Alþýðublaðið - 18.05.1944, Blaðsíða 7

Slmmtudagur 18. naai 1»4*.
MLÞYÐUBUIBtÐ
iBœrinn í dag.
i-&ío<&«.e0^!<s>®-®<3><*i'Oe'<0í©e®®<^3x&<sí»K
Næturlæknir er í I/æknavarð-
atofunni, sími 5030.
Næturvörður er í Lyfjabúðinni
Iðunn.
Helgidagslæknir er Kristján
Sveinsson, Öldugötu 9, sími 2310.
Næturakstur annast Aðalsföðin,
Sími 1383, "
11.00
12.35
14.00
15.30-—:
19.25
19.40
20.00
20.20
21.45
21.50
21.30
úin,
mikill, :
að en
verði að 1
var og nokl
ÚTVARPIÐ:
Morguntónleikar (plötur);
a) Píanó-konsert nr. 1 eftir
Chopin. b) Symfónía, nr. 4,
eftir Mendelsohn.
Ávarp frá Landsnefnd lýð-
veldiskosninganna (Sigurð-
ur Ólason stjórnarráðsfull-
trúi).
Messa í Hallgrímssókn (séra
Sigurbjörn Einarsson).
16.00 Miðdegistónl.: Ýmis
klassisk lög.
Hljómplötur: Orgellög.
Lesin dagskrá næstu viku.
Fréttir.
Útvarpshljómsv. Þórarinn
Guðmundsson stjórnar): ís-
lenzk lög.
Ávarp Skógræktarfélags ís-
lands (Steingrímur Stein-
þórsson búnaðarmálastjóri).
Erindi (Einar Arhórsson
ráðherra).
Upplestur: Kaflar úr sjálf-
stæðisbaráttu íslendinga.
Tónleikar.
stjórafélagið Hreyfill.
' xl s.l. mánudagskvöld til
ða um hjólbarðaskort-
er nú að verða svo
i lítur út fyrir ann-
: bifreiðastjórar
'3um sínum. Þá
um lýðveldis-
hátíðina og ]- 'reiðastjóra
— og hvatt til > iðastjór-
ar sýndu alla þá 2; gætú. em þeir
VerJcakvennaf élagi 5 sókn
heldur fund r xvöld kl.
8.30 í fundarsal arinnar við V; jrauðgerð-
JLandgræðs’
hafa r fyrstu gjafirnar.
hafa eru bræðurn-
.ornsson læknir, Einar
Ijornsson kaupmaður og Guð-
mundur M. Björnsson stórkaup-
maður, hafa þeir gefið 500 kr.
hver.
Athygli bifreiðaeigenda
er hér með vakin á auglýsingu
frá Landsnefnd og Reykjavíkur-
nefnd Lýðveldiskosninganna, í
folaðinu í dag, þar sem nefndimar
skora á hlutaðeigendur, gegn auka-
benzínskammti, að lána bifreiðar
sínar til fyrirgreiðslu við kosn-
ingarnar. Þeir, sem vildu verða við
tilmælum nefndanna og lána bif-
reiðar sínar, eru vinsamlegast
beðnir að láta kosningaskrifstof-
una að Hótel Heklu (norðurdyr),
vita eða tilkynna í síma 1453.
Gjafir til Slysavarnafélags íslands.
Frá Laufey 20 kr. Frá Guðrúnu
Einarsdóttur, Laugum 5 kr. Frá
ekkjunni I. E. 10 kr. Frá konu í
Borgarfirði 30 kr. í tilefni af loka-
deginum frá Eiríki Ásgrímssyni 50
kr., afhent af Sigurði Ingvarssyni,
fundarlaun 50 kr., S. J. 400 kr.,
A. B. C. D. 25 lcr., ónefnd 10. kr.
Safnað á fundi í félagi Suðurnesja-
manna í Reykjavík, afhent af for-
manni félagsins Agli Hallgríms-
sjmi 1200 kr. Samtals kr. 1800.00.
Kærar þakkir. J. E. B.
Dýraverndarinn,
3. tbl. þessa árgangs, er kominn
út. Efni ritsins er meðal annars:
Víðidals-Rauður (kvæði eftir Erlu).
Lappi eftir Jónas Benediktsson.
Valur eftir Guðm. Stefánsson. Grá-
hyrna og Gráfikja eftir Jóhönnu
Kristjánsdóttir. Verkhestur eftir
Kristján Samsíonarson, Bugðustöð
um. Bleikur: I. I. Margur er kviks
voðinn: B. Sk. Kollur, eftir 9 ára
telpu, Kristjönu Pálsdóttir, Kross-
um. Þá er í riíinu um verðlauna-
samkeppni samkvæmt skipulags-
skrá Minningarsjóðs Jóns Ólafs-
sonar bankastjóra.
„Leikhúsferð í Reykjavík"
Prfl. s! 6, SÍB»
eru nær sjö metrar undir loft,
þótt nokkuð hitni milli leikhléa
í salnum. Leikhúsbúningur
kvenna er þannig, oft og ein-
att, að nokkurt tillit ætti að
sýnast rétmætt að taka til þess,
þegar um hitun og kælingu
hússins er að ræða. Fer einatt
svo, að einum sýnist um of,
þegar öðrum virðist í hófi stillt
og hinum þriðja miður en í
góðu lagi. — Ég vildi telja, að
allt væri í góðu horfi um þetta,
ef að tæki hússins eru rétt not-
uð, enda er iþað sboðun mín, að
lang-oftast sé loftræstingin
fullkomlega forsvaranleg. Þeg-
ar margra stiga lofthiti ’er úti
og húsið hitað, þegar gestir
koma, getur vitaskuld ekki
orðið svalt í húsinu, meðan það
er lokað og dælur kyrrar á
milli þátta.
IV.
Eins og iþegar er sagt, hefst
grein sú „úr dagiega lífínu,“
sem hér hefir verið að nokkru
gerg að umræðuefni, með miklu
lofi um það, hve harðgerðir
Reykvíkingar séu, einkum sá
hluti þeirra, sem í silkisokkun-
um gengur. Grein þessari lýkur
með endurteknum aðdáunarhug
leiðingum um harðfengi leikhús
gesta. 'Eiga nú karlar og konur
óskilið mál. — Satt að segja sé
ég nú ekki neina sanna ástæðu
til þess að f jölyrða um þetta, þar
sem ekki er vitaQ, að nokkur
vafi hafi leikið á því, að Reyk-
víkingar séu og geti verið hæfi-
lega „'harðgerðir,11 ef því væri
að skipta. En mikið má það vera,
ef svona hól og gullhamrar, til-
efnislaust og út í bláinn, án þess
að séð verði að sómi þeirra sé
í nokkurri hættu, nœr tilgangi
sínum, en tilgangurinn er auð-
sær. Ekki munu allir, frekar en
oftsinnis óður, er tilefni hefir
gefizt til, skipa sér undir merki
ofsókna og rangfærslna, /þótt
einhver „gerfinafns-persóna“
bjóði ifram forystu sína til slíkra
dáða út úr skúmaskotum þeirra,
sem hylja þar sitt rétta nafn
og ásjónu. Forfeður okkar marg
ir kunn.u einatt rétt og’ vel að
meta tslíba loftungu, og sagan
hefir skipað þeim til sætis þar,
sem þær eiga iheima; — ýmist
í algerri þögn og gleymsku eða
fullkominni fyrirlitningu.
Af gnægð sinni miðlar höfund
ur þessi leikurum höfuðstaðar-
ins drjúgum skammti af skjalli
sínu. Hann segir: „Betri með-
mæli og hrós geta leikararnir
okkar ekki fengig, en að fólk
«.kuli leggj a þetta á sig til að sjá
þá og heyra.“ — í nær fimm
áratugi, — því nær hálf öld, —
hefir Iðnó samt verið aðal-leik-
hus Reykjavíbur. Það er skoðun
mín, að margir leikarar eigi
miklu fremra hrós skilið en það,
sem ó einhvern hátt mætti miða
við lástand lei'khússins. —
Betri tímar fyrir leikstarf-
semina eru nú ií vænd-
um; en það er erfitt að sætta
sig við hugsanaferil þeirra, sem
eru að reyna að hræða fólk, svo
að þag blátt áfram þori ekki
að fara í leikhúsið. Ef að þetta
lýsir vináttu i garð leikaranna,
'þá læt ég höfund þennan um
þau vinarbrögð.
Hér lætur höf. Sivo istaðar num
ið -með iskjallið. Tilgangurinn er
nú augljós. Árásin hefst. Hann
segir: „En hinu er heldur ekki
að leyna, að oft hefir sogið upp
úr.“ — Já, það befir „soðið upp
úr“ — honum. Sennilega á
hann lfka, hér og víðar, ein-
hverja sálufélaga, sem sýður
upp úr, við og við að minnsta
kosti. Síðasta málsgrein þessar-
ar ritsmíðar er svona: „Gæti
svo farið, að of mikið yrði reynt
á 'þolinmæði reykvískra leikhús
gesta.“ — Hvert hótun þessari
er stefnt, -ber málsgreinm ekki
með isér. Ef henni er beint til
mín, sem umsjónamanns húss-
ins, sem sennilegast er og flestir
munu ætla, sem greinina lesa,
þá vil ég Mta þennan „gerfi-
na£ns-höfímd“ vita það, að ég
óttast 'hvorki hann, skósveina
hans né hótanir.
Mér hefir verið sýndur sá
sómi, að hafa verið ofsóttur, síð-
an ég kom hingað í Iðnó, svo
fátítt mun vera um mann, sem
hefir haldið sig utan við deilur
og þras stjórn.málalífsins. Þykir
mér gott að minnast íþess, að til
þeasara aðgerða hafa einvörð-
ungu valizt skúmaskotamenn.
Látum iþá nú týna ,jþolinmæð-
inni,“ ef þeir vilja, þessir heið-
ursmenn. Látum þá dylgja um
ofbeldisverk. — Þeir um það.
Ég er enn þá ekki búinn að
gleyma því, sem skeði hér í skrif
stofu minni einn sólbjartan há-
smardags fyrir nokkrum árum.
Spánarstyrjöldin var hafin fyr-
ir fáeinum dögum. Tveir hálf-
drukknir menn birtast í skrif-
stofudyrunum. Mér er tilkynnt
umsvifalaust af iþeim, sem á
undan gengur, að nú skuli ég
deyja, því nú eigi að drepa mig
þá 'þagar í stað. Nú sé hreinsun-
in byrjuð ó Spáni, hún verði þeg
ar hafin hér. Ég sé einn hættu
legasti maður íslandi, enda skuli
ég nú fyrstur falla. — Orðin
féllu á þennan veg. Svo hófst á-
rásin, ekki með vopnum, heldur
áttu hendur að skipta, í fyrstu að
minnsta bosti. En svo skeður
það óvænta: Tveir menn koma
ofan af loftinu, heyra harkið á
skrifstofunni og koma inn. Óð-
ara fellur niður handalög-
máíið og hávaðinn, og „gest-
irnir“ rjúka út í mesta
flýti. Kjarkurinn stóð í há-
marki, meðan tveir voru á
móti einum, en tveir á móti
þremur, það var annað mál!
Ég man Mka glöggt eftir litlu
atviki, sem gerðist daginn sem
síðásta alls'herjar manntal var
tekið hér á landi. Ég kem í fjöl-
byggt 'hús og setzt að 'hjá hús-
eigandanum, til þess að skrá í-
búana, eins og mér hafði verið
falið að gera. Húsráðandi var
roskinn, húsfreyja sennilega
um fertugt. Ferðug og greindar
leg kona. Hvorugt þeirra þekkti
ég, en ég varð þess strax var,
að þau könnuðúst við mig. Þeg-
ar ég hafði lokið starfi mínu,
lagði ég skýrsluna útfyllta fram
á borðið. Húsfreyja virti hana
vandlega fyrir sér og segir svo,
hátt og skýrt: „Grímúlfur.“
Hennar ræða var ekki lengri.
— Ég skildi strax hvert orðið
benti: Einn kaldrifjaðasti níðing
ur, sem upp hefir verið vakinn
í íslenzku skáldriti, bar þetta
nafn -— og var skrifari. — Ég
skildi þá máske betur en stund-
um áður, hverju má koma til
vegar með leigðum rógberum,
jafnvel þótt það væru vesaling-
ar, ef þeir eru aðeins nógu iðnir
og hafa nef sitt í hvers manns
eyra, á götum úti og í húsum
inni, sýknt og heilagt. — Þetta
er'ii svipmyndir, teknar af handa
liófi, fáar af mörgum.
Það mætti sjólfsagt hrópa svo
oft „Grímúlfur,11 með þeim svip
og tónlblæ, ag því yrði trúað af
mörgum, í bili ao minnsta kosti,
og af „ókunnugum" ævarandi,
að hér »væri j'afnoki Grímúlfs
skrifara á ferð, jafnvel þótt hróp
inu væri beint gegn grandvar-
asta manni þessa land's. Það er
líka sjálfsagt, að svo oft má
hrópa um hættu og „raunir“
í sambandi við Iðnó, að fjöld-
inn héldi, að hér væri
veruleg hætta á ferðum.
Mér er vel Ijóst hvert hið
sanna eðli og orsök þess-
ara árása er. Tilætlunin er
vitaskuld meðfram sú, að
bomast að öðrum þessa leig,
ekki beinlínis að skaða mig,
nema af því að ég er á þessum
stað. Hér á, meðal annars, að
reyna að snúa sannleika í ósann
indi. Til þessa skal nota þau ráð
og meðul, sem einatt hafa dug-
að vel. Þá má vel gera úlfalda
úr mýflugu og mýfluguna að úlf
alda, ef hentugt þykir. —
Gerig svo yel, skúmaskota-
Reykvíkingar
Reykjavíkumefnd lýðveldiskosninganna vænt-
ir þess að Reykvíkingar aðstoði eftir föngum
yið kosningarnar.
íifreiðaeioendur
sem ætla að lána bifreiðar eru beðnir að til-
kynna það nú þegar í skrifstofunni í Hótel
Heklu (stóra salnum) sími 1453.
Þeir, sem lána bifreiðar fá auka bensínskamt.
S
$
óskast til þess að vinna við ýmis störf. Þeir, $
sem ekki hafa þegar gefið sig fram eru beðnir £
að gera það sem fyrst og koma til skrásetningar $
í stórasalnum Hótel Heklu. ^
Atvinnurekendur eru beðnir að gefa því fólki >
frí, sem ætlar að gerast sjálfboðaliðar. £
menn góðir undir gerifinöfnun-
um, Mtið „sjóða upp úr!“
Oddur Ólafsson,
Ræða Nygaardsvold
Frh. af 3. síðu.
an hótt að græða þau sár,
sem kúgun, glæpir og landróð
hafa valdið á þessum árum.“
Forsætisráðherrann sagði því
næst, að það væri ekki hægt að
hefja umræður um framtíðina
á sama ihátt og forff eðurnir hefðu
gert ó Eiðisvelli. Fyrst af öllu
yrði að ffrelsa landið úr hers
höndum. Þiað þýddi að vísu ekki,
að eklki væri hægt að undirbúa
Iausn hinna mest aðkallandi
vandamóla eftir stríðið svo sem
úthlutun matvæla, viðreisn fram
leiðslunnar, endurnýjun verzl-
unarfflotans og ráðstafanir gegn
atvinnuleysi. En tímarnir gætu
borið ffleiri vandamól í skauti
siínu, sem ekki allir yrðu sam-
mála um eins og um þessi.
„Persónulega er ég þeirrar
skoðunar", sagði Nygaardsvold,
„að heimurinn muni ekki snúa
aftur til þess ástands, sem var
fyrir stríðið. í öllum löndum
vantaði mikið á, að þjóðfélagið
væri viðunandi heimili fyrir
alla. Kröfur um umbætur á því,
jafnvel róttækar umbætur,
munu tvímælalaust koma fram
nonsku þjóðarinnar að reyna
eftir stríðið. Hin uppvaxa-ndi
kynslóð vill ekki snúa til baka.
Hún vill fram á leið til betra
og öruggara ástands. Og það eru
þessi pólitísku félagsmál, sem
ég á við, að verði að bíða þar
til Noregur er aftur frjáls. Þeg-
ar farið verður að ræða þau verð
ur að vera hægt að ræða þau í
fullu frelsi og af allri þjóðinni.
Persónulega vildi ég líka helzt
óska, að ráðið yrði fram úr
þeim með samvinnu allra stétta.
En hvorugt er hægt nú; því
held ég að það myndi gera meiri
skaða en gagn, ef byrjað yrði
að hreyfa við slíkum flokks-
pólitískum málum áður en land-
ið er orðið frjálst og þjóðin sjálf
getur tekið málin í sínar hend-
ur.“
2721 hafa
kosið í Reykjavík.
Félag Suðurnesjamanna
í Reykjavík hélt aðalfund og
lokadagsfagnað í Oddfellowhúsinu
11. maí 1944. í lýðveldismálinu var
gerð í einu hljóði svohljóðandi á-
lyktun: Aðalfundur Félags Suður-
nesjamanna í Reykjavíg, haldinn
í Oddfellowhúsinu 11. maí 1944,
lýsir eindregnu fylgi sínu við sjálf-
stæðismál þjóðarinnar og hvetur
alla félagsmenn sína, svo og alla
landsmenn að greiða atkvæði með
sambandsslitum við Danmörku og
stpfnun lýðveldis á fslandi, svo
seþrfyrirhugað er. — Á aðaifund-
inúm safnuðust kr. 1200 til Slysa-
varnafélags íslands, til minningar
um lokadaginn. Lokadagsins var
minnst af Tryggva Ófeigssyni, með
snjalM ræðu. Fleiri tóku til máls
auk hans í minningu dagsins. Fé-
lagsstjórnin var endurkosin, en í
henni eiga sæti Egill Hallgrímsson,
formaður og meðstjórnendur: Ár-
sæll Árnason, Friðrik Magnússon,
Jón Thorarensen og Tryggvi Ó-
feigsson. Varastjórnin var einnig
endurkosin, þeir Einar Stefánsson,
Finnbogi Guðmundsson og Stefán
Gunnarsson. Endurskoðendur voru
kosnir þeir Egill Kristjánsson og
Kristinn Árnason, og til vara Sæ-
mundur Tómason. Félagsins bíða
ýms framtíðarverkefni, sem stjórn
in hefir haft til íhugunar og kom
fram með á fundinum.
Avarp fil fkfnilrð-
f tilefni af því, að í dag 18.
*• maí ,eru liðin 20 ár frá því
að fyrstu trjáplönturnar voru
gróðursettar í Hellisgerði, hefir
stjórn Hellisgerðis ákveðið að
afla fjár til starfrækslu Gerðis-
ins á þahn hátt, að Hafnfirð-
ingum og öðrum velunnurum
Hellisgerðis sé gefinn kostur á
því að styrkja þessa starfsemi
með nokkrum fjárframlögum.
Fjáröflun þessari verður hagað
á þann hátt, að ungar stúlkur
munu koma þennan dag í hvert
hús í bænum og bjóða til sölu
styrktarfélagakort er kosta 10
krónur.
Stjórnin vill vekja athygli
yðar á því, að ákveðið er að
selja elcki aðgang að Gerðinu í
sumar, en þarf hins vegar á
miklu fé að halda s'ökum stækk-
unar Gerðisins. Verður sá hluti
þess tekinn til ræktunar á þessu
sumrí.
Hafnfirðingar! Því betur, sem
þið styrkið þessa starfsemi, þvx
fyrr eykst og fegrast Helisgerði,
ykkar eigin bæjarprýði.
í stjórn Hellisgerðis:
Kristinn J. Magnússon. Stefáxi
Sigurðsson. Ingvar Gunnarsson.
Guðmundur Einarsson. Bjöm
Jóhannsson.