálfir af viti,
þjóðrækni, manndómi og dreng
skap; og utanstefnur um íslenzk
mál viljum vér engar hafa, þó
krafizt yrði af utanaðkomandi
aðilum.
En vandi fylgir vegsemd
hverri og vandi hvílir á herðum
okkar, sem nú lifum, og niðja
vorra, að gæta þess fjöreggs,
sem við höfum höndlað, því
sjálfstæði einnar þjóðar í orði,
sem ekki er á borði, er ef til
vill ekki svo mikils virði, ef
mikill hluti þegnanna lifir við
örbirgð og harðstjórn, og drott-
invald auðvalds og auðhyggju
ræður ríkjum.
Verkalýðssamtökin í menning
arríkjum nútímans, þar sem
frelsi og mannréttindi einstakl-
ingsins eru viðurkennd og full-
komið lýðræði ríkir, eru
mjög virkur aðili til þess
Frh. á 6. síðu.
VINNAN, tímarit Alþýðu-
sambandsins, kom út í há-
tíðabúningi 1. maí, í tilefni af
alþjóða verkalýðsdeginum. í
éinni aðalgrein heftisins gerir
Guðgeir Jónsson hinn eilífa
kauplækkunaráróður atvinnu-
rekenda og talsmanna þeirra
að umtalsefni. Guðgeir segir
meðal annars:
„Það er mikið rætt, um þessar
mundir, í blöðxun þeim, sem talið
er að atvinnurekendur standi sér-
staklega að, hversu komið sé um
kaupgjald verkalýðsins, það sé nú
orðið svo hátt, að öll atvinna
hljóti að stöðvast mjög fljótlega.
Jafnframt er verkalýðnum boðað
væntanlegt atvinnuleysi og hörm-
ungar þær, sem því eru samfara.
Á þessu er stagazt dag eftir dag
og viku eftir viku, svo auðséð er,
að ætlazt er til þess, að nokkur
árangur verði af þessum áróðri.
Það er auðsjáanlega ætlazt til þess,
að verkalýðurinn fari smátt og
srnátt að trúa því sjálfur, að hann
hafi verið ósanngjarn og heimtu-
frekur og að honum beri því að
fórna nokkru af hlut sínum til að
bjarga lífsafkomu þjóðarinnar.
Það er mixma rætt um það, hver
sé, eða skuli vera, hlútur þeirra
manna, sem teljast eigendur at-
vinnutækjanna og þeirra annarra,
sem sjálfsagt er talið að hafi hærri
laun en almennt gerist. Væri ekki
rétt fyrir verkalýðinn að hugleiða
það dálítið hvaða rök séu fyrir
því, að hann beri miklu minna úr
býtum, fyrir störf sín, heldur en
þeir, sem eitthvað hafa „lært“,
sem svo er nefnt.“
Og enn segir Guðgeir:
„íslendingar eiga nú bráðlega
að greiða atkvæði um hvort þeir
vilja fella úr gildi sambandslaga-
sáttmálann við Dáni og' lýsa yfir
fullu sjálfstæði þjóðarinnar. Það
ber að fagna því, að samkomulag
varð um máhð á alþingi og von-
andi fylgir þjóðin málinu vel
eftir með jákvæðri þátttöku í at-
kvæðagreiðslunni. Það verður því
væntanlega skauunt að bíða þess
að ísland verði lýðveldi.
Islenzkt lýðveldi er stórbygging
á okkar mælikvarða, það veltur
því á miklu, að hún verði reist á
traustiun grunni og þó að mikið
reyni á stjórnvizku þjóðarfull-
itrúanna xun farsæla framtíð þjóð-
arinnar, þá er þó vinnustéttin til
sjávar og sveita sá hornsteimi, sem
þjóðfélagsbyggingin hvílir á, það
er fyrst og fremst komið undir at-
orku og dugnaði vinnustéttarinnar,
hvort þjóðin reynist fær um að
sjá sjálfri sér farborða.
Niðurbældur verkalýður, sem er
vanmatinn af sjálfum sér og Öðr-
umí getur ekki verið traustur
þjóðfélagsgrunnur. Þetta þarf
verkalýðurinn að gera sér ljóst.
Hann verður að gera sér ljósar
þjóðfélagsskyldurnar, sem á hon-
um hvíla og hann má heldur ekki
gleyma réttinxun, sem honum ber.
Ef hver maður gerir skyldu sína
og enginn er rændur réitti sínum,
mim þjóðinni farnast vel.“
Þetta virðist nú nokkurn
veginn auðsætt niál fyrir þá,
sem eitthvað hugsa um heill og
framtíð þjóðarheildarinnar. En
hve margir skyldu þeir atvinnu-
rekendur vera, sem sjá út fyrir
hinn þrönga hring eiginhags-
5 munanna? Það þarf sjálfsagt
ekki að gera því skóna, að frá
þeim sé mikils styrks að vænta
til þess að byggja upp réttlátt
og varanlegt þjóðfélag.