Alþýðublaðið - 16.05.1944, Blaðsíða 2

a
ÁLÞYÐUBLAÐTO
Þriðjudagnr 16. maí 1944..
Vöggugjöf lýðveldisins:
blaðafilrúi rftis-
sfjórnarinnar
Bjarni guðmundsson,
blaðamaður, hefir verið
ráðinn blaðafulltrúi ríkisstjórn-
arinnar. Er þetta í fyrsta skipti,
.sem maður er ráðinn til þessa
starfs sérstaklega.

1
ÞAÐ SLYS vildi til uppi í
Innstadal á sunnudaginn,
að Leifur Kaldal, gullsmiður
datt á skíðum og fótbrotnaði.
Yar Leifur strax fluttur að
Kolviðarhóli, og þaðan í sjúkra-
bíl í Landspítalann.
I@n a
©g tiS"
ÞJÓÐHÁTÍÐARNEFND hefir skrifað formönnum allra
stjórnmálaflokkanna og ríkisstjórninni bréf, þar sem
hún leggur til að af tilefni sambandsslitanna og væntanlegr-
ar lýðveldisstofnunnar samþykki a’lþingi á fundi sínum á
Þingvöllum í sumar að reisa stórbyggingu í Reykjavík yfi'r
Þjóðminjasafnið og önnur söfn er undir það heyra.
Áður hafði þetta verið rætt á fundi í Blaðamannafélags ís-
lands og þjóðhátíðarnefnd skýrt frá því.
Matthías Þórðarson þjóð-
minjavörður mætti á fundi
Blaðamannafélagsins á sunnu-
daginn þar sem rætt var um
herríám
Noregup @!ci
Worm-$Sá5!l@r
HINN kunni norski sagn-
fræðingur og prófessor
Worm-Muller hefir skrifað
bók fyrir íslendinga um her-
nám Noregs, sögu þess og bar
áttu norsku þjóðarinnar allt
þar til í nóvembermánuði síð
ast liðnum. Bók þessi kem-
ur út í dag og er útgefandi
Blaðamannafélag íslands. Sig
urður prófessor Nordal ritar
ítarlegan og fróðlegan for-
mála fyrir bókinni, þar sem
Iiann getur meðal annars í
stórum dráttum æviatriða
Worm-Mullers — og segir
nokkuð sögu þessa ritverks,
en bókin er þýdd af Ragnari
Jóhannessyni cand. mag.
Fullyrða má að í þessari bók
fáum við íislendingar gleggst
yfirlit, sem við hafum til þessa
átt völ á um vlýourðarásina í
Noregi, allt frá því, er Þj óðverj
ar réðust fyrirvaralauist á landið
og til síðustu áramóta, eða allt
að því. Er bókin rituð af mikl-
um kralfti og svo spennandi, áð
ekki er hægt að sleppa henni
fyrr en maður hefir lokið við
Jiana. í hlenni eru um 70 mynd-
ir af atburðunum og efninu til
skýringar.
Worm Miiller prófessor dvaldi
hér á landi alllengi sumafið 1942
og flutti þá fjölda fyrirlestra
um atburðina í Noregi. Varð
þá að ráði að hann skyldi rita
bók fyrir íslandinga um þetta
•mál og lagði hann þá þegar
fyrstu drögin að henni. Síðan
endurskoðaði hánn efnið og
bætti við það og nú liggur bók-
in fyrir fulilprentuð.
siazismans, eftir
préf©ss@r
jandsnefnd og Eeykjavíkurnefnd
lýðveldiskosr.inganna fer þess á
eit við bifreiðaeigendur, að þeir
áni bifreiðar sínar til fyrirgreiðslu
rið þjöðaratkvæðagréiðsluna. Þeir,
;em vilja lána bifreiðar eru beðn-
r að tilkynna það á kosningaskrif
tofuna í Hótel Heklu, símanúmer
;krifstofunnar er 1453. Séð verð-
ír fyrir auka benzínskammti vegna
æssara ncta.
Jakob S. Worm Muller.
a
r r
Koregi
HandritE war smygla®
til Svíþjé^ar
AMORGUN kemur á bóka-
markaðinn fyrsta norska
skáldisagan, sem skrifuð hefir
verið á hernámsárunum þar og
gefin út utan Noregs. Bókin heit
ir „Meðan Dofrafjöll standa“
og er þýdd af séra Jakobi Jóns-
syni. Höfundurinn kallar sig
Chriistian Wessel, en það er dul-
nefni. Bak við það felst norskt
skáld, sem iþegar var orðið
þekkt fyrir hernémið — þó að
það hefði ekki þá ritað mikið.
Sdðan hiefir skáldið tekið þátt
í hinni leynilegu baráttu norsku
þjóðarinnar. Hér er um merka
skáldsögu að ræða, sem lýsir líf
inu í no.r;skum f jörðum og norsk
um sveitixm, eins og það er und
ir oki hins þýzka nazisma. Eru
persónurnar mjög skýrar og lær
dómsríkar fyrir okkur sem að
eins emm áhorfendur að þeim
önLagaríku atburðum sem hafa
gerzt í Noregi.
Frh. ó 7. síðu.
þetta mál en þjóðminjavörður
hefir nú gengt embætti sínu í
36 ár áf frábær’ri kostgæfni.
Þjóðminjasafnið varö 80 áa
í fyrra og beifir það állt frá
fyrstu tíð verið hálfgerð horn-
reka — og aldrei átt þák yfir
höfuðiið. Var frásögn þjóðminja
varðar af þessu hin ömurlegasta
og bar sannaist að segja ekki
fagurt vitni um virðinigu okkk-
ar íslendinga á þjóðiegum verð-
mætum okkar. Þrótt fyrir þstta
'hefir þjóðminjasafnið stöðugt
farið vaxandi — og nú er það
geymt á ýmisum stöðum þó að
það sé að mestu leyti í Safna-
húsinu. Þar er mununum nú
kcmið fyrir eins vel og hægt er
í krókum og kimuan. — og ekki
hægt að sýna það, en þjóðminja
safn, sem þjóðin getur ekki haft
aðgang að er ekki mikils virði.
Um skeið kom það til orða
'að safnið fengi rúm í Þjóðleik-
húisinu, (en nú mun ekki geta
orðið af því. enda á slókt safn
og þ.j óðminj asaifpið er, að eiga
sitt eigið húis. Það þartf að vera
rúm fyrir allar deildir fornminja
safnisinis, listasafnið, náttúru-
gripasafn o. s. frv. Þetta hús
þarf að vera fagurt og sérkenni
legt, byggt á sérstakan hátt og
miðað í einu og ölllu við þarfir
safnanna allra hvað viðvíkur
birtu og öðru.
Matthías Þórðarson mun, fyr
ir lörfgu hafa lagt til, að þjóð-
minjasaífnsihúsi yrði valinn stað
ur við suð-austurhorn Skóla-
vörðutorgs, en nú mun þjóðhá-
tíðarnefnd leggja til að húsinu
verði valinn staður á Háskóla-
lóðinni. Telur dr. Alexander
Jóihannesson það mjög æskileg-
an stað meðal annars vegna
nauðisynlegs - samstarfs safnsins
og yfirmanns þess og Háskólans.
Eins og drepið hefir verið á
mun áætlað að listarverkasafnið
verði einnig 'í þesisu húsi. 1942
hét einstaklingur 15 þús. kr.
að gjöf til þess að hægt væri
efna til verðlaunasamkeppni um
teikninga að hinu fyrirhugaða
húisi — og er nú í ráði að nota
þetta boð.
Þjióðin mun fagna því mjög
ef samkomulag verður um að
hefja framkvæmdir í þessu máli
í þassa átt á Iþessu sumri. Hún
getur vanla fengið betri og tákn
rænni gjöf, en veglagt stórhýsi
yfir þjóðlegar fornminjar sínar,
íistir og önnur andleg verðmæti.
Setuliðið.
Tvær deildir ameríska hersins
er viðskipti hafa við íslendinga
hafa, frá og með deginum í dag,
flutt skrifstofur sínar. Sú deild er
annast atvinnumál og kröfur, og
einnig sú, sem hefir með höndum
ritskoðun og veitingu vegabréfa
fyrir inngöngu á hernaðarsvæði,
eru nú í Camp Tripolis, nálægt að-
alhliðinu á Melavegi, fyrir sunnan
íþróttavöll.
Mannfjöldinn á fundi æskulýðsins við Austurvöll á sunnudaginn.
Útifyndisr æsknSýf&sféiagasiBias
TpSKULÝÐSFÉLÖGIN í
^ Reykjavík gengust fyr-
ir útifundi við Austurvöll á
sunnudaginn um skilnaðinn
við Danmörk og stofnun lýð-
veldis á íslandi.
Lúðrasveitin Svanur lék ís-
lenzk lög áður én fundurinn
hófst og einnig á milli ræða.
Ellefu ræðumenn tóku til máls
og töluðu þeir af svölum Alþing
is'hússins, en hátölurum hafði
verið komið fyrir á Landsíma-
húsinu og fleiri húsum við Aust-
urvöll. Fjöldi fólks hlýddi á
ræðumennina.
Þeir, sem ræður fluttu voru
þessir: Ágúst H. Pétursson og
Friðfinnur Óláfsson frá Félagi
ungra jafnaðarmanna, Kristín
Jónsdóttir og Helgi Sæmunds-
. son frá Ungmennafélagi Reykja
víkur, Gunnar Vagnsson og
Magnús Jónsson frá Stúdenta-
ráði Háskólans, Rannveig Krist-
jánsdóttir og Guðmundur Vig-
ússon frá Æskulýðsfylkingunni,
félagi ungra sósíalista, Jóhann
Hafstein og Lúðvík Hjálmtýssön
frá Heimdalli, félagi ungra
sjálfstæðismanna og Friðgeir
Sveinsson frá Félagi ungra
f ramsóknarmanna.
Ræðumenn hvöttu unga og
aldna, ko.nur, sem karla til öfl-
ugrar þátttöku í þjóðaratkvæða
greiðslunni um næstu helgi
ennfremur til þess að vísa á
bug öllum efasemdum um rétt
íslendinga til að kveða s.jálfir
á um stjórnarform landsins.
Skoruðu þeir á æsku landsins
að leiða nú fram í veruleikann
á glæsilegan hátt, drauma geng
inna kynslóða og baráttumanna
og beita sér fyrir algerri þjoð-
areiningu í skilnaðar- og lýð-
veldismálinu og stuðla að því
með ráðum og dáð, að þátttaka
verði sem mest í þjóðaratkvæða
‘ gr.eiðslunni, og bentu á að und-
ir því væri framtíð og sæmd
þjóðarinnar komin, að atkvæða
greiðslan verði sem glæsilegust
og vitni um einhug og vilja ís-
lendinga til að vera frjálsir
menn í fullvalda ríki.
Ennfremur ræddi fundurinn
um þau verkefni, sem biðu
þjóðarinnar, og þá fyrst og
fremst æskunnar, að lýðveldis-
.stofnuninni lokinni, bæði stjórn
arfarslega og félagslega.
Ræðumönnum mæltist öllum
vel, en ekki verður hægt að
rekja ræður þeirra hér, en andi
fundarins var einarður, án
nokkurrar óbilgirni eða öfga og
var ræðunum vel tekið af á-
heyrendum.
Fundinum stjórnaði Bóas Em-
ilsson og las hann í fundarlok
eftirfarandi ályktuní sem æsku-
lýðsfélögin höfðu samþykkt.
„Fjölmennur útifundur, hald-
inn að tilhlutun UngmennaféL
Reykjavíkur, Stúdentaráðs Há-
skólans, Æskulýðsfylkingarinn-
ar félags ungra sóisíalista, Félaga
ungra* jafnaðarmanna, Félags
ungra framsóknarmanna og Fé-
lags ungra sjálfstæðismanna
„HeimdaHar“, í Reykjavík, 14.
maí 1944, ályktar og lýsir yfir
fyllsta stuðningi sínum við yfir
lýsingu .ríkisstjórnarinnar og
þingflokkanna um, að það sé
réttur íslenzku þjóðarinnar
sjálfrar, og hennar einnar, a'ð
taka ákvarðanir um stjórnar
form sitt, og mótmælir eindreg-
ið hverri tilraun, hvaðan, sem
hún kemur, til að skerða þenn-
an fétt.
Fundurinn heitir á öll samtök
hinnar íslenzku æsku, að beita
sér af öllum mætti fyrir algerri
þjóðareiningu, við komandi
þjóðaratkvæðagreiðslu og að ís-
lendingar greiði sem einn mað-
ur atkvæðí með sambandslitum
og stofnun lýðveldis á íslandi.4*'
' I
ÓfRllbarÍð barns-
liami flimsf I
fiæðarmálinu
Á 4. e$a 5. mánuði jegir héra3s-
læknir
TUf AÐUR hér í bænum
1^1 fann síöastliðinn sunnu
dag, þar sem hann var á
gangi vestur við Selsvör, ó-
fullburða barnslíkama í flæð
amaálinu.
Gerði hann lögreglunni þeg-
ar aðvart og afihenti hún héraðs
lækninum líkamann til skoðun-
ar. Héraðslæknir mun hafa látið
þá sboðun í ljós í skýrslu sinni
til sakadómara, að fóstrið muni
hafa verið á 4. eða 5. mánuði.
f
Talið er að það hafi ekki verið
búið að iiggja í flæðarmálinu
nema tiltölulega skamman tíma.
VerzlimarjöfnuSsirinn:
Hsgstæiir um 113
íailpni kréna
Iapríl mánuði var verzlunar-
jöfnuður hagstæður um
rúmar 10 miiíjónir króna, en
hinis vegar hefir útflutningur og
immflutningur staðist á frá ára-
mótum.