Alþýðublaðið - 16.05.1944, Blaðsíða 5

!»riðjudagur 16. maí 1944.
ALÞYÐUBLAMB
9
Tvær bækur um Noreg og baráttuna þar — Á laugardag-
inn byrjar atkvæðagreiðslan — Um rishæðir og hitaveit-
una — Dýrar vekjaraklukkur — Tillaga um nýtt tímarit.
TVÆK BÆKUR koma út í dag
um Noreg, hernám Noregs,
kúgun og ofbeldi þýsku nazist-
anna gegn norsku þjóðinni — og
baráttu hennar gegn þeim, daglegt
líf hennar og þrár hennar eftir
frelsinu, friðinum og uppbygging-
unni eftir ógnartímana. Önnur
þókin er gefin út af Blaðamanna-
félagi íslands. Hún er eftir hinn
kunna sagnfræðing Jac. S. Worm-
Miiller og skýrir frá staðreyndum
í sögu Noregs frá því að Þjóðverjar
réðust á landið og þar til í nóvem-
ber síðastliðinn. í bókinni eru um
70 Ijósmyndir.
HIN BÓKIN er skáldsaga: ,,Með-
an Dofrafjöll standa“ og er eftir
norskt skáld, sem enn dvelur í Nor-
egi og tekur þátt í hinni leynilegu
baráttu þjóðarinnar, en handrit-
inu að sögunni var komið með
leynd út úr landinu. Rithöfundur-
inn verður að nota dulnefni á bók
sína vegna öryggis síns. Þessi bók
hefur vakið mikla athygli í Sví-
þjóð og fengið mjög góða dóma —
og innan skamms mun hún koma
út á svissnesku.
VIÐ fSLENDINGAR höfum á-
vallt, frá því að hin brúnklædda
grimma, þýska hjörð réðist á Nor-
eg, fylgzt af lifandi athygli með
baráttu þjóðarinnar og við munum
því telja, að báðar iþessar bækur
séu mikill fengur fyrir okkur. Bók
Worm-Múllers er frumsamin fyrir
okktu- íslendinga. Sigurður Nordal
prófessor hefur ritað formála fyrir
henni.
Á LAUGARDAGINN kemur
hefst þjóðaratkvæðagreiðslan. Þess
er fastlega vænzt, að ef þú verður
ekki á kjörstað þínum meðan-at-
kvæðagreiðslan fer fram, þá greið-
ir þú atkvæði nú þegar. Skrifstofa
þjóðaratkvæðagreiðslunefndarinn-
ar er að Hótel Heklu, sími 1521.
Þar getur iþú fengið allar nauðsyn-
legar upplýsingar.
HÚSEIGANDI SKRIFAR: „Hann
es minn. Það birtast svo margar
umkvartanir í dálkum þínum, og
margar þeirra hafa verið teknar til
greina. Þess vegna langar mig að
bæta einni við. Er það viðvíkjandi
því ranglæti sem margir húseig-
endur eru beittir með hitaveitu-
lögunum. Á ég sérstaklega við þá,
sem eiga hús með upphituðu risi,
og reiknað er sem heil hæð, þann-
ig, að rúmmál risins er tvöfaldað
og reiknað sem heil hæð, þó ekki
séu nema 2 ofnar á loftinu, en 4
á hæðinni.
„ÉG VARÐ, TIL DÆMIS, að j
borga 95 krónur í heimæðargjald I
af 38 rúmmetrum af loftgeyminum
utanhúss og 11 krónur mánaðarlega
í fastagjald fyrir sömu rúmmetra-
tö'lu af loftgeymum utanhúss. Ég
hef ekki hitt nokkurn húseiganda,
sem getur bót mælt þessari aðferð.
Það eru allir, sem þessum rangind-
um eru beittir, sáróánægðir með
þessa ráðstöfun sem von er. Með
þessu er hitaþörf loftsins reiknuð
helmingi of hátt, og þar af leiðandi
verður fastagjaldið miklu hærra á
mánuði en hitinn. Hjá mér, sem
þetta ritar, hefur munað 20 til 30
krónum á mánuði, sem fastagjaldíð
hefur verið hærra.“
„ÞAU HÚS, sém eru portbyggð
og þau, sem eru með kvistum,
liggja miklu nær því að geta
reiknast sem heil hæð. Þau eru
líka leigð fyrir mikið hærra verð
en risherbergi, sem vanalega eru
svefnherbergi eða þurrkloft. Það
hljóta allir að sjá, að þeir, sem
eiga þessi umtöluðu hús með risi,
verða illa úti með gjöld til hita-
veitunar, samanborið við hina, sem
eiga rislaus hús, þeir borga ekkert
fyrir loftgeymana utanhúss. Ég
þykist vita, að háttvirtur borgar-
stjóri hafi það mikla rétlætistil-
finningu, að hann sjái, að þetta er
ranglátt, og líka það, að hann vilji
leiðrétta þetta, og þar með gera
húseigendur ánægða með þetta
þarfa og góða fyrirtæki. En það
verðum við ekki, nema þetta fáist
leiðrétt.“
„ÉG BÝST EKKI VIÐ, að þessar
Unur hafi mikil áhrif í þá átt, en
ég vil segja það, að húseigendur
ættu sem flestir að ganga í Fast-
eignaeigendafélagið og sjá til, hvort
við, sameinaðir, getum ekki fengið
þetta leiðrétt, eða breytt í viðun-
andi horf. Annars furðar mig á
því, að húseigendur skuli ekki hafa
gert opinberar umkvartanir um
þetta, svo óánægðir sem húseig-
endur eru yfir því.“
M. G. SKRIFAR: „Nú er talað
mikið um 17. júní, og er það næsta
eðlilegt vegna þess sem búið er að
ráðgera um þann dag. Margt þyrft-
um við þá að gera til minnnigar,
sem varað gæti eitthvað fram á ó-
komna tímann.“
„MÉR DETTUR í HUG, að vel
ætti við, að stofnað væri tímarit,
og Menningarsjóður gæfi það út.
Þá ætti að hlaupa af stokkunum
tímaritið, sem Jónas Guðmunds-
son í-æddi um í ágætri grein í Al-
þýðublaðinu 15. maí 1943. Ætti
vel við að nefna ritið 17. júní.
Þetta rit yrði hliðstæða við And-
vara, sem stoínaður var eftir að
við fengum stjórnarskrána frá
Kristjáni konungi IX. Ég vildi, að
Jónas Guðmundsson og fleiri góðir
menn, gætu komið þessu í fram-
kvæínd. Því myndu margir fagna.“
„ÚRILLUR“ SKRIFAR: „Um
langan tíma hafa ekki fengizt
vekjaraklukkur hér í bæ, en nýlega
hafa komið í margar verzlanir
sama tegund klukkna. Þegar sama
tegund vara kemur samtímis í
margar verzlanir er líklegt, að ein-
hver heildsali sé innflytjandinn, og
ætti þá verðið að vera það sama
alls staðar. En nú var það svo, að
ég keypti klukku í „sérverzlun",
Verzlun Magnúsar Benjamínssonar,
og kostaði hún kr. 40.00.“
Frh. á 6. síöa.
Eidfast gler
Skálar og fleira
EmaiierafSar vörisr
Kaffikönnur og fleira nýkomið.
K. Einarsson & Björnsson
Churchill heimsækir ameríska flugmenn
Á mynd þeisari sést Winston Ohurcihill, íörsætisnáðherra Breta (í miðið) ásamt Dwight D.
Eilslerhower (til vinstri) í hein sókn hjá amenískum flugmönnum, er haifa aðsetur einhvers-
stacar á Englandi. Myndin var símsend frá Liond'on til New York.
Ef forn, landhneigð-
UR fiskur hefði ekki þrosk
að hjákátlega smáa fætur og
lært að skríða fyrir um tvö
hundruð milljónum ára, myndi
allt líf enn vera í sjónum og
engir menn leggja leiðir sínar
um lendur jarðarinnar.
Þetta er sú þóunarkenning,
sem flestir vísindamenn vorra
tíma játast.
Enn er það óráðin gáta,
hvernig lífið á jörðunni hafi
upphaflega hafizt. En hins vegar
virðist það sannað mál, að það
hafi fyrst af öllu 'hafizt í vatni.
Það hófst ekki með fiskum
heldur örsmáum lífverum úr
frymi.
Enda þótt þróunarskeiðið sé
langt milli fiskjar og manns,
virðist það, er lífveran hætti að
synda og tók að skríða, vera sá
þáttur þróunarinnar, sem mestu
hafi orkað til þess að skapa
hæfni mannsins til þess að nota
fætur sína.
Hinir fyrstu fiskar, sem menn
kunna einhver skil á, eru næsta
frábrugðnir fiskum þeim, sem
nú tíðkast. Uggar þeirra voru
eins konar kilir þeirra eða stýri,
en hins vegar áttu þeir örðugt
með að kafa eða snúa sér í
skjótri svipan.
Til þess að unnt væri að bæta
í því, sem fiskum þessum var
áfátt, urðu ýmsir limir þeirra
að hreytast í ugga. Síðan hélt
þessi þróun svo áfram, og menn
telja sig hafa óyggjandi sann-
ariir fyrir því, að hinir fornu
fiskar hafi leitað á land upp og
öndunarfæri þeirra brevtzt
þannig, að þeim varð þar líft.
Þegar svo þróun þessi hélt á-
fram á milljónum ára, breytt-
ust uggar þessara hinna fornu
fiska smám saman í klunnalega
handleggi og fótleggi með fingr-
um og tám. Þannig gera menn
sér í hugarlund að til hafi orðið
vera sem gat alið aldur sinn
bæði 1 legi og á láði. Þessi hin
furðulega vera, hefir svo skriðið
smám saman lengra á land upp
og tekið að leggja undir sig
heiminn.
Fætur hennar voru stuttir og
klunnalegir. En á tíma þeim, er
í hönd fór, sem raunar var óra-
aldur, þegar hið upþhaflega
heimkynni hennar, hafið, tók
að þorna í smátjarnir saman bor
ið við það, sem fyrrum var, átti
vera þessi kost á því að lifa
vegna hinnar nýju hæfni sinnar
og samhæfingar við umhverfið.
Hún gat ferðast á landi frá einu
EíEIN ÞESSI, sem hér er
þýdd úr tímaritinu
English Digest, er eftir
írmis Johnson. Eru þar rakt-
ir helztu þættir þróunarsögu
mannsins eins og vísinda-
menn nútímans gera sér
hana í hugarlund. Mun mörg
um þykja fróðlegt að kynna
sér þessi viðhorf, þótt þeim
verði vart viðunanleg skil
gerð í svo skömmu máli,
sem hér er um að ræða.
vatni til annars.
Þó varð þetta lands- og lagar-
dýr að hverfa aftur í vatnið til
þess að verpa eggjum sínum.
Fyrsta dýrið, er gat verpt
eggjum sínum á landi,- var
frumskriðdýrið. Hin langfættu
dýr, sem gátu farið hratt yfir
til þess að afla sér matar og
flýja óvini, voru þau einu, sem
varð lífs auðið í hinni hörðu
baráttu fyrir tilverunni.
Dýr þessi urðu, er fram liðu
stundir, að risaeðlum þeim, er
drottnuðu yfir heiminum í
nokkrar milljónir ára á tímahili
því, sem nefnt hefir verið skrið-
dýraöldin.
Risaeðlurnar gegndu næsta
merkilegu hlutverki í sögu þró-
unarinnar, vegna þess að þær
komu í veg fyrir þróun fyrir-
rennara mannanna, spendýr-
anna, þann tima, sem nauðsyn-
legt var.
Sumar eðlur þessar urðu risa-
stórar jurtaætur, . sem urðu
fyrir árásum annarra eðla, er
voru grimmar kjötætur. Aðrar
, þeirra þroskuðu þann eiginleika
i að hlauipa mjiög hratt og beittu
aðallega afturfótunum. Þær
; voru raunverulegir fyrirrennar-
ar fuglanna.
| Þegar hinar miklu breytingar
| og umrót urðu á yfirborði jarð-
j ar og fjöllin mynduðust, varð
; dýrum þessum ekki við vært og
. liðu því undir lok.
j Um þessar mundir var mikið
orðið um gróður á jörðunni.
Vatnajurtirnar höfðu breytzt í
trjáburkna og pálma. Síðar
kom grenið og hið hávaxna gras
til sögunnar.
Strax á skriðdýraöldinni lifðu
í skjóli gróðurs þessa smávaxin
dýr, er höfðu heitt blóð. Þetta
voru ekki raunveruleg spendýr,
en aðeins fyrirrennarar dýra-
flokks þess, sem maðurinn telst
til.
Brátt komu til sögu raunveru
leg spendýr, sem fæddu af sér
lifandi unga og náðu miklum
þroska. Þetta voru í fyrstu smá-
vaxin dýr, er lifðu á skordýr-
um. Og þeim hafði lærzt að
hlaupa í stað þess að skríða.
En hefðu ekki tré verið fyrir
hendi og frumdýrin ekki lært að
klifra upp í þau, hefði maður-
inn sennilega aldrei numið þá
íþrótt að ganga á afturfótunum.
‘ Dýr það, er klifraði upp í hin
lágvöxnu tré, mun vart hafa
líkzt apa, svo að teljandi sé, og
sennilega hefir það minnt roun
fremur á mús en rnann. En eigi
að síður er talið, að dýr þetta
hafi verið fyrirennari apa og
manna.
Lífið í tjánum krafðist mik-
illar fimi og samhæfingar allra
vöðva líkamans. Auk þess urðu
dýr þau, sem þar höfðust við,
að vera gædd góöri atliyglis-
gáfu og skarpri sjón. Allir þess-
ir eiginleikar þroskuðust smám
saman í fari þessara dýra. —
Fætur þeirra og hendur upp-
fylltu öll þau skilyrði, er til þess
þurfti, að þau gætu klifrað og
gripið um greinar og stofna.
Hinum fyrstu öpum iærðist
brátt að teygja sig eftir aldinum
eða einhverjum hlut, sem vakti
forvitni þeirra. Eftir því, sem
þeir urðu stærri óg það varð
öllu fráleitara fyrir þiá að flytja
sig milli greina á fjórum fóí-
um, varð þetta svo til þess, að
þeir tóku að rísa upp á afturfæt
urna og héldu jafnvæginu með
því að beita handleggiunum.
Sumir apanna urðu svo hand-
leggjalengri en aðrir. Þeir tóku
svo að flytja sig milli greina
með því að beita höndunum ein-
um. Þannig komst líkami þeirra
svo að segja í sömu ste)lingar
og líkami mannsins er í, þegar
hann gengur.
Handleggir mannsins mega
nú orðið heita stuttir, sem eðli-
legt hlýtur að teljast, þegar að
því að gætt, að hann þarf ekki
að hafa not af þeim við að
sveifla sér milli greina eins og
raunin var um hina fyrstu for-
feður hans. Hann getur heldur
ekki gripið um hluti með fótun-
um. Hlutverk fóta hans hefir
orðið það eitt, eftir því sem
fram liðu tímar að annast það,
að hann gæti haldið jafnvæg-
inu og gengið.
Frh. af 6. síðu.