Alþýðublaðið - 18.05.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞTÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagur 18. maí 1944.

Rltsrtjórl: Stefán Pétnrsson.
Bimar ritstjórnar: 4901 og 4902.
Ritetjórn og afgreiösla I Al-
þýBuhúsinu við Hverfisgotu.
Otgefandi: Aiþý«nfloktcurinn.
Simar afgreiðslu: 4900 og 4908.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.t
Fjórir örlaga-
ríkir dagar.
AÐEINS TVEIR DAGAR eru
nú eftir þar til þjóðar-
atkvæðagreiðslan um sam-
bandsslitin við Ðanmörku og
stofnun lýðveldis á íslandi
hefst. Hún byrjar á laugar-
dagsmorgun og stendur í fjóra
daga, — daga, sem um alla
framtíð munu verða taldir til
örlagastundanna í ævi og sögu
íslenzku þjóðarinnar.
♦
Þessa fjóra daga á þjóðin
þieð atkvæði sínu að binda
enda á hér um bil 700 ára
tímabil erlendrar yfirstjórnar.
Lengst af þessu langa tímabili
hafa fáir íslendingar eygt þann
möguleika, að öðlast aftur það
frelsi, sem þeir glötuðu, fyrst
í hendur Noregskonunga og
síðar Danakonunga. En í sjálf-
stæðisbaráttunni á síðustu öld
vöknuðu vonirnar um það á ný,
og síðan landið var fyrir 25 ár-
um viðurkennt fullvalda ríki,
þótt í sambandi við Danmörku
væri, bæði um einn og sama
konung og tímabundinn mál-
efnasamning, sambandslaga-
sáttmálann, hafa allir íslend-
ingar verið einhuga um það, að
sambandinu skyldi slitið undir
eins og heimilt væri.
Og nú er sú langþráða stund
upp runnin; og hvort skyldi
þá standa á íslenzku þjóðinni,
að efna það heit, sem hún hefir
gefið sjálfri sér við þjóðarat-
kvæðagreiðsluna næstu daga?
Til þess að sambandsslitin
séu í alla staði lögformleg
inægir ekki einfaldur meiri-
hluti við þjóðaratkvæðagreiðsl-
una. Taki ekki að minnsta kosti
þrír fjórðu hlutar allra kosn-
ingabærra manna og kvenna í
landinu þátt í henni, og greiði
ekki að minnsta kosti þrír
fjórðu hlutar þar af atkvæði
með ( sambandsslitunum, er
hægl! að véfengja hana með
skírskotun í uppsagnarákvæði
sambandslagasáttmálans. [ Þeg-
ar af þeirri ástæðu má enginn
láta undir höfuð leggjast að
greiða atkvæði í trausti þess,
að þátttakan verði nægileg
þrátt fyrir það. En þess utan:-
Hvaða íslendingur skyldi líka
vilja láta sig vanta við kjör-
borðið, þegar greið^ á atkvæði
um það, hvort þjóð hans skuli
nú loksins endurheimta frelsi
sitt til fulls, og sýna öllum
heimi sjálfstæðisvilja hennar?
*
En þjóðin á ekki aðeins að
greiða atkvæði um sambands-
slitin, heldur og um framtíðar-
stjórnarform sitt. Á það að vera
konungdæmi eða lýðveldi? Það
er spurningin, sem hver og einn
verður að svara með atkvæði
sínu um lýðveldisstjómar-
skrána. '
ísland var lýðveldi, áður en
það glataði frelsi sínu fyrir
tæpum 700 árum og það
hefir aldrei síðan haft inn-
lendan konung. Hvað er því
eðlilegra, en(að lýðveldið verði
endurreist, eftir að sjálfstæðið
hefir með sambandsslitunum
verið að fullu endurheimt? Og
það er aðeins um þetta, sem
Sæmnndur Ólafssou :
Skipstjðrafélðoii oo sjðmannasamtðkia.
■ ...♦.-——
Svar til Guðmundar H. Oddssonar sklpstjóra.
G AiMAÍLL kunningi minn og
samlsitarf'smaður, Guð-
munidur H. Oddlsson, skipstjóri,
sendi mér kaldar kveðjur í 4.
töluiblaði „Ví'kingsins.“
Tilefnið eru greinar miínar í
Alþýðuiblaðinu þ. 26. og 27.
febr1. s.l., unidir fyrirsögninni
„Sameining verkalýðsf élaga1 ‘,
og þá sérstaklega síðari greinin.
Ástæðurnar fyrir grein G. H.
O. og hinum fjandsamlega tón
í henni, virðast vera tvær, og
hvorug Eamíboðin skipstjóran-
um. Sú fyrri fljótfærni og
hundavaðsíháttur skipst j órans,
og sú síðari rangar upplýsingar
sem hon'um hafa borizt af fundi
í ákveðnu fél'agi. Upplýsingar
iþessar, eða meðferð skipstjór-
ans á þeim, eru á þann veg, að
þær stappa nærri persónuleg-
um rógi um mig.
Þegar við G. H. O. vorum
saman í stjórn Skipstjóra- og
stýrimannafélags Reykjarvíkur,
kom það sér jafnan bezt fyrir
málstað okkar og framíkvæmdir,
að Guðmundur bæri miálin und-
ir mig áður en hann, sem var
þlá starfsmaður félagsins, fram-
kvæmdi þau, enda gerði hann
það alloftast.
Hefði hann haldið þessum
gaimla vana og sýnt mér ritsmíð
sína áður en hún fór í „Víkmg-
inn,“ tel ég víst að við hefðum
báðir losnað við þau leiðindi að
iþurfa að deila um þesisi mál.
Því að ég hefði þegar sýnt hon-
um fram á misskilning þann,
sem 'hann byggir málsaneðferð
sína á, og eftir þ'að trúi ég ekki
að hann hefði látið birta grem-
ina.
1 Alþýðub-laðinu þ. 27. febr.
er ég að ræða um verkalýðs-
og sjómannafólögm úti um land,
og ráða smláskipamiönnum frá
því, að kljúifa sig út úr verka-
lýðs- og sjómannafélögum, þó
að þeir séu stýrknenn eða vél-
stjórar á mótorlbátum. Um þessi
mól ræði ég af hreinskilni á
víð og dreif, án allrar illkvitni
í garð nokfeuirs manns eða stétt-
ar. Úr þessum kafla gr.einarinn-
ar tekur G. H. O. eftirfarandi
tilvitnun: „Skipstjórar eru
vegna stöðu sinnar ávallt nær-
tækasta ihandbendi atvinnu-
refcandans; það verða allir skip
stjórar að vera að einhverju
leyti, ef þeir vilja halda stöðu
sinni, þó að m'enn láti draga
sig mislangt inn á þá braut.“
Lengra nær tilvitnun G. H.
O. ekki, en ég held áfram í Al-
þýðublaðinu: „Þess vegna er
ekki æs'kilegt, að skipstjórarnir
séu almennt i sjómannafélögum
en gæta skyldi hinnar mestu
varúðar í því að bola mönnum
út úr sjómannatfélögum fyrir þá
sök eina, að þeir eru ráðmir til
skipstjórnar, og teljast verður
skaðlauist og stundum æskilegt,
að þeir verði áfram í sínu gamla
félagi, ef þeir æskja þess. Þegs
eru mörg dæmi, að félagsþrosk-
aðir menn x skipstjórasessi hafa
reynst undirmiönnum sínum
hollir samverkamenn og banda-
menn í baróttunni fyrir bætt-
um kjörum, Óryggi og aðbúð;
þeim diæmuim fer nú f jölgandi.“
Þetta kállar G. H. O. árás á
skipstjóra yfirléitt. Er þó hægt
að ræða um skipstjórana og af-
stöðu þeirra til atvinnurebanda
og umdármanna þeirra af meiri
sanngirni, en- ég geri í þessum
línum?
Sj'álfur segir G. H. O. í grein
sinni:
„Skipstjórinn er í öllum til-
fellum uimboðsmaður útgerðar-
innar og ber að gæta bagsmuna
útgerðiarinnar svo langt, sem
það nær, ekkert síður en þeirra
manna, er hann hefir sem skip-
verja. En þessir hagsmunir skip
v.^rja, skipstjóra og útgerðar
fai'a isvo mjíög saman, að í fæst-
um tilfellum er hægt að gera
greinarmun.“
Hafið þið heyrt þennan tón
óðuir, piltar?
. Svo langt er skipstjórinn í
G. H. O. búinn að draga hann
af réttri leið í fiélagS'miálum, að
hann gerir þessa margtuggnu
reiðaralygi ulm sameiginlegan
hag atvinnurekenda og verka-
manna að siínum orðum og það
á meðan hann er enn í stjórn
kaupkröf ufélags!
G. H. O. er ekki einn um
þessa aífistöðu skipstjóra til hags
munamóla undirmanna sinna,
þannig hugsa þeir alltof margir,
en, sem betur fer, ekki allir.
Næsta tilvitnun G. H. O. í
grein mína, er þessi:
„Stýrimennárnir eiga skilyrð-
islaust að vera í sjómannafélag
inu á staðnum. Sj ómannafélagið
ihlýtur að vera baráttufélagið,
og þjóðfélagsleg, menningarleg
og efnaleg aðstaða smáskipa-
stýrimanna er ekki sú, að þeir
geti sér og stófct sinni að skað-
lausu dinglað með í hálfdiauðum
og „albapítaliskum“ félögum,
eins og iskipstjóra- og stýri-
mannaáélögin flest eða öll eru.“
En grein mín heldur áfraxn
þannig:
„Sni'á'skipasitýrimennirnir eru
láglaunaðir öreigar í ótryggri
atvinnu venjul’egast, og ber
þeim því að skipa sér í flokk
hinnar stríðandi alþýðu án allra
undianbragða. ‘1
Hvers vegna sleppir G. H. O.
þessum orðum? Er strxðisgróð-
inn isfíginn 'honum svo til
höfuðs, að hann þori ekki að
taka orðið öreigi upp ó tung-
una, — eða er það til þess að
faisa xxmmæli mán?
Ég hafði skipistjórana ekki í
huga siérstaklega þega ég skrif-
aði áminnzta grein í Alþýðu-
blaðið, en nefndi þá aðeins
vegna þess, að ég var að ræða
um Verkalýðsmól á víð og dreif.
Yonanidi er G. H. O. sammála
mér um það, að verikalýðsfélag
eins og hann vill hafa þau, ef
dæma má efítir tillögu nefndar
þeirrar, sem undirbjó breyting-
arnar á lögum „OMunnar“ á
síðasta ári, en í þeirri nefnd sat
Guðmundur H. Od'ds’son sem
fulltrúi Skipstjóra- og stýri-
mannafélags Reykjavíkur. Inn
á þessar lagabreytingar verður
nánar farið síðar. -
Ég hef aldrei farið leynt með
þjóðaratkvæðagreiðslan um lýð
veldisstjórnarskrána stendur.
Þess vegna væri það algerlega
misráðið, að láta óánægju, sem
vart hefij- orðið, með einstök á-
kvæði hennar, aftra sér frá því,
að greiða henni jákvæði. Þau
standa öll til bóta. En að greiða
atkvæði gegn lýðveldisstjórnar-
skránni í 'heild væri það sama
og að greiða atkvæði gegn stofn
un lýðveldisins sjálfs og með á-
framhaldandi konungssambandi
við Danmörku, að minnsta kosti
fyrst um sinn. Og hvaða íslend-
ingur mun við nánari athugun
vilja greiða atkvæði gegn lýð-
veldisstjórnarskránni, þegar svo
svo er?
Alþingi samþykkti bæði sam-
bandisislitin og lýðveldxsstjórnar
skróna í einu Mjóði. Nú er það
þjóðarinnar að sýna við þjóðar-
atkvæðagreiðsluna sjálfstæðis-
vilja og samihug sinn.
Enginn má lóta sig vanta. All-
ir verða að leggjast á eitt. Það
er enginn 'sérstakur flokkur —
það er íisland sjólft, sem kallar
þjóðina að kjörborðinu þessa
fjóra örlagaríku daga, sem nú
fara í hönd.
þá skoðun mína, að verkföll geti
allir launþegar háð og eigi að
heyja, ef nauðsyn krefur, að
undanteknum skipstjórum. Skip
stjórar geta ekki, vegna stöðu
sinnar, háð verkföil, og skapar
það þeim félagslega sérsfcöðu,
sem útilokar þá frá að vera virk
ir þátttaikendur í stéfctariélagi,
sem tekur þáfct í stéttabarátt-
unni og stendur í launadeilum.
En að sjólfisÖgðu geta þeir ver-
ið istyrktarfélagar ií is'llíkum fé-
lögum, eins og þeir mj-ög marg-
ir eru.
Guðmundur H. Oddisison seg-
(ir það satt, að ég er félagsmaður
í „Öldunni“, eins og margir góð
ir menn, sem hafa réttindi til
skipstjórnar, en eru hættir sjó-
ferðum. Hitt er ekki rétt, að ég
sé félagsmaður í Skipstjóra- og
stýrimannaifiélagi R'eykjavíkur.
Hann tók sjálfur við úrsögn
minni úr félaginu. Þsssi óná-
kvæmni hanis skipfcir ekki miklu
máli hér, en er noikkuð einkenn-
andi fyrir Guðmund H. Odds-
son, eins og ég kynntist honum
í samstarffi okkar, og átti. hún
sinn þátt í því, að ég taldi mig
ekki geta stariað lengur í Skip-
stjóra- og stýrimannafélagi
Reykjavíkur.
Orðrétt segir G. H. Oddsson:
„í tvö ár hafa staðið yfir um-
Auglýsingar,
sem birtast eiga í
Alþýðublaðihu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnar
í Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrSr kS. 7 aS kvöldl.
leitanir og undinbúningur und-
ir isameiningu skipstjóra- og
verði 'ilokið fyrir) vorið. S. Ó.
kom á fund Skipstjórafélagsins
„Aldan,“ er þessi sameiningar-
mál voru rædd og endanleg á-
kvörðun tekin. Á þessum fundi
taldi S. Ó. öl'l tormerki á því
að sanxeina félÖgin, og lagði illt
orð til síns fyrra félags, Skip-
stjóra- og istýrimannafélags
Reykjiavíikur, sem hann áður
ha-fði lagt á sig vinnu fyrir.“
iÞesisi ummæli G. H. O. væri
maklegt að afhenda dómstólun-
um tll meðferðar, svo svívirði-
lega röng og rætin er þau, eins
og nú slkal sýnt fram á.
Á Öldufundinum, sem var að-
alfundur, lágu fyrir breytingar
tillögur við lög félagsins. Tillög-
Frh. af 6. síðu.
LL blöðin fluttu í gær for-
ustugreinar tileinkaðar
þjóðhátíðardegi Norðmanna og
hetjubaráttu norsku þjóðar-
innar. Lýsa öll þessi skrif hlý-
hug og samúð með Norðmönn-
um, svo sem vænta má.
Vísir skrifar m. a. á þessa
leið:
„Við íslendingar ölum innilega
samúð í brjósti með Norðmönnum
og áraum þeim allra heilla í bar-
áttu i þeirra. Svo nátengdar eru
þjóðirnar, að vegið er í einn og
sama knérunn, þegár önnur er ó-
rétti beitt. Sennilega vildi hver
einasti íslendingur leggja fram
krafta sína í sjálfstæðisbaráttu
Norðmanna, ef nauðsyn krefði og
myndu þá verkin vitna um hugar-
þelið. Til þess er ekki ætlazt, og
því vottum við norsku þjóðinni
samúð með orðunum einum.
Konungur, ríkisarfi og hin lög-
lega stjórn Noregs dvelur nú utan
heimalandsins og stjórna baráttu
norksu þjóðarinnar fyrir sjálfstæði
sínu og frelsi. í fjögur ár hefir svo
orðið að vera, en sú stund nálgast,
er Noregur fær frelsi sitt aftur. Er
það ósk allra íslendinga, að Norð-
menn megi fagna þessum degi fram
vegis í frjálsu heimalandi sínu. Þá
verður annar blær yfir hátíðahöld-
unum, en hann verður ekki sann-
ari né innilegri en nú. Sjálfstæði
Norðmanna hefir aldrei sannazt
betur en einmitt nú, þegar til alls
er að vinna. Þá er engin fórn of
mikil, en margar hafa þær færðar
verið. Hetjusaga Norðmanna er
skráð með athöfnum á degi hverj-
um. Barátunni eins og hún er,
verður ekki lýst fyrr en að lokinni
styrjöldinni, en þá mun heimurinn
eignast fagurt fordæmi og gera sér
það betur Ijóst, en kostur er á þessa
stundina. í friði hafa Norðmenn
unnið afrek og í ófriði einnig. Til
þess er nú barizt, að þjóðin fái að
njóta friðar og frelsis. Vonandi
verður þess ekki langt að bíða.
Heill og hamingja fylgi norsku
þjóðinni um ókomin ár.“
Morgunblaðinu farast m. a.
orð sem hér segri:
,,í hugum allra Norðmanna er
vakandi ein ósk öllum fremur, að
brátt renni upp stund endurlausn-
arinnar, hins endurheimta frelsis,
sem norska þjóðin öðlast, eftir
eldskírn blóðs. og tára, í djúpri
lotning og þökk ,til hinna mörgu,
sem heima og erlendis, á láði og
legi og í lofti, hafa fórnað lífi sínu
fyrir frelsi föðurlandsins.
Ókkur, sem höfum eigi af hörm-
ungum og þjáningunum að segja,
nema af afspurn, brestur orð til að
íýsa tilfinningum okkar og samúð
með norsku þjóðinni. Eins og nú
horfir við, getum við það helzt, að
sýna samúð okkar í verki með því,
að leita sem nákvæmastrar vitn-
eskju um það allt, sem með þeim
hefir gerzt.“
Þjóðviljinn skrifar m. a. á
þessa leið:
„Vér höfum áður sýnt það ís-
lendingar, að vér gátum geymt
nöfn Norðmanna og jafnvel varð-
veitt að fullu frá gleymsku.
En vér þurfiun ekki að óttast að
vér verðum einir um að geyma þá
sögu, sem Norðmenn nú skapa.
Hún er skráð blóði í hjarta hvers
Norðmanns. Hún mun verða sögð
svo lengi, sem norræn tunga er
töluð.
Þau bræðrabönd, sem knýtt hafa
verið í þessu stríði milli Norð-
manna og íslendinga, mega ekki
slitna aftur. Scimstarf þessara
þjóða er þeim báðum nauðsynlegt
ef þeim á að vegna vel. Vér ís-
lendingar megum ekki láta þá að-
dáun og sterku tilfinningar, sem
vér nú berum í brjósti til norsku
þjóðarinnar verða neina dægur-
flugu, — heldur upphafið að gagn-
kvæmari skilningi, meiri vináttu
og ávaxtaríkara samstarfi í blíðu
og stríðu en áður hefir átt sér stað
á milli þessara £rændþjóða.“