Alþýðublaðið - 11.05.1944, Blaðsíða 4

ALfrYBUBLAfMÐ
Fimmtndagmn 11. maí 1944»
fUjrijdnbUftift
BUtatjóri: Stefán Pétnrsson.
Simar ritatjómar: 4901 og 4902.
fUtotjórn og aígreiðsla í AX-
þýðuhúsinu víð Hverfisgötu.
UtgefancU: Alþýðnflokkurinn.
Bimar afgreifialu: 4900 og 4908.
Verð i lausasölu 40 aura.
AlþýöuprentsmiBjan hJL
Bversvegna ero etti
repdar sætíir i vega
vinnndeilunni?
HIÐ árlega reiptog ríkis-
stjórnarinnar og verkalýðs
samtakanna um kaup og kjör í
vegavinnunni er heldur ömur-
leg staðreynd fyrir þá, sem hafa
skilið nauðsyn þess í þjóðfélagi
nútímans, að ríkisvaldið hafi
forgöngu um skipulagningu at-
vinnulífsins, félagslegt öryggi
og efnahagslegan jöfnuð. Það er
því miður sannara, en frá þurfi
að segja, að hjá vissum stéttum
og flokkum er skilningurinn á
þessu hlutverki ríkisvaldsins
ekki meiri en það, að það hefir
ár eftir ár við ákvörðun kaups
og kjara í vegavinnunni sýnt
verkalýðssamtökunum minni
skilning en jafnvel margur ann
ar atvinnurekandi. Það er ekki
einasta, að þrálátlega hafi ver-
ið reynt að halda kaupi vega-
vinnumanna niðri á stigi, sem
hefir verið mun lægra, en kaup
í flestri annarri vinnu, það hef-
ir meira að segja kostað marg-
endurtekin átök, að fá ríkis-
stjórnina til að viðurkenna
verkalýðssamtökin sem samn-
ingsaðila fyrir vegavinnumenn,
þrátt fyrir löggjöfina um stétt-
arfélög og vinnudeilur.
Þegar sjálft ríkisvaldið yfir-
trompar atvinnurekendur þann
ig í óbilgirni við verkamenn og
samtök þeirra, er ekki von að
vel gangi um friðsamlega láusn
vandamálanna á vinnumarkað-
inum.
*
Þessi árlega deila ríkisstjórn-
arinnar og verkalýðsasrntak-
anna um kaup og kjör í vega-
vinnunni stendur í ár einmitt yf
ir þessa dagana. Lengi var ekki
ástæða til að ætla annað, en að
hún myndi leysast með friðsam
legum hætti, sem viðunandi
væri fyrir báða aðila. Fulltrúar
ríkisstjórnarinnar og Alþýðu-
sambandsins ræddu málin sín á
milli eins og venjulegt er um
atvinnurekendur og samtök
verkamanna, áður en kaup- og
kjarasamningar eru gerðir, síð-
an verkalýðssamtökin voru við
urkennd sem löglegir samnings
aðilar fyrir hönd verkamanna.
En á síðustu stundu varð á-
greiningur um kaupið — og
samningar fóru út um þúfur.
Kíkisstjórnin vildi fá breytt
þeirri kaupsvæðaskiptingu, sem
var í vegavinnunni í fyrra, auð-
sýnilega með það fyrir augum,
að hafa þá kauphækkun, sem
síðan hefir orðið sumstaðar úti
um land, af sem flestum vega-
vinnumönnum.
Svo smásmuguleg kaupkúg-
unartilraun af hálfu ríkisstjórn
arinnar sætir óneitanlega furðu,
og engin von var til þess, að Al-
þýðusambandið vildi láta sér
hana lynda. Fyrir Alþýðusam-
fcandið var ekki annað eð gera en
fcoða verkfall á venjulegan hátt.
Hefði málið síðan að sjálfsögðu
étt að fara fyrir sáttasemjara
ríkisins eins og venjulegt er
um vinnudeilur á slíku stigi. En
hvað skeður?
í stað þess að fara leið sátta-
umleitana lætur ríkisstjómin
Séra Jakob Jónsson:
Atkvæðagreiðsla um slysavarnir
IVETUR hafa orðið all-snarp
ar umræður um öryggismál
sjófarenda. Dapurlegir atburðir
hafa vakið þjóðina til meðvit-
undar um þá þungu og alvar-
legu ábyrgð, sem hvílir á um-
sjónarmönnum og eftirlitsmönn
um með farartækjum á hafinu.
Það er áreiðanlega aldrei of
mikið gert að því, að hvetja til
trúmennsku og samvizkusemi í
þeim efnum. Ekki af neinni við-
kvæmni eða tilfinningasemi
gagnvart sjómönnum almennt,
heldur hreint og beint af því,
að sérhver vinnandi maður á
heimtingu á því, að líf hans sé
tryggt svo vel sem unnt er.
En eigi öll alþýða manna að
krefjast ábyrgðar af opinberum
eftirlitsmönnum, þá verður hún
að gera sínar eigin skyldur. „Á
ég að gæta bróður míns?“ spurði
Kain forðum. — En svarið ligg-
ur í augum uppi: „Þú átt að
gæta hans!„
Þetta veit hvert mannsbarn í
Reykjavík. En á ég þá að gæta
sjómannanna? Á ég að gæta
mannanna, sem eru úti í illviðr-
um eða stranda uppi í lands-
steinum? Auðvitað!
En viltu þá gæta þessara
manna?
Ha — hvað sagðirðu?
Ég spurði bara, hvort þér
væri alvara með það, að þú vild
ir vernda líf íslenzkra borgara?
Reykvískur borgari! Þú afsak
ar þó að ég spyrji. Þú býrð í
mesta útgerðarbæ þessa lands.
Hefirðu veitt því athygli, að
sveitakarlarnir austur og vest-
ur um allar sýslur eru langtum
áhugasamari en þú um slysa-
varnarmálin? Tiltölulega við
fólksfjölda, er fámennasta slysa
varnasveitin hér í Reykjavík.
„Hver sem hefir vit á gott að
gjöra, en gjörir það ekki, hon-
um er það synd.“
Það ætti ekki að vera nein
ofraun fyrir vitsmuni manna að
skilja það, að öflug og fjölmenn
slysavarnasveit í Reykjavík
mundi verða stórkostlegur
stuðningur við þetta málefni. í
,,Ingólfi“ eru á annað þúsund
meðlimir. En í Reykjavík eru
meira en tuttugu og sjö þúsund-
ir á kjörskrá (21 árs eða eldri).
Það ætti því ekki að vera nein
fjarstæða, að í Slysavarnafé-
lagið gætu gengið svo sem 10
þúsund karlmenn og jafnmarg-
ar konur. Árstillag karla er 5
krónur, en kvenna 3 krónur.
Til slysavarna kæmu þá í einu
vetfangi 50 þúsund krónur frá
körlum og 30 þúsund frá kon-
um, samtals 80 þúsund krónur.
Hér í bæ eru afskaplega mörg
félög. Sum gera mikla kröfu til
starfskrafta manna sinna. í
flestum þeirra verður það til-
tölulega lítill hópur, sem fram-
kvm. mæða á. Slysavarna-
félagið hagar starfi sínu þann-
ig, að góðir og áhugasamir fram
kvæmdastjórar eða fulltrúar
hafa verið valdir til að annast
daglegar framkvæmdir. En
þrátt fyrir það hlýtur fram-
gangur málsins að hvíla á fjöld
ans breiða b^ki. Það eitt að
vera meðlimur og greiða árstil-
lag gerir þig að virkum félaga
í þeim hópi, sein vill gæta
bræðra sinna við slysum. Jafn-
vel börn og gamalmenni lyfta
þarna sama taki sem aðrir.
Séra Jón H. Guðjónsson í Holti
undir Eyjafjöllum er einn af
ötulustu forgöngumönnum
slysavarnamálanna nú, jafn-
framt þyí sem hann er einn af
ágætustu mönnum íslenzku
kirkjunnar. Hann lét einu sinni
í Ijósi við mig þá skoðun, að
íjj ;1 færi á, að um leið og for-
eidrar létu skíra börn sín, væru
þau skrásett sem meðlimir
Slysavarnafélagsins. Með því er
það staðfest af hálfu foreldr-
anna, að þau vilji, að barnið
verði um leið og það gerist með-
limur kristinnar kirkju, þátt-
takandi og stuðningsmaður
starfs, sem unnið er í anda
meistarans. Austur undir Eyja-
fjöllum munu flestir foreldrar
fara að orðum prestsins síns í
þessu. Vilja nú ekki íslenzkir
foreldrar athuga, hvort það er
ekki viðeigandi skírnargjöf til
litlu barnanna að stefna þeirra
smáu, hvítu hönd til móts við
liönd þess bróður, sem berst við
dauðann úti-á sjónum?
En til hvers eru þá þessi sam
tök? Til hvers notar félagið
sjóði sína?
Slíkri spurningu þarf ekki að
svara. Allur almenningur veit,
að hér er verið að mynda nýja
björgunarsveit og gert er ráð
fyrir að fenginn verði nýr björg
unarbátur til Reykjavíkur. Og
margir aðrir staðir á landinu
þurfa frekari aðgerða.
Það var einu sinni sagt um
mann, að hann hafi dregið út
togara „með berum höndun-
um.“ En hvað, sem 'því líður,
hefir hann ekki gert það með
tómum höndunum. Og Slysa-
varnafélagið berst fyrir því, að
þeir sem vilja bjarga bræðrum
sínum úr háska, þurfi ekki að
standa tómhentir á ströndinni,
meðan skipin farast. Það
minnsta, sem við landkrabbarn
ir getum gert, er að sjá um, að
til séu tæki, 'þegar á þarf að
halda, handa þeim, sem vernda
líf manna á sjónum.
í dag verður tekið á móti nýj
um félögum í „Ingólf“. Skrá-
verkfallsfrestinn líða og höfðar
síðan, þegar verkfallið er byrj-
að, mál á hendur Alþýðusam-
bandinu fyr'ir félagsdómi fyrir
ólöglegt verkfall með því að það
haifi ekki látið fara fram neina
atkvæðagreiðslu í þeim mörgu
félögum hvar vetna um land,
sem vegavinnumennirnir eru
í, né fengið samþykki trúnaðar
ráðanna í þeim, áður en verkfall
inu var yfir lýst! Hafði ríkis-
stjórnin þó ekkert haft við um-
boð Alþýðusambandsins að at-
huga meðan setið var við samn
ingaborðið um málið!
Þessu svaraði Alþýðusamband
ið í byrjun þessarar viku með
því að boða samúðarverkfall
með vegavinnumönnum í allri
opinberri vinnu. Er nú málið
þar með komið á hið alvarleg-
asta stig. En ríkisstjórnin heldur
að sér höndunum og virðist yfir
leitt ekkert vilja gera annað en
það að reka málið fyrir félags-
dómi í voninni um að fá Al-
þýðusambandið dæmt fyrir ólög
legt verkfall!
Þetta er, vægast sagt, furðu-
leg skammsýni af bálfu ríkis-
stjórnarinnar; því að jafnvel
þótt hún fengi sinn dóm yfir
Alþýðusambandinu, er ekkerí
líklegra en að hann yrði vatn á
myllu einmitt þeirra, sem vax-
andí úlfúðar og ófriðar óska á
vinnumarkaðinum og í þjóðfé-
laginu yfirleitt. En \iprla getur
það verið tilgangur ríkisstjórn-
arinnar?!
Það verður því, ef vel á að
fara, og báðir aðilar, vega-
vinnumenn og ríkisstjórnin, að
geta við unað, að taka upp
önnur vinnubrögð í þessu máli.
Hví elíki að láta sáttasemjara
ríkisins hefja sáttaumleitanir í
deilunni, áður en meiri vand-
ræði hljótast af? Eða hverjum
stendur nær að greiða fyrir
friði á vinnumarkaðinum og í
þjóðfélaginu með slíkri máls-
meðferð en einmitt ríkisvald-
inu, sem sett hefir lögin um
sáttaumleitanir í vinnudeilum,
— jafnvel þótt það sjálft eigi
raú í hlut?
setning fer fram á skrifstofu
Slysavarnafélagsins í Hafnar-
húsinu. Það er orðinn siður hér,
að ef menn vilja gera skyldu
sína við föðurlandið á kjördegi,
heimta þeir bíla, — bíla, og aft-
ur bíla. Slysavarnafélagið ér á
þessum degi að hafa einskonar
atkvæðagreiðslu um það, hvort
hér eigi að vera björgunarstöð,
því að það má hafa það til
marks, að þeim, sem sjálfir
ganga í félagið, sé alvara með
að vilja slysavarnir. En það
sendir þeim engan bíl, og dett-
ur ekki í hug að draga neinn á
eyrunum á kjörstað. En það ber
það traust til þín, að þú nennir
að hafa fyrir því sjálfur að koma
og gerast meðlimur. Og ef þú
ferð gangandi, þá ertu búinn að
spara nær allt árstillagið. Það
er ekki hærra en það. ,
Nú verður fróðlegt að sjá!
Jakob Jónsson.
Rafha gefur 8900 kr.
fil vlnnubeimilis
S. §. B. S.
NýLEGA barst Vinnuheimilis
sjóði S. í. B. S. 8000 krón-
ur að gjöf frá Raítækjaverk-
smiðjunni h.f. í Hafnarfirði.
Bioma- og maijurta-
fræið
er komið.
Blómabúðin Garður
Garðastræti 2. — Síml 1899.
Biirnm I svelt:
348 gmsðknir bárnst
simarduafarnefad.
¥ FYRRAKVÖLD var út-
* runninn sá frestur, semt
sumardvalarnefnd hafði gefið
fólki til þess að skila umsókn-
um til nefndarinnar um sumar-
dvöl barna.
Alls bárust nefndinni 348:
umsóknir, og er það rúmu
hundraði minna en börnin
voru, sem dvöldu á vegum
nefndarinnar í sumar.
Þó að frestur hafi verið á-
kveðinn til s.l. þriðjudags-
kvölds, en það var gert til þess
að geta áætlað nokkuð um
fjölda barnanna, þá mun nefnd-
in enn taka við umsóknum.
Hún mun nú snúa sér að því
að taka heimilin á leigu, að út-
búa þau og ráða starfsfólk tii
þeirra.
Skrifstofa nefndarinnar er i
Kirkjustræti 10.
H* IN SÆNSKU blaðaummæli,
sem hingað hafa borizt um
sjálfstæðismálið og þá afstöðu,
sem konungur hefir nú tekið í
því, voru að sjálfsögðu aðalum-
ræðuefni hinna blaðanna, eins
og Alþýðublaðsins, í gær. Morg
unblaðið birtir, auk blaðaum-
mælanna, viðtal við Ólaf Thors
um þau, og segir hann í því
meðal annars:
,,Ég viðurkenni að þessi ummæli
eru mér fullkomið undrunarefni.
Þau sanna að þeir sem þau við-
hafa, eru jafn fáfróðir um stjórn-
málasögu íslands síðustu áratug-
ina, sem um þjóðarétt.
í þeim birtist allur sá grund-
vallarmisskilningur, sem til greina
getur komið. ...
íslendingar óska ekki að slíta
önnur bönd við Dani en stjórnar-
viðjarnar. Ég hygg og vona að þessi
sænsku blöð fari rangt með hugar-
far Dana til lýðveldisstofnunar ís-
lendinga. Ella er hætt við að fleiri
tengsl rofni milli Dana og íslend-
inga. Ég vona einnig að ummælin
lýsi ekki hug sænsku þjóðarinnar
í okkar garð. Ella munu slitna vin-
áttuböndin við fleiri en Dani.
íslendingar harma það, ef svo
illa ætti til að takast. En það ræð-
ur engu um úrslitin. Saga okkar
sannar ótvírætt að frelsið er okk-
ur miklu dýrmætara en „mikil
samúð“, ekki sízt „samúð“, sem
snýst gegn réttum málstað íslend-
inga á örlagastundinni, og það án
þess að kynna sér málavexti.
Rétt er áð benda á, að málflutn
ingur þessara blaða hefir þau einu
áhrif hér á landi, ,,að beizkju og
sundrungarafli hefir verið komið
inn milli tveggja norrænna þjóða.“
Alþingi íslendinga hefir lýst yf-
ir: „að það telur sjálfsagt, að ís-
lenzlca þjóðin kappkosti að halda
hinum fornu frændsemi- og menn-
ingarböndum, er tengt hafa saman
rænni samvinnu að ófriðnum lolcn-
um.“
Við vonum að Norðurlöndin kæf£
ekki þær óskir íslendinga í þröng-
sýnum afturhalds sjónarmiðum
gagnvart sjálfstæðismálinu.“
Þannig farast Ólafi Thors or<5
í Morgunblaðinu. — Vísir birtir
ritstjórnargrein um blaðaum-
mælin, en heldur þeim sjálfum
hins vegar leyndum fyrir les-
endum sínum. Hann segir:
„Sænsk blöð hafa orðið fyrst
til þess af erlendum blöðum að'
ræða konungsskeytið og afstöðu
ríkisstjórnarinnar til þess. Lét það
að líkum, en undirtektir eru hvorki
verri né betri, en hægt var að gera
fyrirfram ráð fyrir. Svíar leggja
um þessar mundir mikið kapp &
að halda norænni samvinnu við
líði, þrátt fyrir alla erfiðleika, sem
á því eru, og viss öfl innan Svíþjóð
ar telja ekkert æskilegra én a®
norrænt ríkjasamband verði sett S
fót, þar sem höfðatölureglan gildi
að því er áhrifavald snertir, en um
jafnræði landanna, hvort sem þau
eru fjölmenn eða fámenn verði
ekki að ræða. Þeir, sem vilja efla
norræna samvinnu og hinir, sem
stofna vilja norrænt ríkjasamband,
virðast þafa orðið fyrir nokkrum
vonbrigðum vegna ákvörðunar ís-
lendinga um stofnun lýðveldis,
enda eru það fyrst og fremst mál-
gögn þeirra, sem látið hafa ljós
sitt skína í þessu efni.
Þrjú sænsku blöðin, sem fréttir
hafa borizt um að ritað hafi um
málið ræðá það í norrænum skála-
ræðustíl í garð íslenzku þjóðarinn-
ar, en höfðatölureglan virðist gilda
að því er réttsýni snertir. Fjöl-
mennari þjóðin hefir meiri rétt og
litla eylandið hefir minni rétt en
en útskaginn og mörgu eylöndin í
Eystrasalti. Blöðin reyna flest að
gera málið að tilfinningamáli, sem
máske er ekki óeðlilegt, en hitt er
Frh af 8 síðu.